Istraživanje UNS-a o ubijenim i otetim novinarima na Kosovu

13. 12. 2017.

Autor: Jelena L. Petković Izvor: UNS

Ekskluzivno: Šef američke diplomatske posmatračke misije na Kosovu Šon Berns – Uzalud sam tražio Perenića i Slavuja

- Kada smo obilazili teren dolazili smo u kontakt sa vojnicima OVK, a preko njih sa njihovim komandantima. Uvek smo ih pitali o nestaloj ekipi Radio Prištine, ali nikada nismo dobili zadovoljavajući odgovor - svedoči u ekskluzivnom razgovoru za Udruženje novinara Srbije Šon Berns, nekadašnji šef američke diplomatske posmatračke misije na Kosovu (KDOM). On ističe da leta 1998. u regiji u kojoj su kidnapovani Ranko Perenić i Đuro Slavuj “nam se čini da je najviše uticaja imao Fatmir Ljimaj”.

U nastavku je ovaj tekst preveden na albanski i engleski jezik. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

- Ali, taj deo se preklapao sa uticajem OVK iz zone Paštrik koja je bila koncentrisana u Prizrenu. Isto tako, do te lokacije su dolazile i jedinice pod kontrolom Ramuša Haradinaja, čija su dominantna zona uticaja bili Peć, Dečani i Junik, pa niste znali s kim imate posla i ko stvarno ima moć. Nakon oktobarskog dogovora 1998. dva puta mesečno sam se sastajao sa višim liderima OVK i pokretao ovu temu, naročito u razgovoru sa Jakubom Krasnićijem, Ram Bujom i Sokoljom Bašotom. Oni su mi rutinski odgovarali da ništa ne znaju, da će istražiti, proveriti sa komandantima. Ne znam da li su to uradili, ali mi nismo dobili nikakve informacije – objašnjava Berns za UNS-ov Dosije.

Budite veoma oprezni  O istraživanju koje sprovodi Udruženje novinara Srbije, Šon Berns kaže da je kidnapovanje ekipe Radio Prištine nešto što bi moglo potencijalno da bude ratni zločin, odnosno da spada u nadležnost Specijalnog suda za ratne zločine na Kosovu.  - Budite veoma oprezni. Ratni zločini su nemilosrdni i ljudi koji su to uradili ne žele da provedu 20 godina u zatvoru. Oni su već ubili ljude koji su potencijalni svedoci i oni neće rado dočekati dalje istrage.

Ubijen Albanac koji je ponudio pomoć 

Na pitanja o okolnostima pod kojima je saznao da je ekipa Radio Prištine nestala 21. avgusta 1998. obavljajući radni zadatak, bivši američki diplomata kaže da ih je tada kontaktirala ambasada SAD iz Beograda, te da joj se verovatno Vlada Srbije obratila za pomoć. 

- Imao sam dobar odnos sa Veljkom Odalovićem i danas imam veliko poštovanje prema njegovim naporima da pomogne i Srbima i Albancima. Mislim da je on predložio susret sa Snežanom Perenić, Rankovom suprugom. Bilo je savršeno jasno da su ona i njen suprug normalni, pristojni ljudi koji su imali dobre odnose sa komšijama i Srbima i Albancima, da su želeli da žive u miru i podižu decu. Jednom prilikom, prijatelj porodice Perenić, kosovski Albanac, koji je imao neke veze sa ljudima iz OVK se ponudio da ga odvedemo do lokalnih lidera OVK da sa njima razgovara. Tvrdio je da može da pomogne. Organizovali smo sastanak, ali bez rezultata. Nakon rata, kada sam se vratio na Kosovo saznao sam da je taj Alabanc ubijen - dodaje Berns. 

Bivši američki diplomata koji je bio i svedok u Tribunalu u Hagu, za UNS-ov Dosije ističe da nikada nije čuo da je novinar Njujork Tajmsa Majk O’Konor video vozilo u kome su Perenić i Slavuj kidnapovani.

- Ovo je prvi da put da čujem tu priču i pomalo me ljuti. Znao sam Majka veoma dobro, jer je moja misija sarađivala sa novinarima. Nikada mi nije pomenuo taj događaj. Žalim što to nisam znao. 

Nisam znao za "žutu kuću" 

Dok je američki diplomata Šon Berns boravio na Kosovu ubijen je jedan, a kidnapovano troje novinara. Ukupno, tokom i nakon rata ubijeno je i kidnapovano 14 novinara. Međunarodne misije nisu sprovele efikasnu istragu i ubice i kidnaperi su i dalje na slobodi.

Kada je reč o izveštaju švajcarskog senatora Dika Martija, Berns tvrdi da nikada nije čuo o "žutoj kući":

- Izveštaj Dika Martija me iznenadio. Napustio sam Kosovo avgusta 1999. i nikada nisam čuo glasine o žutoj kući ili trgovini organima. Ali, bio sam svestan, kao i komandant NATO Majkl Džekson, predstavnici drugih misija, a naročito Britanci, da su ljudi nestajali toga leta, najviše u regionu Metohije. O tome su nas izveštavale NATO trupe, Nemci koji su bili u Prizrenu, Španci i Italijani u Peći, tako da smo znali da se nešto dešava. Naša pretpostavka je bila da je reč o odmazdi. To nasilje je bilo očekivano, jer je to istorijski fenomen i pokušano je da se speči. Martijev izveštaj nudi moguće objašnjenje, ali ne znam da li su te stvari tačne.

Nisam optimista 

Ističući da sve porodice, bez obzira na etničku pripadnost, zaslužuju da se sazna istina, Berns ipak nije optimista da će Snežana ikada saznati šta se tačno dogodilo njenom suprugu. 

- Jasno mi je da su obojica umrli, ali kako se to dogodilo, da li su oteti u Velikoj Hoči i nekud odvedeni, može da se sazna samo ako neko ko je bio u OVK istupi i kaže, a sumnjam da će do toga doći. Druga, veoma maglovita mogućnost jeste da kada Specijalni sud u Hagu sprovede sopstvenu istragu dođe do nekih informacija. Ali, to je na dugom štapu - zaključuje sagovornik UNS-ovog Dosijea. 

Podrška UNS-u  - Od juna 1999. i za SAD i za NATO situacija na Kosovu je zvanično normalizovana. Nakon toga, zapadne medijske agencije su se povukle, pa nije bilo stranih novinara na Kosovu koji bi izvršili pritisak na naše, ali i diplomatske predstavnike Velike Britanije, Francuske ili Rusije, međunarodne organizacije, a naročito Unmik. Nisu bili tu da postavljaju pitanja koja vi postavljate. To znači i da su se prestonice na Zapadu informisale putem ambasada, a kvalitet tih izveštaja ume da varira. A kada misija poput Unmika ne oseća pritisak ni od medija, ni od država članica, onda problem sklanja u drugi plan. Važno je da Udruženje novinara Srbije govori o ovom problemu i pritiska međunarodne vlasti - kaže Berns.

* Preuzimanje delova ili celokupnog teksta je dozvoljeno uz obavezno navođenje izvora

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Tekst je rezultat istraživanja novinarskog tima Udruženja novinara Srbije o ubijenim i nestalim novinarima na Kosovu. U okviru postojećeg Dosijea o ubijenim i nestalim novinarima od 1998. do 2005. godine, objavićemo nova saznanja kako bi se javnost detaljno informisala, a domaći i međunarodni pravosudni organi podstakli da pronađu i kazne počinioce ovih zločina. Istraživanje se sprovodi u okviru projekta Udruženja novinara Srbije podržanog od strane Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije.Stavovi izneti u tekstu ne odražavaju nužno stavove i mišljenja organa koji je projekat podržao.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ekskluzivisht: Shefi i misionit diplomatik vëzhgues amerikan në Kosovë, Shaun Byrnes – Kot i kam kërkuar Pereniqin dhe Sllavujin 

-Kur e vizitonim terrenin vinim në kontakt me ushtarët e UÇK-së dhe përmes tyre me komandantët e tyre. Gjithmonë i kemi pyetur për ekipin e zhdukur të Radio Prishtinës, por asnjëherë nuk e kemi marrë përgjigjen e kënaqshme- dëshmon në bisedën ekskluzive për Asociacionin e gazetarëve të Serbisë, Shaun Byrnes, shefi i dikurshëm i misionit diplomatik vëzhgues amerikan në Kosovë (KDOM). 

Ai thekson se në verën e vitit 1998, në rajonin në të cilin ishin kidnapuar Ranko Pereniqi dhe Gjuro Sllavuji “na duket se më së shumti ndikim ka pasur Fatmir Limaj”. 

-Por, kjo pjesë u përkua me ndikim të UÇK-së nga zona e Pashtrikut e cila ishte e koncentruar në Prizren. Gjithashtu, deri në këtë lokacion vinin edhe njësitë nën kontrollin e Ramush Haradinajt, zonat dominuese e të cilit ishim Peja, Deçani dhe Juniku, dhe nuk e dinit më kë kini punë dhe kush në të vërtetë e ka fuqinë. Pas marrëveshjes së tetorit të vitit 1998 dy herë në muaj u takohesha me liderët e lartë të UÇK-së dhe e kam ngritur këtë temë, sidomos në bisedë me Jakup Krasniqin, Ramë Bujën dhe Sokol Bashotën. Ata mu përgjigjeshin vetëm në mënyrë rutinore që nuk dinë asgjë, që do ta hulumtojnë dhe ta verifikojnë këtë gjë me komandantët. Nuk e di a e kanë bërë këtë gjë, por ne nuk kemi marrë kurrfarë informatash – shpjegon për Dosjen e UNS-it Byrnesi. 

Duhet te jini tepër të kujdesshëm  Për hulumtimin të cilin e zbaton Asociacioni i gazetarëve të Serbisë, Shaun Byrnes thotë se kidnapimi i ekipit të Radio Prishtinës është diçka që potencialisht mund të jetë krim lufte, përkatësisht që hyn në kompetencën e Gjykatës Speciale për krime lufte në Kosovë.  - Duhet të kini shumë kujdes. Krimet e luftës janë të pamëshirshme dhe njerëzit që i kanë kryer nuk duan t’i kalojnë 20 vite në burg. Ata i kanë vrarë njerëzit që ishin dëshmitarë potencial dhe ata nuk do t’i mirëpresin hetimet e mëtutjeshme.

Shqiptari i cili ofroi ndihmë u vra 

Në pyetjet në lidhje me rrethanat nën të cilat u mësua se ekipi i Radio Prishtinës u zhduk më 21 gusht të vitit 2018 duke e kryer detyrën e punës, ish diplomati amerikan thotë se atëherë i ka kontaktuar ambasada e SHBA-ve nga Beogradi, dhe që mundësisht asaj iu drejtua për ndihmë Qeveria e Serbisë. 

-E kam pasur një marrëdhënie të mirë me Velko Obradoviqin, dhe sot kam  respekt të thellë për përpjekjet e tij t’u ndihmojë serbëve dhe shqiptarëve. Mendoj se ai e ka propozuar takimin me Snezhanën Perqniq, bashkëshorten e Rankos. Ishte qartë se ajo dhe bashkëshorti i saj ishin njerëz të zakonshëm, të sjellshëm të cilët i kanë pasur marrëdhëniet e mira më fqinjët, edhe me serb edhe me shqiptarë, që dëshironin të jetonin në paqe dhe ti rrisin fëmijët. 

Me një rast, miku i familjes Pereniq, shqiptari i Kosovës, i cili i pati disa lidhje me njerëzit e UÇK-së ofroi që ta dërgojmë deri te liderët lokalë të UÇK-së për të folur ai me ta. Pohonte se mund të ndihmojë. E kemi organizuar një takim, por pa rezultate. Pas luftës, kur jam kthyer në Kosovë, mësova se ai shqiptar u vra – shton Byrnesi. 

Ish diplomati amerikan i cili ka qenë edhe dëshmitar në Tribunalin e Hagës, për Dosjen e UNS-it thekson se kurrë nuk ka dëgjuar që gazetari i New York Times, Michael O’Conor e ka parë makinën në të cilën janë kidnapuar Pereniqi dhe Sllavuji.

-Kjo është hera e parë që po e dëgjoj këtë tregim dhe kjo më zemëron pakëz. E kam njohur Michael-in mirë, sepse misioni im ka bashkëpunuar me gazetarët. Kurrë nuk ma ka përmendur këtë ngjarje. Më vjen keq që nuk e kam ditur këtë gjë. 

Nuk kam ditur për “shtëpinë e verdhë” 

Përderisa diplomati amerikan Shaun Byrnes qëndronte në Kosovë, u vra edhe një dhe u kidnapuan edhe tre gazetarë. Gjithsej, gjatë dhe pas luftës u vranë dhe u kidnapuan 14 gazetarë. Misionet ndërkombëtare nuk e kanë zhvilluar hetimin efikas dhe vrasësit dhe kidnapuesit janë ende në liri.

Kur bëhet fjalë për raportin e senatorit zviceran, Dik Martit, Byrnes pohon se kurrë nuk ka dëgjuar për “shtëpinë e verdhë”:

-Raporti i Dik Martit më surprizoi. E kam lëshuar Kosovën në gusht të vitit 1999 dhe kurrë nuk kam dëgjuar thashetheme për shtëpinë e verdhe ose për tregtinë me organe. Por isha i vetëdijshëm, si dhe komandanti i NATO-së, Michael Jackson, dhe përfaqësuesit e misioneve të tjera, e sidomos britanikët, që njerëzit u zhdukeshin atë verë, më së shumti në rajonin e Metohisë. Për këtë na raportonin trupat e NATO-së, gjermanët që ishin në Prizren, spanjollët dhe italianët në Pejë, kështu që kishim dituri që diçka është duke ndodhur. Supozimi ynë ishte që bëhej fjalë për hakmarrje. Kjo dhunë ishte e pritur, sepse ky është një dukuri historike dhe janë bërë përpjekjet që të parandalohet. Raporti i Martit ofron një shpjegim të mundshëm, por nuk e di a janë të sakta ato gjëra. 

Nuk jam optimist 

Duke theksuar se të gjitha familjet, pa marrë parasysh përkatësinë e tyre etnike meritojnë që të mësohet e vërteta. Byrnes megjithatë nuk është optimist që Snezhana do të mësojë ndonjëherë se çfarë i ka ndodhur saktësisht bashkëshortit të saj. 

-Për mua është qartë që të dytë kanë vdekur, por se si ka ndodhur kjo, a janë kidnapuar në Hoçë të Madhe dhe janë dërguar diku, mund të mësohet vetëm nëse dikush, kush ka qenë në UÇK del dhe e thotë të vërtetën, e dyshoj se kjo do të ndodhë. Mundësia e dytë, e cila është tepër e zbehte, është që kur Gjykata Speciale në Hagë e zbaton hetimin e vet, ajo do të vijë deri tek informatat. Por, kjo ndodhet në një shkop tjetër –  përfundon bashkëbiseduesi i Dosjes së UNS-it.

Mbështetja UNS-it   - Nga qershori i vitit 1999 edhe për SHBA-në edhe për NATO situata në Kosovë ka qenë zyrtarisht e normalizuar. Pas kësaj, agjencitë perëndimore mediale u tërhoqën, dhe nuk ka pasur më gazetarë të huaj në Kosovë të cilët do të ushtronin shtypni në gazetarët tanë, por edhe te përfaqësuesit e Britanisë së Madhe, Francës dhe Rusisë, tek organizatat ndërkombëtare, e sidomos te UNMIK-u. Nuk ishin aty të parashtrojnë pyetje të cilat po i parashtroni ju. Kjo do të thotë se kryeqytetet në perëndim u informuan përmes ambasadave, dhe cilësia e këtyre raporteve mundë të dallojë. Kur një mision sikur që është UNMIK-u nuk e ndjen një presion as nga mediat, as nga shtetet anëtare, atëherë problemi vihet në planin e dytë. Është më rëndësi që Asociacioni i gazetarëve të Serbisë flet për këtë problem dhe që ushtron presion ndaj autoriteteve ndërkombëtare- thotë Byrnes.

* Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar vetëm duke e cekur edhe burimin

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Exclusively: Head of the US Kosovo Diplomatic Observer Mission, Shaun Byrnes - I searched for Perenic and Slavuj in vain

- When we visited the field, we came into contact with the KLA soldiers, and through them, with their commanders. We always asked them about the missing Radio Pristina crew, but we never got a satisfactory answer - testifies in an exclusive interview with the Journalists' Association of Serbia (UNS), Shaun Byrnes, former head of the US Kosovo Diplomatic Observer Mission (KDOM).

He points out that "Fatmir Limaj seems to have the most influence" in 1998 in the region where Ranko Perenić and Đuro Slavuj were kidnapped.

- But that part overlapped with the influence of the KLA from the Pastrik zone that was concentrated in Prizren. Also, the units under the control of Ramush Haradinaj came to this location, whose dominant zones of influence were Pec, Decani and Junik, so you did not know who you are dealing with, and who really has the power. After the October 1998 agreement, I was meeting with senior KLA leaders twice a month, and I initiated this topic, particularly in conversation with Jakub Krasniqi, Ram Buja and Sokol Bashota. They routinely answered that they did not know anything, that they would investigate, check with the commanders. I do not know if they did, but we did not get any information - explains Byrnes for the UNS Dossier.

Be very careful About the research conducted by the Journalists' Association of Serbia, Shaun Byrnes says that the kidnapping of the Radio Pristina team is something that could potentially be a war crime, that is, it belongs to the jurisdiction of the Special Court on War Crimes in Kosovo. - Be very careful. War crimes are merciless, and people who committed them do not want to spend 20 years in prison. They have already killed people who are potential witnesses, and they will not welcome further investigations.

An Albanian who offered help got killed

Asked about the circumstances under which he learned that Radio Pristina's team had disappeared on August 21, 1998, while carrying out a task, the former US diplomat said that the US embassy from Belgrade had contacted them, and that the Serbian government was probably asking them for help.

- I had good relationship with Veljko Odalovic, and even today I have great respect for his efforts to help Serbs and Albanians. I think he proposed a meeting with Snežana Perenić, Ranko's wife. It was perfectly clear that she and her husband were normal, decent people who had good relations with neighbors, Serbs and Albanians, that they wanted to live in peace and raise their children. On one occasion, a friend of the Perenić family, a Kosovo Albanian who had some connections with the KLA people, offered to take him to the local KLA leaders to talk to them. He claimed he could help. We organized a meeting, but without results. After the war, when I returned to Kosovo, I learned that this Albanian was killed - adds Byrnes.

A former US diplomat who was also a witness at the Hague Tribunal for the UNS Dossier points out that he never heard that New York Times reporter Mike O'Connor saw a vehicle in which Perenic and Slavuj were kidnapped.

- This is the first time that I hear this story, and this make me a bit angry. I knew Mike very well, because my mission cooperated with the press. He never mentioned this event to me. I am sorry I did not know that.

I did not know about the "Yellow house"

While US diplomat Shaun Byrnes stayed in Kosovo, one journalist was murdered, and three journalists were kidnapped. In total, during and after the war, 14 journalists were kidnapped and murdered. International missions have failed to carry out an effective investigation, and killers and kidnappers are still at large.

As for the report by the Swiss Senator Dick Marty, Byrnes claims that he never heard of the "Yellow house."

- Dick Marty's report surprised me. I left Kosovo in August 1999, and I never heard rumors about a Yellow house or organ trade. But I was aware, as did the NATO commander Michael Jackson, representatives of other missions, and especially the British, that people were disappearing that summer, mostly in the region of Metohija. This was reported to us by the NATO troops, the Germans who were in Prizren, the Spaniards and the Italians in Pec, so we knew that something was happening. Our pretension was that it was a retribution. This violence was expected because it was a historical phenomenon and that there were attempts to prevent it. Marti's report offers possible explanation, but I do not know if these things are true.

I am not an optimist

Noting that all families, regardless of their ethnicity, deserve to know the truth, Byrnes is not optimistic that Snežana will ever find out what exactly happened to her husband.

- It is clear to me that both of them died, but how did that happen, whether they were kidnapped in Velika Hoča and taken away, this can be only found out if someone who was in the KLA stepps forward and says that, but I doubt that this will happen. Another, very foggy possibility is that when the Special Court in The Hague conducts its own investigation, it could find some information. But this is farfetched, concludes the interlocutor of the UNS Dossier.

Support to the UNS - Since June 1999, for both the United States and for the NATO, situation in Kosovo has been officially normalized. After that, Western media agencies withdrew, so there were no foreign journalists in Kosovo who would put pressure on our, but also diplomatic representatives of the Great Britain, France or Russia, international organizations, and especially UNMIK. They were not there to ask the questions you are asking. This means that the capitals in the West have been informed via the embassies, and the quality of those reports can vary.  And when a mission like UNMIK does not feel pressured by either the media or the member states, then the problem is put aside. It is important that the Journalists' Association of Serbia speaks about this problem and put pressure on the international authorities - says Byrnes.

* Reprinting, republishing or usage parts or the entire article is permitted with mandatory source guidance