Istraživanje UNS-a o ubijenim i otetim novinarima na Kosovu
05. 10. 2018.
Novinar Nikola Radišić o istrazi ubistava novinara na Kosovu: Međunarodna zajednica je gledala samo svoj džep, a kosovski političari iz OVK i pare i pozicije
- Do nestanka Marjana Melonašija nismo baš shvatali da su novinari meta. Nakon njega, nestao je još jedan naš drugar. Kada je reč o istragama, omiljeno opravdanje UNMIK policije je bilo: "Dešava se puno stvari, znate, ima puno problema, znate, nemamo informacije, znate, molimo Vas pomozite". Suština je da ih je bilo baš briga.
Radeći za Ujedinjene nacije sam shvatio, i zato nikada ponovo nisam želeo tamo da radim, da je to jedna interesna grupa kojoj je isključivi cilj da uzme pare i ode. Nije ih briga ko je u pravu, ko je Srbin, ko Albanac. Ima tamo divnih ljudi, koji su imali plemenite motive, ali u suštini svega je posao. Većina ih je došla da udare recku u CV-ju, jer je odlazak u misiju, pogotovu onu koja se smatrala opasnom, i danas uslov za napredovanje u hijerarhiji UN - priča za Udruženje novinara Srbije (UNS) novinar Nikola Radišić, koji je 1999. i 2000. godine radio u pres službi UNMIK-a, a danas radi na TV N1.
|
U nastavku je ovaj tekst preveden na albanski i engleski jezik. Please find below albanian and english translation of this article. Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze. |
Normalni prvi stradaju
- Marjan je radio sa prijateljicom koja je živela sa nama, jer je nas petoro iznajmilo kuću u Gračanici. Došao je kod nas i tako sam ga upoznao. Bio je super mladić, nije bio opterećen ni nacijama, ni glupostima. Jedno normalno biće, ali valjda takvi prvi stradaju. Olivera nam je samo jednog dana saopštila da ga nema. Duboko sam uveren da je otet zato što je radio u srpskoj redakciji sa Srpkinjom, na srpskom jeziku, bio normalan čovek i trudio se da bude pravi novinar. Novinari Albanci su zbog posla koji su radili bili posebna meta, jer kada neki Albanac objavljuje tekst kako su njegovi sunarodnici pravili probleme Srbima, to već ima daleko veći uticaj. Za naše kolege Srbe verujem da su ubijeni i kidnapovani i zbog posla koji su obavljali i zato što su Srbi. Marjanu su, konkretno, pretili zbog toga što radi u srpskoj redakciji, što govori srpski jezik i što pomaže Srbima uopšte.
Posle svega što je čuo, video i doživeo, a i godinama prateći dešavanja na Kosovu, Radišić ne veruje da će ikada saznati ko su ubice i kidnaperi nestalih i ubijenih novinara.
- Što se do sada nije saznalo? Ko o tome vodi računa? Na dvojicu nesrećnih kolega Ranka Perenića i Đuru Slavuja jedino UNS podseti, mediji to prenesu i to je to. Zato je danas totalno licemerno kada se govori o zaštiti novinara i nekažnjivosti nasilja nad novinarima. Kriva mi je prvo mađunarodna zajednica koju je baš bilo briga, jer su gledali samo svoj džep, a potom i kosovski političari koji su došli iz redova OVK i čuvaju pozicije i pare koje mogu da uzmu. Pričam o odgovornosti Kosova, jer šta Beograd može tamo da uradi? A, da li je istraga u interesu vrlo spornoj albanskoj političkoj eliti, jer su to sve ratne vođe, da se sazna da su potencijalno njihovi vojnici i nakon rata pravili probleme?
| Novinarski kao humanitarni posao - U UNMIK-u sam u početku prevodio tekstove stranih novinara, ali su brzo shvatili da imam novinarskog iskustva, pa sam brzo krenuo da idem sa njima na teren. Moja uloga je bila da vidim šta su problemi srpske zajednice, da kroz novinarsku priču pokušam da pomognem. Nisu to bile velike stvari, ali, recimo, pisao sam o dve Srpkinje koje su živele nedaleko od bioskopa u Prištini i stalno su ih maltretirali, kamenovali i tukli lokalni Albanci. Tekstom smo pomogli da ih zaštite. Tako smo pomogli da se dostavi hrana nekim ljudima, da se kod čuvene zgrade Ju programa pojača obezbeđenje, jer su te ljude stalno napadali. Koleginica Gordana i ja smo naš rad shvatali kao i humanitarni - kaže Radišić. |
Propaganda opasna po život
O svom odlasku na Kosovo i situaciji koju je tamo zatekao Nikola Radišić za Dosije UNS-a kaže da je početkom bombardovanja ostao bez posla na RTS-u, zatim na Studiju B, ali i „Blicu“ koji je "vrlo brzo počeo da cenzuriše sve tekstove i bilo je nemoguće raditi". Jula 1999. godine prijatelj iz Prištine mu je spomenuo da ima posla u Ujedinjenim nacijama.
- Kazao je da sačekam septembar, da se "malo smiri", ali sam bio očajan. Nemica Kristen Haupt me obavestila da dođem na test i u Prištinu sam otputovao jednim od poslednjih redovnih autobusa iz Beograda. Na sreću, izašao sam u centru grada, a ne na autobuskoj stanici. Tamo je sišla žena koja je sedela pored mene, a pošla da nađe prevoz za Prizren, jer joj se sin i muž ne javljaju danima. Kasnije sam saznao da su na stanici u Prištini ekstremisti Albanci često čekali Srbe, koji su potom nestajali. Pretpostavljam da je ta žena tog dana i nestala.
| Propaganda i lažne vesti - Kada sam došao na Kosovo, iz nekih medija u Beogradu stizale su informacije da ljudi nestaju, da su ubijeni, ali konfrontacija informacija je bila tolika da nisi mogao da veruješ nikome. Beogradski mediji su često netačno izveštavali o dešavanjima na Kosovu, a s druge strane, u UNMIK-vim vestima je bilo dosta propagande, iako smo se trudili da to minimizujemo - priča Nikola Radišić. |
Sećajući se prvog susreta sa Prištinom, Radišić ističe suprotnost novinskih izveštaja i realnosti, dodajući da, iako je bio novinar, "usled propagande koja je vladala u Srbiji, nije imao pojma šta ga čeka".
- Vrlo brzo sam shvatio da sam stavio glavu u torbu. Prošlo je mesec dana kako sam se doselio u Prištinu kod prijatelja Goranca, kucali su na vrata i dali rok od sedam dana da se iselimo. Morali smo odmah u Gračanicu. Pošto sam radio u pres službi UNMIK-a, imao sam pristup šefu Bernaru Kušneru i obavestio ga da moramo u Gračanicu, jer će nas u Prištini ubiti. Odmah je obezbedio automobil i policijsku zaštitu koja nas je stalno pratila.
| Predubeđenje da su samo Srbi zločinci - U pres službi UNMIK-a, gde sam radio, stranci su se trudili da budu prijatni prema nama, neki su nas malo više razumeli, ali svi su došli sa predubeđenjem da su samo Srbi zločinci. Dosta smo pomogli da im se otvore oči, pa bi brzo shvatili da su problema na obe strane i da je možda i druga izazvala reakcije. Albanski tim koji je radio sa nama na Blue sky radiju je prema nama vremenom opustio gard, ali, kada god su bile etničke priče, vladala je netrpeljivost. Mi smo se trudili da istaknemo da Albanci tuku i ubijaju, a oni to nisu hteli da emitiju. A kada je reč o događajima gde su stradali Albanci, stavljali su najgore moguće kvalifikacije Srbima. Stranci su to "peglali". Koleginica i ja smo se u raznim situacijama dovijali, pa smo i menjali zvanična saopštenja UNMIK-a. Gde god je u bazi podataka pisalo Kosova, mi smo to A ispravljali u O. Isto tako Prištin u Priština. To je bio naš mali fajt - seća se sagovorik UNS-ovog Dosijea. |
Glava u torbi zbog srpskog jezika
U to vreme nismo smeli svoj jezik da govorimo na ulici, podvlači Radišić opisujući uslove za srpske novinare u Prištini.
- I mojim kolegama i meni se dašavalo da smo morali da bežimo. Jednom sam pričao telefonom na srpskom, dosta tiho, da bih na kraju izgovorio: "Zdravo". U tom trenutku iz kamioneta koji je prolazio pored, a bio sam u ulici koja vodi ka zgradi sadašnje kosovske Vlade, čuo sam psovke na albanskom. Vozač je dodao gas i krenuo ka meni. Trčao sam ka parkingu i pre nego što me je sustigao, uspeo sam da protrčim između stubića ispred zgrade UN, gde on nije mogao da prođe. To me je spasilo, možda sačuvalo život.
Seća se i kako su ga "čuvari mosta" u severnom delu Kosovske Mitrovice zasuli kamenicama, na putu kojim je jedino mogao da stigne do kancelarije UN u južnom delu grada, pa zatim do Prištine.
- Jedva smo pobegli, francuski vojnici su repetirali puške na njih.
Na protestu Albanaca zbog dolaska vladike Artemije u Orahovac, januara 2000. godine, prvi put nakon rata Radišić je pomislio da se neće izvući.
- Tada sam zaradio prve sede. Otišao sam u uličicu koja razdvaja srpski i albanski deo grada da uradim priču o Romima koji su od starog kasetofona sklepali radio i emitovali program. U povratku su mi put preprečili veterani OVK koji su demonstrirali zbog Artemijevog dolaska. Progurao sam se malo, ali posle dva ili tri reda, ni makac. Tek tada sam shvatio da sam u "mont" jakni, koja je bila lična karta Srba. U očaju sam vikao na engleskom "May I pass?", da bi me neki Albanac dohvatio i bukvalno izbacio iz demonstracija pravo na policiju. Spazio sam devojku koja je radila za OEBS i presrećan u trenutku izustio: "Divno što si tu". Prebledela je jer sam se obratio na srpskom, a što su čuli demonstranti okolo. Jedva je izvukla živu glavu zbog toga. To su bili uslovi u kojima smo radili. Bilo je nemoguće otići bili gde bez pratnje. Bilo je opasno i nije bilo lako. Tvoja država, tvoj jezik, ali moraš da ćutiš i čuvaš glavu.
| Normalne šizofrene situacije - Prvog dana kada sam došao u Prištinu, drug Goranac me je odveo u stan koji je već bio pod silnim rešetkama, a onda rekao da idemo na srpsku žurku u Kičmu (naselje u Prištini), ali da čekamo kandaske policajce da nas sprovedu. U gradiću Pejton zaustavila su nas dvojica američkih policajca i tražila pomoć, jer su naleteli na dve Srpkinje kojima su Albanci upali u kuću, prebili ih, samo što ih nisu ubili. Od tog šoka odlazim na žurku gde je ludilo i alkohol kao da si u centru Beograda. To su te šizofrene situacije koje sam zaticao u Prištini, a u stvari, to je u tim okolnostima, nekako bilo i normalno - opisuje reporter N1 prve dane u Prištini. |
Kada je reč o radu srpskih novinara danas na Kosovu, Nikola Radišić smatra da su se stvari malo promenile, jer su, u vreme kada je radio, i Hašim Tači i Ramuš Haradinaj odbijali da pričaju na srpskom.
- Kada su digli u vazduh automobil u kome su bili Srbi, otac i sin, odmah su došli Haradinaj, Agim Čeku i Ibrahim Rugova. Nijedan se nije okrenuo kada sam im postavio pitanja na srpskom. Trčao sam za njima i ponavljao pitanja dok mi se njihovo obezbeđenje smejalo. Iznerviran Rugova me pogledao i na srpskom pitao: "Šta ti hoćeš više čoveče od mene?". Zatim se okrenuo i otišao. To je bila komunikacija sa kosovskim političarima koji grade mulitetničko Kosovo, dolaze da obiđu lokaciju gde su ubijeni Srbi i kao im je žao. I ta ekipa traba da zaštiti nas kao novinare? Ne verujem im, kao što im nisam ni tada verovao.
* Preuzimanje delova ili celokupnog teksta je dozvoljeno uz obavezno navođenje izvora
* Ovo je treći tekst iz serijala o Marjanu Melonašiju. Pročitajte prvi - "Marjan Melonaši: Zločin pred kojim je policija žmurela" i drugi tekst "Olivera Bernardoni Stojanović: Marjanu su pretili zbog druženja sa Srbima".
------------
Gazetari Nikolla Radishiq për hetimin lidhur me vrasjet e gazetarëve në Kosovë: Komuniteti ndërkombëtar e shikonte vetëm xhepin e vet, kurse politikanët kosovarë nga UÇK-ja, paratë dhe pozitat
- Deri sa nuk ndodhi zhdukja e Marjan Mellonashit nuk e kemi kuptuar plotësisht që gazetarët në atë kohë ishin vënë në shënjestër. Pas tij u zhduk edhe një shok i yni. Kur bëhet fjalë për hetime, arsyetimi i preferuar i Policisë së UNMIK-ut ishte: “Po ndodhin shumë gjëra, e dini, ka shumë probleme, e dini, nuk kemi informata, e dini, ju lusim na ndihmoni”. Thelbi ishte që nuk iu bëhej vonë. Duke punuar për Kombet e Bashkuara kam kuptuar, dhe për këtë arsye kurrë më nuk kam dashur të punojë atje, që janë një grup interesi i cili për qëllim ekskluziv ka t’i merr paratë dhe të shkojë. Nuk iu bëhet vonë kush ka të drejtë, kush është serb, e kush shqiptar. Ka atje njerëz të mrekullueshëm, që kishin motive fisnike, por në thelbin e çdo gjëje është puna. Shumica prej tyre kanë ardhur që ta zgjerojnë CV-në, sepse shkuarja në një mision, e sidomos në një mision i cili konsiderohej i rrezikshëm, edhe sot është kusht për të përparuar në hierarkinë e KB-së – flet për Asociacionin e gazetarëve të Serbisë, gazetari Nikolla Radishiq, i cili në vitet 1999 dhe 2000 punonte në press shërbimin e UNMIK-ut, kurse sot punon në TV N1.
Ata që janë normal vdesin të parët
- Marjani punonte me një mike e cila jetonte me neve, sepse ishim pesë vetë që e kishim marrë me qira një shtëpi në Graçanicë. Ai erdhi te na dhe kështu u njohëm. Ishte një djalosh super, nuk ishte i ngarkuar as me nacionalitete, as me budallallëqe. Ishte një qenie normale, por mendoj se të tillët vdesin të parët. Ollivera një ditë na njoftoj se nuk është më. Thellësisht jam i bindur që u kidnapua sepse punonte në redaksinë serbe me një serbe, në gjuhën serbe, ishte një njëri normal dhe u përpiqte të jetë gazetar i vërtetë. Gazetarët shqiptarë për shkak të punës që e kryenin ishim shënjestër e veçantë, sepse kur një shqiptar e publikon tekstin se si bashkëkombësit e tij u kanë bërë probleme serbëve, kjo tashme e ka një ndikim shumë më të madh. Për kolegët tanë serbë besoj se janë vrarë dhe kidnapuar për shkak të punës që e kryenin dhe për shkak se ishin serbë. Marjanin e kanë kërcënuar konkretisht për shkak se punonte në redaksinë serbe, për shkak se fliste serbisht dhe për shkak se u ndihmonte serbëve në përgjithësi.
Pas të gjitha gjërave që i ka dëgjuar, parë dhe përjetuar, e duke i përcjellë me vite ngjarjet në Kosovë, Radishiqi nuk beson që ndonjëherë do të mësojnë se kush janë vrasësit dhe rrëmbyesit e gazetarëve të vrarë dhe të zhdukur.
- Pse deri tani nuk u mësua? Kush kujdeset për këtë gjë? UNS-i i përkujton dy kolegë të pafat, Ranko Pereniqin dhe Gjuro Sllavujin, mediat e transmetojnë këtë, dhe kaq. Për këtë arsye, sot është tërësisht hipokrite të flitet për mbrojte të gazetarëve dhe për mosndëshkimin e dhunës ndaj gazetarëve. Për mua është së pari fajtor komuniteti ndërkombëtar të cilit nuk i bëhej vonë, sepse e shikonin vetëm xhepin e vet, e pastaj politikanët kosovarë, të cilët erdhën nga radhët e UÇK-së dhe i ruajnë pozitat dhe paratë që mund ti marrin. Jam duke folur për përgjegjësinë e Kosovës, sepse çka mund të bëjë Beogradi atje? E a është hetimi në interes të elitës politike shqiptare e cila është e diskutueshme, sepse ata janë të gjithë udhëheqës luftarakë, që të mësohet se ka mundësi që ushtarët e tyre krijonin probleme edhe pas luftës?
|
Puna e gazetarëve si punë humanitare - Në fillim në UNMIK i përktheja tekstet e gazetarëve të huaj, por së shpejti kuptuan se kam përvoja në gazetari, kështu që së shpejti fillova të shkoja me ta në terren. Roli im ishte që të zbuloj cilët janë problemet e komunitetit serb, që përmes një teksti gazetaresk të përpiqem të iu ndihmoj. Nuk ishin ato gjëra të mëdha, por për shembull, kam shkruar për dy serbe që jetonin në afërsi të kinemasë në Prishtinë dhe vazhdimisht i keqtrajtonin, i gjuanin me gurë dhe i rrihnin shqiptarët vendas. Me një tekst iu ndihmuam që t’iu ofrojnë mbrojtje. Kështu ndihmuan edhe që t’iu dërgohet ushqimi disa njerëzve, që të ngritët sigurimi te ndërtesa e famshme e JU programit, sepse në atë vend i sulmonin njerëzit vazhdimisht. Kolegia Gordana dhe unë e kemi kuptuar punën tonë si punë humanitare – thotë Radishiqi. |
Propagandë e rrezikshme për jetën
Për shkuarjen e tij në Kosovë dhe për situatën që e gjeti atje, Nikolla Radishiq për Dosjen e UNS-it thotë se në fillim të bombardimeve mbeti pa punë në RTS, dhe pastaj në Studio B, kurse në “Blic” i cili shumë shpejtë filloi t’i censurojë të gjitha tekstet, ishte e pamundur të punohet”. Në qershor të vitit 1999, një mik nga Prishtina ia përmendi që ka punë në Kombet e Bashkuara.
- Më tha që ta pres shtatorin, që të “qetësohet pakëz”, por isha i dëshpëruar. Gjermania Kristen Haupt më informoi që të vij për testim dhe udhëtova për në Prishtinë me njërin nga autobusët e fundit të rregullt nga Beogradi. Për fat të mirë, dola në qendër të qytetit, e jo ne stacionin e autobusëve. Atje zbriti një grua që ishte ulur afër meje, u nis për të gjetur transport për në Prizren, sepse burri dhe djali nuk i lajmëroheshin me ditë të tëra. Më vonë mësova që në stacion në Prishtinë shqiptarët ekstremistë i prisnin shpesh serbët, të cilët pastaj zhdukeshin. Supozoj që edhe ajo grua atë ditë u zhduk.
|
Propaganda dhe lajmet e rremë - Kur kam ardhur në Kosovë, nga disa media në Beograd më vinin informatat që njerëzit po zhdukeshin, që janë vrarë, por kundërshtimi i informatave ishte aq i madh që nuk mund t’i besoje askujt. Mediat nga Beogradi shpesh herë raportonin pasaktë për ngjarjet në Kosovë, e nga ana e tjetër, në lajmet e UNMIK-ut kishte mjaft propagandë, edhe pse jemi përpjekur që ta minimizojmë këtë – tregon Nikolla Radishiq. |
Duke e rikujtuar takimin e parë me Prishtinën, Radishiqi e thekson të kundërtën mes raporteve të gazetarëve dhe të realitetit, duke shtuar se edhe pse ishte gazetar “për shkak të propagandës e cila sundonte në Serbi, nuk kishte ide se çka e pret”.
- Shumë shpejtë kuptova se e kam vënë kokën në çantë. Ka kaluar një muaj prej që erdha në Prishtinë te një mik goran, trokitën në derë dhe e dhanë afatin prej shtatë ditësh që të shpërngulemi. Ishim të detyruar të shkojmë menjëherë në Graçanicë. Pasi që punoja në shërbimin press të UNMIK-ut kisha qasje te shefi Bernard Kushneri dhe e informova që duhet të shkojmë në Graçanicë, sepse në Prishtinë do të na vrisnin. Menjëherë na e siguroi makinën dhe mbrojtën policore, e cila na përcillte vazhdimisht.
|
Paragjykimi që vetëm serbët janë kriminelë - Në press shërbimin e UNMIK-ut, ku punoja, të huajt u përpiqnin të jenë të sjellshëm me ne, disa na kuptonin më shumë, por të gjithë kanë ardhur me paragjykime se vetëm serbët janë kriminelë. Kemi ndihmuar në masë të mjaftueshme që ti hapin sytë, dhe së shpejti kuptuan që problemet ekzistojnë në të dy anët dhe që ndoshta edhe ana tjetër ka shkaktuar reagime. Ekipi shqiptar e cili punonte me neve në radion Blue sky e uli mburojën, por çdoherë kur kishte tregime etnike, sundonte mospajtimi. Ne u përpiqnim që të theksojmë që shqiptarët po rrahin dhe po vranë, kurse ata nuk donin t’i transmetonin këto. E kur bëhej fjalë për ngjarjet në të cilat janë vrarë shqiptarët, ua përshkruanin serbëve kualifikimet më të këqija të mundshme. Të huajt e “mbulonin” këtë. Kolegia dhe unë ishim të shkathët në situata të ndryshme, madje edhe i ndryshonim komunikatat zyrtare të UNMIK-ut. Kudo që në bazë të dhënave shkruante Kosova, në A e përmirësonim në O. Njëjtë edhe Prishtin, në Prishtina. Ky ishte luftimi ynë i vogël – rikujtohet bashkëbiseduesi i Dosjes së UNS-it. |
Koka në çantë për shkak të gjuhës serbe
Në atë kohë nuk guxonim ta flisnim gjuhën tanë në rrugë, thekson Radishiqi, duke i përshkruar kushtet për gazetarët serbë në Prishtinë.
- Edhe kolegëve të mi, por edhe mua na ndodhte se duhej të iknim. Njëherë isha duke folur në telefon në gjuhën serbe, mjaft qetë, për të thënë ne fund: “Zdravo (Tung)”. Në atë moment nga një kamion që kalonte pranë, e isha në rrugë e cila çon deri te ndërtesa e Qeverisë së tashme të Kosovës, i dëgjova sharjet në gjuhën shqipe. Vozitësi e shtoi gazin dhe u nis në drejtimin tim. Kam vrapuar në drejtim të parkingut dhe para se të më kapte, arrita që të kaloj mes shtyllave para ndërtesës së KB-së, ku ai nuk mund të kalonte. Kjo më shpëtoi, ndoshta edhe ma ruajti jetën.
I kujtohet se si “rojtarët e urës” në pjesën veriore të Mitrovicës e gjuajtën me gurë, në rrugën e vetme përmes së cilës ishte e mundur që të arrinte deri te Zyra e KB-së në pjesën jugore të qytetit, dhe pastaj deri në Prishtinë.
- Mezi ikëm, ushtarët francez i kanë repetir pushkët ndaj tyre.
Në protestën e shqiptarëve për shkak të ardhjes së peshkopit Artemije në Rahovec, në janar të vitit 2000, për herë të parë pas luftës Radishiqi mendoi që nuk do ta shpëtonte kokën.
- Atëherë i fitova thinjët e para. Shkova në një rrugicë e cila e ndan pjesën shqiptare nga pjesa serbe e qytetit për ta bërë një tregim për romët të cilët nga një kasetofon krijuan radio dhe e transmetuan programin. Në kthim rrugën ma ndërpriten veteranët e UÇK-së që protestonin për shkak të ardhjes së Artemijes. Jam shtyrë pak, por pas dy tri reshteve nuk mund ta bëja as një hap. Atëherë kuptova se isha në një xhaketë “mont” e cila ishte letërnjoftimi i serbëve. Në dëshpërim bërtisja në gjuhën angleze “May I pass?”, një shqiptar me zuri dhe fjalë për fjalë më hodhi nga demonstratat, drejt në polici. E vërejta një vajzë e cila punonte për OSBE-në dhe i stërlumtur në atë moment me doli nga goja: “E mrekullueshme që je këtu”. U zbeh sepse iu drejtova në gjuhën serbe dhe këtë e dëgjuan demonstruesit përreth. Mezi e shpëtoi kokën për shkak të kësaj. Ato ishin kushtet në të cilët punonim. Ishte e pamundur të shkosh kudo pa përcjellje. Ishte e rrezikshme dhe nuk ishte e lehte. Shteti yt, gjuha jote, por duhet të heshtësh dhe ta ruash kokën tënde.
| Situata normale skizofrenike
- Ditën e parë kur erdha ë Prishtinë një shok goran më çoi në apartament i cili tanimë ishte plot hekur, dhe pastaj me tha se po shkojmë në një aheng serb te Kurrizi (lagjja në Prishtinë), por se jemi duke i pritur policët kanadez që të na dërgojnë atje. Në qytezën Pejton na ndaluan dy policë amerikanë dhe kërkuan ndihmë sepse hasën në dy serbe të cilave shqiptarët u kanë hyrë në shtëpi, i kanë rrahur dhe gati i vranë. Nga ky shok, shkoj në aheng, i cili ishte një çmenduri dhe ku kishte alkool sikur të ishe në qendër të Beogradit. Këto janë situata skizofrenike në të cilat hasja në Prishtinë, por në fakt, në rrethana të tilla, disi ishin normale- i përshkruan reporteri i N1ditët e para në Prishtinë. |
Kur bëhet fjalë për punën e gazetarëve serbë sot në Kosovë, Nikolla Radishiq konsideron se gjërat kanë ndryshuar pakëz, sepse, në kohën kur ai punonte, edhe Hashim Thaçi edhe Ramush Haradinaj refuzonin të flisnin në gjuhën serbe.
- Kur e hodhën në erë makinën në të cilën ishin serbët, babai dhe i biri, menjëherë erdhën Haradinaj, Agim Çeku dhe Ibrahim Rugova. Asnjëri prej tyre nuk u kthye kur ua parashtrova pyetjet në gjuhën serbe. Kam vrapuar pas tyre dhe i kam përsëritur pyetjet derisa truproja e tyre më përqeshte. I nervozuar Rugova më shikoi dhe më pyeti në gjuhën serbe: “Çka po do ti njeri më nga unë?”. Pastaj është kthyer dhe ka shkuar. Ky ishte komunikimi i politikanëve të cilët po ndërtonin një Kosovë multietnike, vinin ta vizitonin lokacionin ku janë vrarë serbët dhe gjoja iu vinte keq. Dhe ky ekip duhet të na mbrojë neve si gazetarë? Nuk iu besoj, sikurse nuk iu besoja as atëherë.
------------
Journalist Nikola Radisic about the investigation of the murders of journalists in Kosovo: The international community was only striving to fill its pockets, and Kosovan politicians from the KLA to obtain both the money and the positions
- Until the disappearance of Marjan Melonasi, we did not quite understand that the journalists were a target. After him, another of our friends disappeared. When it comes to investigations, the favorite justification of UNMIK police was "There are many things going on, you know, there are a lot of problems, you know, we do not have the information, you know, please help us." The point is that they just did not care at all. Working for the United Nations, I realized, and that is why I have never wanted to work there again, that it is one interest group with the sole purpose of taking the money and leaving. They do not care who is in the right, who is a Serb, who is an Albanian. Mind you, there are wonderful people there, who had noble motives, but the essence of everything is work. Most of them came because of their resume, since going on a mission, especially the one considered dangerous, is a prerequisite for advancement in the UN hierarchy even today - the journalist Nikola Radisic, who worked for UNMIK Press Service in 1999 and 2000, and works on TV N1 today, recounts for the Journalists’ Association of Serbia - UNS.
The normal ones are the first to go down
- Marjan worked with a female friend who lived with us, and the five of us were renting a house in Gracanica. He had visited us and that is how I met him. He was a great young man, unburdened with either nationality or nonsense. One normal human being, but I guess they are probably the first ones to go down. Olivera just told us only one day that he was gone. I am deeply convinced that he was kidnapped because he worked at the Serbian news desk with a Serbian woman, in Serbian language, was a normal man and strived to be a true journalist. Albanian Journalists were a special target because of their work, since an Albanian publishing a text that his compatriots have created problems for Serbs has a far greater impact. I believe that our Serb colleagues were killed and kidnapped because of their work and because they were Serbs. Marjan was specifically threatened for working at the Serbian news desk, for speaking Serbian and, in general, for helping Serbs.
After everything he has heard, seen, and experienced, and after keeping track of events in Kosovo for years, Radisic does not believe that he will ever find out who the killers and the kidnappers of the missing and murdered journalists are.
- Why is this still unknown? Who is keeping track of this? UNS is the only one which reminds the public about the two unfortunate colleagues Ranko Perenic and Djura Slavuj, the media report about it and that is it. That is why it is completely hypocritical to talk about protecting journalists and impunity for violence against journalists today. To me, the international community, who just did not care at all, is the prime culprit because it only sought to fill its pockets; followed by Kosovan politicians from KLA ranks who are trying to keep their positions and the money they can take. I am talking about Kosovo’s responsibility, because what can Belgrade do there? In addition, is the investigation in the interest of very controversial Albanian political elite, since all of them are war leaders? Is it in their interest for it to become known that their soldiers were potentially making trouble even after the war?
|
Journalism as humanitarian work - Initially, I translated the texts of foreign journalists at UNMIK. However they quickly realized that I had journalistic experience, so I soon started going to the field with them. My role was to notice the problems of the Serbian community, and try to help through a story. These were not huge things, but, for example, I wrote about two Serb women who lived near the cinema in Pristina and were constantly bullied, stoned and beaten by local Albanians. We helped protect them by writing a text. We helped in the delivery of food to some people, in raising the security around the famous Yu Program building, because these people were constantly being attacked. Colleague Gordana and I viewed our work as humanitarian work - says Radisic. |
Life-threatening propaganda
About his departure to Kosovo and the situation that he encountered there, Nikola Radisic says for UNS Dossier that at the beginning of the bombing, he lost his job on RTS, then on Studio B, but also in "Blic" which "quite soon began censoring all texts and it was impossible to work." In July 1999, a friend from Pristina mentioned vacancies in the United Nations.
- He told me to wait for September, to "calm down a bit," but I was desperate. The German woman, Kristen Haupt informed me to come to the testing and I went to Pristina on one of the last regular buses from Belgrade. Luckily, I alighted in the city center, not at the bus station. The woman who sat next to me alighted there. She came to find transportation to Prizren, because she had not heard from her son and husband for days. Later on, I learned that the Albanian extremists often waited for Serbs, who then disappeared, at the Pristina station. I suppose that woman went missing that day.
|
Propaganda and fake news - When I came to Kosovo, some media in Belgrade were reporting that people were missing, that they were being murdered, but the information was so contradictory that you could not trust anyone. Belgrade media often reported incorrectly about developments in Kosovo, and on the other hand, there was a lot of propaganda in UNMIK’s news, even though we tried to minimize it - says Nikola Radisic. |
Recalling his first encounter with Pristina, Radisic points out the contradiction between news reports and reality, adding that, although he was a journalist, "because of the prevailing propaganda in Serbia, he had no idea what awaited him."
- I realized very quickly that I put my head in the lion’s mouth. A month after I had moved in with Gorani friends in Pristina, they knocked on the door and gave us a seven-day deadline to move out. We had to go to Gracanica straight away. Since I worked at UNMIK Press Service, I had access to the Head, Bernard Kouchner, and I informed him that we had to go to Gracanica because we would be murdered in Pristina. He immediately secured a car and police protection that constantly accompanied us.
|
Preconception that only Serbs are criminals - In UNMIK Press Service, where I worked, the foreigners were trying to be friendly to us, some understood us a bit more, however everyone had come with a preconception that only Serbs were criminals. We helped a lot to open their eyes, and they would quickly realize that there were problems on both sides and that the other side might have caused reactions. The Albanian team that worked with us on the Blue Sky radio relaxed their guard toward us over time, however whenever there were ethnic stories, intolerance prevailed. We tried to point out that Albanians were beating and murdering, and they did not want to broadcast it. However, when it comes to the instances of the Albanians losing their lives, they pinned the worst possible qualifications on the Serbs. The foreigners would "iron" it. My colleague and I devised new routes in various situations, and we also changed UNMIK’s official documents. Wherever there was Kosova in the database, we changed that A into an O. Also Pristin into Pristina. That was our little fight – recalls the interlocutor of UNS Dossier. |
Head in the lion’s mouth because of the Serbian language
At that time, we did not dare speak our language on the street, Radisic underlined the working conditions of Serbian journalists in Pristina.
- Both mu colleagues and I were in a situation that we had to run. I was once speaking in Serbian on the phone, quite quietly, to say in the end "Zdravo [Bye]." At that moment, I heard curses in Albanian from a truck that was passing by. I was on the street leading to the building of the current Kosovo government. The driver hit the gas and headed towards me. I ran towards the parking lot and I managed to run between the parking bollards in front of the UN building, where he could not pass, before he caught up to me. This is what saved me, maybe saved my life.
He also recalls being showered by stones by the "bridge guards" in the northern part of Kosovska Mitrovica, on the only road by which he could reach the UN office in the southern part of the town, and then Pristina.
- We barely managed to escape, and the French soldiers cocked their rifles at them.
At the protest of the Albanians against the arrival of Bishop Artemije in Orahovac, in January 2000, for the first time since the war, Radisic thought to himself that he would not get away..
- I got my first gray hair then. I went to a side street that separates the Serbian from the Albanian part of the town to do a story about the Roma who had assembled a radio out of an old cassette player and were broadcasting a program. On my way back, I was waylaid by the KLA veterans who were protesting against Artemije’s visit. I pushed forward a bit, however after two or three rows of people I could move neither back nor forward. Only then did I realize that I was wearing a "Mont" jacket, which was like a Serb ID card. In desperation, I shouted in English "May I pass?". An Albanian got hold of me and literally threw me out of the protesters right to the police. I noticed a girl, who worked for the OSCE, and overcome with joy blurted out "It's wonderful what you are here". All color drained from her face because I addressed her in Serbian and the protesters overheard. She barely managed to pull out alive because of that. Those were the conditions in which we worked. It was impossible to go anywhere unaccompanied. It was dangerous and it was not easy. Your country, your language, but you had to keep silent and try and stay alive.
|
Normal schizophrenic situations - The first day I came to Pristina, a Gorani friend took me to the apartment which had already been outfitted by security bars, and then he said that we were going to a Serbian party in Kicma (a settlement in Pristina), but that we are waiting for the Canadian police to escort us. We were stopped by two US police officers in Peyton Place. They asked for help because they came across two Serb women who were beaten and almost killed by Albanians who had broken into their house. After that shock, I went to a crazy party with alcohol, which was as if we were in the center of Belgrade. These are the schizophrenic situations that I encountered in Pristina, and in fact, in those circumstances, it was somehow normal - the N1 reporter describes his first days in Pristina. |
When it comes to the work of Serbian journalists in Kosovo today, Nikola Radisic thinks things have changed a little, because at the time when he worked there, both Hashim Thaci and Ramush Haradinaj refused to speak in Serbian.
- When Serb son and father got blown up in a car, Haradinaj, Agim Ceku and Ibrahim Rugova came immediately. None of them turned around when I asked them questions in Serbian. I started running after them and repeating the questions while their security was laughing at me. An exasperated Rugova looked at me and asked in Serbian, "What do you want from me, man?" Then he turned around and left. This was the communication with Kosovan politicians who were building a multiethnic Kosovo, who visited the location where Serbs had been murdered and were allegedly sorry. This gang is to protect us journalists? I do not believe them now, just as I did not believe them at the time.
Komentari (0)
ostavi komentarNema komentara.