Istraživanje UNS-a o ubijenim i otetim novinarima na Kosovu

03. 10. 2018.

Autor: Jelena L. Petković Izvor: UNS

Olivera Bernardoni Stojanović: Marjanu su pretili zbog druženja sa Srbima

- Znam da su Marjanu pretili zbog druženja sa Srbima. To mi je rekao, ali možda je tu bilo i drugih stvari. U vreme kada je nestao, već sam se odselila u Gračanicu i nismo bili toliko bliski. Jedino sam po njegovom ponašanju shvatala da mu neko zbog nečega preti...

... Na primer, kada je trebalo da odemo negde gde smo ranije išli, on ne bi hteo, izbegavao bi i slično - kaže za Udruženje novinara Srbije Olivera Bernardoni Stojanović, prijateljica novinara Radio Kosova Marjana Melonašija, koji je otet 9. septembra 2000. godine.

U nastavku je ovaj tekst preveden na albanski i engleski jezik. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Tog dana, nakon što je završio emisiju u 14 sati, ušao je u narandžasti taksi u centru Prištine, preko puta zgrade radija, i od tada mu se gubi svaki trag.

- Svi smo se stalno i svuda raspitivali, i kod UNMIK-a, i kod KFOR-a, ali nikada nisam čula da se vodi istraga, da je neko shvatio njegov nestanak ozbiljno. Ništa nisam saznala, ali sam čula priče po gradu da je nestao u Vranjevcu (naselje koje je bilo apsolutno zabranjeno za Srbe, u koje su se nakon rata doselili pripadnici OVK i smatralo se "crvenom zonom"). Jednom sam zvala njegovog oca i dedu, ni oni nisu ništa znali. Čula sam da je njegova mama pokretala brojne inicijative da ga nađe, ali nju nikada nisam upoznala. Do danas ne mogu da razumem zašto bi neko njega kidnapovao, ubio - ističe Olivera Bernardoni Stojanović koja se čim je potpisan Kumanovski sporazum, juna 1999. godine, vratila iz Aleksinca u Prištinu u nadi da će završiti studije filozofije. 

Zaljubljenik u novinarstvo

Umesto studija, po ponovnom dolasku u Prištinu, zajedno sa Marjanom Melonašijem počela je da radi u švajcarskoj nevladinoj organizaciji Media Action International, "koja je okupljala i obučavala mlade novinare u postkonfliktnim područjima i osnivala radio stanice". 

- Bilo je nemoguće ne biti svestan opasne situacije u kojoj smo živeli i radili. Nismo mogli slobodno da se krećemo, pa je Maki išao u kupovinu hrane, jer nam je njegov albanski služio kao propusnica. Nailazili smo na pretnje i blokade svuda, iako smo imali i drugare Albance koji su nam pomagali. Ja sam živela u centru Prištine, u stanu nekog srpskog policajca, koji je napustio Kosovo, i u početku nesvesna da sam dodatna meta. Maki me je tamo odvozio i dovozio, svaki put bi me ispratio do vrata, u slučaju da me neko nešto pita ili da sretnem nekoga u ulazu. Pošto se ubrzo saznalo da u zgradi ima Srba, neko je prišao Makiju nakon što me je ispratio kući i rekao mu da poruči svojoj drugarici Srpkinji da se iseli u što kraćem roku, i da druge opomene neće biti. Još mu je rečeno da je mnogo glupo što se druži sa Srbima – priča Olivera Bernardoni Stojanović, koja se nakon ovog događaja preselila u Gračanicu. 

O radu sa kolegom Melonašijem kaže da su "oboje bili potpuno neiskusni, ali potpuno zaljubljeni u novinarstvo": 

- Radili smo i danju i noću. Ja sam se „šlepala“ sa njim zato što je tečno znao albanski i imao vozačku dozvolu, znao je grad, „ekipu“, „dobra  mesta“. Bukvalno smo svuda išli zajedno. Oboje smo malo „prgavi“, često smo se „kačili“ oko tema. A njega je sve interesovalo. I formiranje novih institucija, i deminiranje terena koje je sprovodio KFOR. Od jutra do mraka išao je sa vojnicima KFOR-a, snimao, intervjuisao, hvatao saundbajtove. Onda smo to noću skidali, montirali. Radio je i sa Srbima i sa Albancima. Nije baš bio lak za saradnju, malo na svoju ruku, ali dobar, predobar. Jedan od onih ljudi do kojih je teško dopreti, ali onda kad se „skontate“ s njim, postanete nerazdvojni. Obilazio je i povratnike po enklavama. Kada su na prištinski aerodrom stigle švajcarske krave (humanitarna donacija), mi smo ih "dočekali", kad su se otvarala porodilišta, tamo smo jurili. Moj engleski je bio bolji, a njegov albanski, pa su nas i urednici puštali da stalno radimo zajedno. Hteo je da nauči da sve uradi sam. I teren i montažu. Što više. Što češće.

Iz tog perioda, te 1999. godine, seća se da im je radijski studio bio kuća. 

-  Tamo smo jeli, pili, spavali, radili. Sećam se tih ludih, kreativnih rasprava s njim, i to kad negde ode na svoju ruku, ne javlja se i onda dođe s brdom materijala, snimaka za pokrivalice.

Stravična tišina

U to vreme na Kosovu neprestano su kružile vesti o ubistvima, otmicama. 

- Rizikovali smo, bili svesni opasnosti. Ali opet, kada imaš 22 godine, ništa nije tako strašno. Nekad smo se "folirali" da smo stranci, Rumuni, na primer. Često smo iz kancelarije ili stana ulazili direktno u kola da bismo izbegli susrete, pitanja. On je tu, kao što rekoh, pomagao bezgranično.

-  Kako ste saznali šta mu se dogodilo?

- Pa, prosto, nije se pojavio ceo dan, nije se javljao na telefon. Ništa. Tišina. 

Sanjar i dobrica  - I Marjan i ja smo imali svoje slabosti i prednosti, pa smo to spojili i funkcionisali. Obožavao je muziku i „bazanje“ gradom. Sećam se sedenja u kolima i pijenja piva sa neke prištinske uzvišice s koje se dobro video grad. Bio je prgavi sanjar, snalažljiv, dobrica. Tako sam ga videla. On je prištinsko dete, a skoro svi njegovi drugari su otišli 1999. godine. Znam da smo i o tome pričali - seća se Olivera Bernardoni Stojanović.

Olivera Bernardoni Stojanović u Prištini i Gračanici je živela do 2002. godine. Nakon toga se preselila u Beograd, gde je nastavila da se bavi novinarstvom. Od 2012. živi u Švajcarskoj. Osnivač je kompanije La suppa.

* Preuzimanje delova ili celokupnog teksta je dozvoljeno uz obavezno navođenje izvora

* Pročitajte prvi tekst iz serijala o Marjanu Melonašiju: "Marjan Melonaši: Zločin pred kojim je policija žmurela". Treći nastavak UNS će objaviti u petak, 5. oktobra 2018. godine

----------

Ollivera Bernardoni Stojanoviq : Marjanin e kërcënonin për shkak të shoqërimit me serbë 
 
- E di që e kërcënonin Marjanin për shkak të shoqërimit me serbë. Ai vet ma tha këtë gjë, por ndoshta aty kishte edhe gjëra të tjera. Në kohë kur u zhduk, unë madje isha larguar në Graçanicë dhe nuk ishim shumë të afërt. Vetëm përmes sjelljes së tij kuptova që dikush po e kërcënonte për diçka. Për shembull, kur është dashur të shkojmë diku ku më herët shkonim, ai nuk donte, do të shmangej dhe kështu ngjashëm- thotë për Asociacionin e Gazetarëve të Serbisë, Ollivera Bernardoni Stojanoviq, mikja e gazetarit të Radio Kosovës, Marjan Mellonashit, i cili është kidnapuar më 9 shtator të vitit 2000. 
 
Atë ditë, pasi që e kreu emisionin në orën 14, hyri në taksi ngjyrë portokalli në qendër të Prishtinës, përballë ndërtesës së radios, dhe nga atëherë i humb çdo gjurmë. 
 
- Të gjithë vazhdimisht kemi pyetur kudo, edhe tek UNMIK-u, edhe te KFOR-i, por kurrë nuk kam dëgjuar se po zhvillohet hetimi, që dikush e mori seriozisht zhdukjen e tij. Nuk mësova asgjë, por i dëgjova tregimet nëpër qytet që është zhdukur në Vranjevc (lagja që ka qenë absolutisht e ndaluar për serbë, në të cilën pas luftës kanë ardhur pjesëtarët e UÇK-së dhe e cila është konsideruar për “zonë të kuqe”). Njëherë e kam marrë në telefon babanë dhe gjyshin e tij, as ata nuk dinin asgjë. Kam dëgjuar se nëna e tij ka filluar iniciativa të shumta për ta gjetur, por kurrë nuk e njoha atë. Deri në ditët e sotme, nuk mund të kuptoj pse dikush do ta kishte kidnapuar, vrarë atë - thekson Ollivera Bernardoni Stojanoviq e cila, menjëherë pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Kumanovës, në qershor të vitit 1999 u kthye nga Aleksinci në Prishtinë, me shpresë se do t’i përfundonte studimet  e filozofisë. 
 
I dashuruar në gazetari

Në vend të studimeve, pas rikthimit në Prishtinë, së bashku me Marjan Mellonashin filloi të punojë në organizatën joqeveritare zvicërane Media Action International, “e cila i mblidhte dhe i trajnonte gazetarët e rinj në zonat post- konflikte dhe themelonte radio stacione”. 
 
- Ishte e pamundur të mos jesh i vetëdijshëm për situatën e rrezikshme në të cilën jetonim dhe punonim. Nuk kishim mundësi që të lëvizim lirë, prandaj Maki shkonte për të na blerë ushqimin, sepse shqipja e tij na shërbente si biletë. Hasnim në kërcënime dhe bllokada kudo, edhe pse kishim miq shqiptarë që na ndihmonin. Unë jetoja në qendër të Prishtinës, në apartamentin e një polici serb i cili e kishte lëshuar Kosovën, dhe në fillim duke mos qenë e vetëdijshme që jam në shënjestër. Maki me çonte dhe me kthente atje, dhe çdo herë me përcillte deri te dera, në rast se dikush do të më pyeste diçka ose në rast se do ta takoja dikë në hyrje. Pasi që së shpejti u mësua që në ndërtesë ka serbë, dikush iu afrua Makit pasi që më ka përcjellë në shtëpi dhe i tha që ta porosisë shoqen e tij serbë që të largohet në afat sa më të shkurtër dhe që paralajmërim të dytë nuk do të ketë. Edhe i thanë që është marrëzi që po shoqërohet me serbë- tregon Ollivera Bernardoni Stojanoviq, e cila pas kësaj ngjarje u largua në Graçanicë. 
 
Për punën me kolegun Mellonashin thotë se “të dytë ishin krejtësisht pa përvoja, por plotësisht të dashuruar në gazetari”:

- Punonim ditë e natë. Unë i ngjitesha sepse ai fliste mirë shqip dhe sepse kishte patentë shoferi, e njihte qytetin, “ekipin”, “vendet e mira”. Fjalë për fjalë, ne shkonim gjithkund së bashku. Të dy ishim pak “idhnakë” dhe shpesh “grindeshim” rreth temave. Ai ishte i interesuar për gjithçka. Edhe për formimin e institucioneve të reja edhe deminimin e terrenit që e zbatonte KFOR-i. Nga mëngjesi e deri në aksham shkonte me ushtarët e KFOR-it, i xhironte, i intervistonte, i kapte saundbitet. Pastaj, gjatë natës i shkarkonim dhe i montonim. Ka punuar edhe me serbë edhe me shqiptarë. Nuk ishte i lehtë për të bashkëpunuar më të, punonte vetë, por ishte i mire, shumë i mirë. Ishte një nga ata njerëz që nuk mund t’i kuptosh lehtë, por kur “kuptohesh” me të, bëheni të pandashëm. I vizitonte edhe të kthyerit nëpër enklava. Kur në Aeroportin e Prishtinës arritën lopët zvicërane (donacion humanitar), në i kemi “pritur”, kur u hapen maternitetet, vraponim atje. Anglishtja ime ishte më e mirë, kurse shqipja, e tij, andaj redaktorët na lejonin që të punojmë së bashku. Dëshironte të mësonte që çdo gjë ta bëjë vet. Edhe terrenin, edhe montazhin. Sa më shumë. Sa më shpesh.
 
Nga ajo periudhe, atë vit të 1999-ës, përkujtohet se studioja e radios ishte shtëpia e tyre.
 
- Atje hanim, pinim, flinim, punonim. Më kujtohen grindjet e çmendura dhe kreative me të dhe kur shkonte diku në përgjegjësinë e vet, nuk lajmërohej dhe pastaj vinte më një mori materialesh dhe xhirimesh për mbulesa.

Heshtja e tmerrshme
 
Në atë kohë në Kosovë, vazhdimisht qarkullonin lajmet për vrasje dhe kidnapime.
 
- Rrezikonim, ishim të vetëdijshëm për rrezikun. Por prapë së prapë, kur je 22 vjeçar asgjë nuk të duket aq e tmerrshme. Nganjëherë bënim shaka që ishim të huajt, rumunë, për shembull. Shpesh, nga zyra ose apartamenti hynim drejtpërsëdrejti në makine, për t’i shmangur takimet, pyetjet. Ai, siç edhe thashë, me ndihmojë pafund.
 
- Si mësuat ju se çfarë i ka ndodhur? 

- Ja, thjeshtë, nuk u duk tërë ditën, nuk lajmërohej në telefon. Asgjë. Heshtje.

Ëndërrues dhe mirush    - Edhe Marjani, edhe unë i kemi pasur të metat dhe përparësitë tona, andaj i bashkuam këto dhe funksiononim. E adhuronte muzikën edhe “bredhjet” nëpër qytet. Më kujtohet që rrinim në makinë dhe pinim birra në një lartësinë nga e cila qyteti shihej mirë. Ishte një ëndërrues idhnak, i gjindshëm, mirush. Ashtu e kam parë unë. Ai ishte fëmijë i Prishtinës, dhe pothuajse të gjithë shokët e tij kanë shkuar në vitin 1999. E di që kemi biseduar për këtë – kujtohet Ollivera Bernardoni Stojanoviq.

Ollivera Bernardoni Stojanoviq ka jetuar në Prishtinë dhe në Graçanicë deri në vitin 2002. Pastaj u shpërngul në Beograd, ku vazhdoi të merret me gazetari. Nga vitin 2012 jeton në Zvicër. Është themeluese e kompanisë La suppa.

---------------

Olivera Bernardoni Stojanovic: Marjan was being threatened for socializing with Serbs

- I know that Marjan was being threatened for socializing with Serbs. This is what he told me; however, there may have been other things. At the time of his disappearance, I had already moved to Gracanica and we were not so close anymore. I could only infer from his behavior that somebody was threatening him because of something. For example, when we were supposed to go somewhere where we had gone before, he would not want to go, he would avoid it etc. - says Olivera Bernardoni Stojanovic, a friend of Marjan Melonasi, Radio Kosovo journalist, who was abducted on 9 September 2000..

On that day, after completing his program at 2 pm, he got into an orange taxi in the center of Pristina, across the street from the Radio, and he has been lost without a trace ever since.

- All of us have constantly been making enquiries everywhere, both at UNMIK and KFOR, but I have never heard that an investigation is being conducted, or that someone has taken his disappearance seriously. I have not found anything out, but I have heard stories about the town that he had disappeared in Vranjevac (a settlement that was a no-go zone for Serbs, populated by KLA members, who settled there after the war, which was considered a "red zone"). I have called his father and grandfather once, even they did not know anything. I have heard his mother launched a number of initiatives to find him, but I have never met her. To this day, I cannot understand why someone would kidnap him, kill him - says Olivera Bernardoni Stojanovic, who returned to Pristina from Aleksinac in June 1999, as soon as the Kumanovo Agreement was signed, in the hope of completing her philosophy studies. 

Journalism aficionado

Upon returning to Pristina, instead of studying, she started working with Marjan Melonasi in the Swiss non-governmental organization Media Action International, "which gathered and trained young journalists in post-conflict areas and established radio stations."

- It was impossible not to be aware of the dangerous situation in which we lived and worked. We could not move freely, so Maki went grocery shopping because his Albanian served as a pass. We were facing threats and blockades everywhere, even though we had friends of Albanians who were helping us. I lived in the center of Pristina, in the apartment of a Serb police officer who had left Kosovo. At first, I was not aware that I was an additional target. Maki drove me from and to the apartment and he would walk me to the door every time, lest someone asked me something or I met somebody at the entrance. Since it soon became known that there were Serbs in the building, someone approached Maki after he had escorted me home and told him to order his Serb friend to move as soon as possible, and that there would be no other warnings. He was also told that his socializing with Serbs was very stupid - says Olivera Bernardoni Stojanovic, who moved to the Gracanica after this event.

About working with colleague Melonasi, she says, "they were both completely inexperienced, but completely in love with journalism":

- We worked day and night. I would "schlep" after him because he was fluent in Albanian and had a driver's license; he knew the town, the "crew", "good hang-outs". We literally went everywhere together. We are both a little bit "ornery", and we often "locked horns" about certain topics. He was interested in everything, both in the establishment of new institutions and the demining conducted by KFOR. He would go with KFOR soldiers from sunup to sundown, record, interview, and capture sound bites. Then we would download and mount this at night. He worked with both the Serbs and Albanians. He was not exactly the easiest person to cooperate with; he was a bit particular, but good, too good. One of those people who are difficult to reach, but when you "click", you become inseparable. He would also visit returnees in enclaves. When Swiss cows arrived at the Pristina airport (humanitarian donation), we "greeted" them, when maternity wards opened, we were hurrying there. I spoke English better and he Albanian, so editors always let us work together. He wanted to learn to do everything on his own. Both in the field and in terms of montage. He strived to work more, as often as possible.

In that period, in 1999, she recalls that the radio studio was their home.

-  We ate, drank, slept, and worked there. I remember those crazy, creative discussions with him. When he went somewhere on his own, he stayed incommunicado, and then he would come with a heap of material, footage for fillers.

Eerie silence

News of murders and abductions were constantly circulating in Kosovo at the time.

- We took risks, we were aware of the dangers. Still, when you are 22 years old, nothing is so terrible. Sometimes we "faked" that we were foreigners, Romanians, for example. We often got into the car directly from the office or apartment to avoid meetings, questions. As I have already mentioned, he has helped me indefinitely in that regard.

-  How did you find out what had happened to him? 

- Well, simply, he did not show up all day, did not answer his phone. Nothing. Silence.

A dreamer and a broth of a boy - Both Marjan and I had our weaknesses and strengths, so we combined them and functioned together. He loved music and "wandering" about the town. I recall us sitting in the car and drinking beer on a hill in Pristina with a great view of the town. He was an ornery dreamer, resourceful, a broth of a boy. That is how I saw him. He is a kid from Pristina, and almost all his friends left in 1999. I know that we also talked about that - Olivera Bernardoni Stojanovic recalls.

Olivera Bernardoni Stojanovic lived in Pristina and Gracanica until 2002. After that, she moved to Belgrade, where she continued working as a journalist. She has been living in Switzerland since 2012. She is the founder of La Suppa Company.

 

Tekst je rezultat istraživanja novinarskog tima Udruženja novinara Srbije o ubijenim i nestalim novinarima na Kosovu. U okviru postojećeg Dosijea o ubijenim i nestalim novinarima od 1998. do 2005. godine, objavićemo nova saznanja kako bi se javnost detaljno informisala, a domaći i međunarodni pravosudni organi podstakli da pronađu i kazne počinioce ovih zločina. Istraživanje se sprovodi u okviru projekta Udruženja novinara Srbije podržanog od strane Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije. Stavovi izneti u tekstu ne odražavaju nužno stavove i mišljenja organa koji je projekat podržao.