Истраживање УНС-а о убијеним и отетим новинарима на Косову

03. 10. 2018.

Аутор: Јелена Л. Петковић Извор: УНС

Оливера Бернардони Стојановић: Марјану су претили због дружења са Србима

- Знам да су Марјану претили због дружења са Србима. То ми је рекао, али можда је ту било и других ствари. У време када је нестао, већ сам се одселила у Грачаницу и нисмо били толико блиски. Једино сам по његовом понашању схватала да му неко због нечега прети...

... На пример, када је требало да одемо негде где смо раније ишли, он не би хтео, избегавао би и слично - каже за Удружење новинара Србије Оливера Бернардони Стојановић, пријатељица новинара Радио Косова Марјана Мелонашија, који је отет 9. септембра 2000. године.

У наставку је овај текст преведен на албански и енглески језик. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Тог дана, након што је завршио емисију у 14 сати, ушао је у наранџасти такси у центру Приштине, преко пута зграде радија, и од тада му се губи сваки траг.

- Сви смо се стално и свуда распитивали, и код УНМИК-а, и код КФОР-а, али никада нисам чула да се води истрага, да је неко схватио његов нестанак озбиљно. Ништа нисам сазнала, али сам чула приче по граду да је нестао у Врањевцу (насеље које је било апсолутно забрањено за Србе, у које су се након рата доселили припадници ОВК и сматрало се "црвеном зоном"). Једном сам звала његовог оца и деду, ни они нису ништа знали. Чула сам да је његова мама покретала бројне иницијативе да га нађе, али њу никада нисам упознала. До данас не могу да разумем зашто би неко њега киднаповао, убио - истиче Оливера Бернардони Стојановић која се чим је потписан Кумановски споразум, јуна 1999. године, вратила из Алексинца у Приштину у нади да ће завршити студије филозофије. 

Заљубљеник у новинарство

Уместо студија, по поновном доласку у Приштину, заједно са Марјаном Мелонашијем почела је да ради у швајцарској невладиној организацији Media Action International, "која је окупљала и обучавала младе новинаре у постконфликтним подручјима и оснивала радио станице". 

- Било је немогуће не бити свестан опасне ситуације у којој смо живели и радили. Нисмо могли слободно да се крећемо, па је Маки ишао у куповину хране, јер нам је његов албански служио као пропусница. Наилазили смо на претње и блокаде свуда, иако смо имали и другаре Албанце који су нам помагали. Ја сам живела у центру Приштине, у стану неког српског полицајца, који је напустио Косово, и у почетку несвесна да сам додатна мета. Маки ме је тамо одвозио и довозио, сваки пут би ме испратио до врата, у случају да ме неко нешто пита или да сретнем некога у улазу. Пошто се убрзо сазнало да у згради има Срба, неко је пришао Макију након што ме је испратио кући и рекао му да поручи својој другарици Српкињи да се исели у што краћем року, и да друге опомене неће бити. Још му је речено да је много глупо што се дружи са Србима – прича Оливера Бернардони Стојановић, која се након овог догађаја преселила у Грачаницу. 

О раду са колегом Мелонашијем каже да су "обоје били потпуно неискусни, али потпуно заљубљени у новинарство": 

- Радили смо и дању и ноћу. Ја сам се „шлепала“ са њим зато што је течно знао албански и имао возачку дозволу, знао је град, „екипу“, „добра  места“. Буквално смо свуда ишли заједно. Обоје смо мало „пргави“, често смо се „качили“ око тема. А њега је све интересовало. И формирање нових институција, и деминирање терена које је спроводио КФОР. Од јутра до мрака ишао је са војницима КФОР-а, снимао, интервјуисао, хватао саундбајтове. Онда смо то ноћу скидали, монтирали. Радио је и са Србима и са Албанцима. Није баш био лак за сарадњу, мало на своју руку, али добар, предобар. Један од оних људи до којих је тешко допрети, али онда кад се „сконтате“ с њим, постанете нераздвојни. Обилазио је и повратнике по енклавама. Када су на приштински аеродром стигле швајцарске краве (хуманитарна донација), ми смо их "дочекали", кад су се отварала породилишта, тамо смо јурили. Мој енглески је био бољи, а његов албански, па су нас и уредници пуштали да стално радимо заједно. Хтео је да научи да све уради сам. И терен и монтажу. Што више. Што чешће.

Из тог периода, те 1999. године, сећа се да им је радијски студио био кућа. 

-  Тамо смо јели, пили, спавали, радили. Сећам се тих лудих, креативних расправа с њим, и то кад негде оде на своју руку, не јавља се и онда дође с брдом материјала, снимака за покривалице.

Стравична тишина

У то време на Косову непрестано су кружиле вести о убиствима, отмицама. 

- Ризиковали смо, били свесни опасности. Али опет, када имаш 22 године, ништа није тако страшно. Некад смо се "фолирали" да смо странци, Румуни, на пример. Често смо из канцеларије или стана улазили директно у кола да бисмо избегли сусрете, питања. Он је ту, као што рекох, помагао безгранично.

-  Како сте сазнали шта му се догодило?

- Па, просто, није се појавио цео дан, није се јављао на телефон. Ништа. Тишина. 

Сањар и добрица  - И Марјан и ја смо имали своје слабости и предности, па смо то спојили и функционисали. Обожавао је музику и „базање“ градом. Сећам се седења у колима и пијења пива са неке приштинске узвишице с које се добро видео град. Био је пргави сањар, сналажљив, добрица. Тако сам га видела. Он је приштинско дете, а скоро сви његови другари су отишли 1999. године. Знам да смо и о томе причали - сећа се Оливера Бернардони Стојановић.

Оливера Бернардони Стојановић у Приштини и Грачаници је живела до 2002. године. Након тога се преселила у Београд, где је наставила да се бави новинарством. Од 2012. живи у Швајцарској. Оснивач је компаније La suppa.

* Преузимање делова или целокупног текста је дозвољено уз обавезно навођење извора

* Прочитајте први текст из серијала о Марјану Мелонашију: "Марјан Мелонаши: Злочин пред којим је полиција жмурела". Трећи наставак УНС ће објавити у петак, 5. октобра 2018. године

----------

Ollivera Bernardoni Stojanoviq : Marjanin e kërcënonin për shkak të shoqërimit me serbë 
 
- E di që e kërcënonin Marjanin për shkak të shoqërimit me serbë. Ai vet ma tha këtë gjë, por ndoshta aty kishte edhe gjëra të tjera. Në kohë kur u zhduk, unë madje isha larguar në Graçanicë dhe nuk ishim shumë të afërt. Vetëm përmes sjelljes së tij kuptova që dikush po e kërcënonte për diçka. Për shembull, kur është dashur të shkojmë diku ku më herët shkonim, ai nuk donte, do të shmangej dhe kështu ngjashëm- thotë për Asociacionin e Gazetarëve të Serbisë, Ollivera Bernardoni Stojanoviq, mikja e gazetarit të Radio Kosovës, Marjan Mellonashit, i cili është kidnapuar më 9 shtator të vitit 2000. 
 
Atë ditë, pasi që e kreu emisionin në orën 14, hyri në taksi ngjyrë portokalli në qendër të Prishtinës, përballë ndërtesës së radios, dhe nga atëherë i humb çdo gjurmë. 
 
- Të gjithë vazhdimisht kemi pyetur kudo, edhe tek UNMIK-u, edhe te KFOR-i, por kurrë nuk kam dëgjuar se po zhvillohet hetimi, që dikush e mori seriozisht zhdukjen e tij. Nuk mësova asgjë, por i dëgjova tregimet nëpër qytet që është zhdukur në Vranjevc (lagja që ka qenë absolutisht e ndaluar për serbë, në të cilën pas luftës kanë ardhur pjesëtarët e UÇK-së dhe e cila është konsideruar për “zonë të kuqe”). Njëherë e kam marrë në telefon babanë dhe gjyshin e tij, as ata nuk dinin asgjë. Kam dëgjuar se nëna e tij ka filluar iniciativa të shumta për ta gjetur, por kurrë nuk e njoha atë. Deri në ditët e sotme, nuk mund të kuptoj pse dikush do ta kishte kidnapuar, vrarë atë - thekson Ollivera Bernardoni Stojanoviq e cila, menjëherë pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Kumanovës, në qershor të vitit 1999 u kthye nga Aleksinci në Prishtinë, me shpresë se do t’i përfundonte studimet  e filozofisë. 
 
I dashuruar në gazetari

Në vend të studimeve, pas rikthimit në Prishtinë, së bashku me Marjan Mellonashin filloi të punojë në organizatën joqeveritare zvicërane Media Action International, “e cila i mblidhte dhe i trajnonte gazetarët e rinj në zonat post- konflikte dhe themelonte radio stacione”. 
 
- Ishte e pamundur të mos jesh i vetëdijshëm për situatën e rrezikshme në të cilën jetonim dhe punonim. Nuk kishim mundësi që të lëvizim lirë, prandaj Maki shkonte për të na blerë ushqimin, sepse shqipja e tij na shërbente si biletë. Hasnim në kërcënime dhe bllokada kudo, edhe pse kishim miq shqiptarë që na ndihmonin. Unë jetoja në qendër të Prishtinës, në apartamentin e një polici serb i cili e kishte lëshuar Kosovën, dhe në fillim duke mos qenë e vetëdijshme që jam në shënjestër. Maki me çonte dhe me kthente atje, dhe çdo herë me përcillte deri te dera, në rast se dikush do të më pyeste diçka ose në rast se do ta takoja dikë në hyrje. Pasi që së shpejti u mësua që në ndërtesë ka serbë, dikush iu afrua Makit pasi që më ka përcjellë në shtëpi dhe i tha që ta porosisë shoqen e tij serbë që të largohet në afat sa më të shkurtër dhe që paralajmërim të dytë nuk do të ketë. Edhe i thanë që është marrëzi që po shoqërohet me serbë- tregon Ollivera Bernardoni Stojanoviq, e cila pas kësaj ngjarje u largua në Graçanicë. 
 
Për punën me kolegun Mellonashin thotë se “të dytë ishin krejtësisht pa përvoja, por plotësisht të dashuruar në gazetari”:

- Punonim ditë e natë. Unë i ngjitesha sepse ai fliste mirë shqip dhe sepse kishte patentë shoferi, e njihte qytetin, “ekipin”, “vendet e mira”. Fjalë për fjalë, ne shkonim gjithkund së bashku. Të dy ishim pak “idhnakë” dhe shpesh “grindeshim” rreth temave. Ai ishte i interesuar për gjithçka. Edhe për formimin e institucioneve të reja edhe deminimin e terrenit që e zbatonte KFOR-i. Nga mëngjesi e deri në aksham shkonte me ushtarët e KFOR-it, i xhironte, i intervistonte, i kapte saundbitet. Pastaj, gjatë natës i shkarkonim dhe i montonim. Ka punuar edhe me serbë edhe me shqiptarë. Nuk ishte i lehtë për të bashkëpunuar më të, punonte vetë, por ishte i mire, shumë i mirë. Ishte një nga ata njerëz që nuk mund t’i kuptosh lehtë, por kur “kuptohesh” me të, bëheni të pandashëm. I vizitonte edhe të kthyerit nëpër enklava. Kur në Aeroportin e Prishtinës arritën lopët zvicërane (donacion humanitar), në i kemi “pritur”, kur u hapen maternitetet, vraponim atje. Anglishtja ime ishte më e mirë, kurse shqipja, e tij, andaj redaktorët na lejonin që të punojmë së bashku. Dëshironte të mësonte që çdo gjë ta bëjë vet. Edhe terrenin, edhe montazhin. Sa më shumë. Sa më shpesh.
 
Nga ajo periudhe, atë vit të 1999-ës, përkujtohet se studioja e radios ishte shtëpia e tyre.
 
- Atje hanim, pinim, flinim, punonim. Më kujtohen grindjet e çmendura dhe kreative me të dhe kur shkonte diku në përgjegjësinë e vet, nuk lajmërohej dhe pastaj vinte më një mori materialesh dhe xhirimesh për mbulesa.

Heshtja e tmerrshme
 
Në atë kohë në Kosovë, vazhdimisht qarkullonin lajmet për vrasje dhe kidnapime.
 
- Rrezikonim, ishim të vetëdijshëm për rrezikun. Por prapë së prapë, kur je 22 vjeçar asgjë nuk të duket aq e tmerrshme. Nganjëherë bënim shaka që ishim të huajt, rumunë, për shembull. Shpesh, nga zyra ose apartamenti hynim drejtpërsëdrejti në makine, për t’i shmangur takimet, pyetjet. Ai, siç edhe thashë, me ndihmojë pafund.
 
- Si mësuat ju se çfarë i ka ndodhur? 

- Ja, thjeshtë, nuk u duk tërë ditën, nuk lajmërohej në telefon. Asgjë. Heshtje.

Ëndërrues dhe mirush    - Edhe Marjani, edhe unë i kemi pasur të metat dhe përparësitë tona, andaj i bashkuam këto dhe funksiononim. E adhuronte muzikën edhe “bredhjet” nëpër qytet. Më kujtohet që rrinim në makinë dhe pinim birra në një lartësinë nga e cila qyteti shihej mirë. Ishte një ëndërrues idhnak, i gjindshëm, mirush. Ashtu e kam parë unë. Ai ishte fëmijë i Prishtinës, dhe pothuajse të gjithë shokët e tij kanë shkuar në vitin 1999. E di që kemi biseduar për këtë – kujtohet Ollivera Bernardoni Stojanoviq.

Ollivera Bernardoni Stojanoviq ka jetuar në Prishtinë dhe në Graçanicë deri në vitin 2002. Pastaj u shpërngul në Beograd, ku vazhdoi të merret me gazetari. Nga vitin 2012 jeton në Zvicër. Është themeluese e kompanisë La suppa.

---------------

Olivera Bernardoni Stojanovic: Marjan was being threatened for socializing with Serbs

- I know that Marjan was being threatened for socializing with Serbs. This is what he told me; however, there may have been other things. At the time of his disappearance, I had already moved to Gracanica and we were not so close anymore. I could only infer from his behavior that somebody was threatening him because of something. For example, when we were supposed to go somewhere where we had gone before, he would not want to go, he would avoid it etc. - says Olivera Bernardoni Stojanovic, a friend of Marjan Melonasi, Radio Kosovo journalist, who was abducted on 9 September 2000..

On that day, after completing his program at 2 pm, he got into an orange taxi in the center of Pristina, across the street from the Radio, and he has been lost without a trace ever since.

- All of us have constantly been making enquiries everywhere, both at UNMIK and KFOR, but I have never heard that an investigation is being conducted, or that someone has taken his disappearance seriously. I have not found anything out, but I have heard stories about the town that he had disappeared in Vranjevac (a settlement that was a no-go zone for Serbs, populated by KLA members, who settled there after the war, which was considered a "red zone"). I have called his father and grandfather once, even they did not know anything. I have heard his mother launched a number of initiatives to find him, but I have never met her. To this day, I cannot understand why someone would kidnap him, kill him - says Olivera Bernardoni Stojanovic, who returned to Pristina from Aleksinac in June 1999, as soon as the Kumanovo Agreement was signed, in the hope of completing her philosophy studies. 

Journalism aficionado

Upon returning to Pristina, instead of studying, she started working with Marjan Melonasi in the Swiss non-governmental organization Media Action International, "which gathered and trained young journalists in post-conflict areas and established radio stations."

- It was impossible not to be aware of the dangerous situation in which we lived and worked. We could not move freely, so Maki went grocery shopping because his Albanian served as a pass. We were facing threats and blockades everywhere, even though we had friends of Albanians who were helping us. I lived in the center of Pristina, in the apartment of a Serb police officer who had left Kosovo. At first, I was not aware that I was an additional target. Maki drove me from and to the apartment and he would walk me to the door every time, lest someone asked me something or I met somebody at the entrance. Since it soon became known that there were Serbs in the building, someone approached Maki after he had escorted me home and told him to order his Serb friend to move as soon as possible, and that there would be no other warnings. He was also told that his socializing with Serbs was very stupid - says Olivera Bernardoni Stojanovic, who moved to the Gracanica after this event.

About working with colleague Melonasi, she says, "they were both completely inexperienced, but completely in love with journalism":

- We worked day and night. I would "schlep" after him because he was fluent in Albanian and had a driver's license; he knew the town, the "crew", "good hang-outs". We literally went everywhere together. We are both a little bit "ornery", and we often "locked horns" about certain topics. He was interested in everything, both in the establishment of new institutions and the demining conducted by KFOR. He would go with KFOR soldiers from sunup to sundown, record, interview, and capture sound bites. Then we would download and mount this at night. He worked with both the Serbs and Albanians. He was not exactly the easiest person to cooperate with; he was a bit particular, but good, too good. One of those people who are difficult to reach, but when you "click", you become inseparable. He would also visit returnees in enclaves. When Swiss cows arrived at the Pristina airport (humanitarian donation), we "greeted" them, when maternity wards opened, we were hurrying there. I spoke English better and he Albanian, so editors always let us work together. He wanted to learn to do everything on his own. Both in the field and in terms of montage. He strived to work more, as often as possible.

In that period, in 1999, she recalls that the radio studio was their home.

-  We ate, drank, slept, and worked there. I remember those crazy, creative discussions with him. When he went somewhere on his own, he stayed incommunicado, and then he would come with a heap of material, footage for fillers.

Eerie silence

News of murders and abductions were constantly circulating in Kosovo at the time.

- We took risks, we were aware of the dangers. Still, when you are 22 years old, nothing is so terrible. Sometimes we "faked" that we were foreigners, Romanians, for example. We often got into the car directly from the office or apartment to avoid meetings, questions. As I have already mentioned, he has helped me indefinitely in that regard.

-  How did you find out what had happened to him? 

- Well, simply, he did not show up all day, did not answer his phone. Nothing. Silence.

A dreamer and a broth of a boy - Both Marjan and I had our weaknesses and strengths, so we combined them and functioned together. He loved music and "wandering" about the town. I recall us sitting in the car and drinking beer on a hill in Pristina with a great view of the town. He was an ornery dreamer, resourceful, a broth of a boy. That is how I saw him. He is a kid from Pristina, and almost all his friends left in 1999. I know that we also talked about that - Olivera Bernardoni Stojanovic recalls.

Olivera Bernardoni Stojanovic lived in Pristina and Gracanica until 2002. After that, she moved to Belgrade, where she continued working as a journalist. She has been living in Switzerland since 2012. She is the founder of La Suppa Company.

 

Текст је резултат истраживања новинарског тима Удружења новинара Србије о убијеним и несталим новинарима на Косову. У оквиру постојећег Досијеа о убијеним и несталим новинарима од 1998. до 2005. године, објавићемо нова сазнања како би се јавност детаљно информисала, а домаћи и међународни правосудни органи подстакли да пронађу и казне починиоце ових злочина. Истраживање се спроводи у оквиру пројекта Удружења новинара Србије подржаног од стране Министарства културе и информисања Републике Србије. Ставови изнети у тексту не одражавају нужно ставове и мишљења органа који је пројекат подржао.