Istraživanje UNS-a o ubijenim i otetim novinarima na Kosovu

20. 03. 2018.

Autor: Jelena L. Petković Izvor: UNS

Istraživanje nestanka novinara „Politike“ Ljubomira Kneževića

Istraga nestanka novinara Ljubomira Kneževića: Zastrašivani svedoci, smenjeni tužilac i sudija

Istražujući kidnapovanje Ljubomira Kneževića, novinara prištinskog „Jedinstva“ i dopisnika beogradske „Politike“, Udruženje novinara Srbije (UNS) otkrilo je da je advokatkinja Stoja Đuričić još 2001. godine sumnjala da je njega kidnapovala grupa pod komandom Ganija Imerija, (Gani Ymeri), komandanta OVK u oblasti Vučitrn. Ona je, kao zastupnik oštećenih, tražila proširenje tada aktuelne istrage za kidnapovanje šestorice i pokušaj ubistva jednog srpskog civila, koja se vodila pred Okružnim sudom u Mitrovici protiv Ganija Imerija.

U nastavku je ovaj tekst preveden na albanski i engleski jezik. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Prema saznanjima UNS-a, nemalo nakon toga, istraga protiv Imerija je počela da se urušava zbog otvorenih pretnji ubistvom zaštićenom svedoku. Kada je međunarodni istražni sudija Leonard Asira (Leonard Assira) zbog tih pretnji, dozvolio svedočenje istražitelja umesto svedoka, izuzet je na zahtev odbrane, zajedno sa međunarodnim tužiocem Mati Hininenom (Matti Hynynen). Nakon pretnji, smena tužioca i sudije, istraga je dospela u ćorsokak, a osumnjičeni je nakon pet meseci pušten iz pritvora.

Porodica Ljubomira Kneževića o ovome do sada nije čula ni reč.

- Niko nas nije obavestio. Ovo sada od vas čujemo – izjavio je za UNS-ov dosije Ljubomirov sin Goran.

Osumnjičen komandant OVK 

Bivši komandant Gani Imeri je prvi pripadnik OVK osumnjičen za teške zločine nad srpskim civilima. Uhapšen je 24. novembra 2001, dok je putovao iz Vučitrna za Prištinu pod sumnjom da je kidnapovao Nenada Mihajlovića, Aleksandra Mihajlovića, Branimira Mihajlovića, Vladimira Mihajlovića i Vladimira Mladenovića i pokušao da ubije Nenada Mihajlovića, sve iz Gojbulje kod Vučitrna.

Zločin se dogodio neposredno nakon dolaska NATO snaga na Kosovo, 25. juna 1999, a osim izjava očevidaca i dvojice Srba koji su uspeli da pobegnu, tužilac je raspolagao i izjavom Srpkinje Roksane Radosavljević da joj je Imeri u telefonskom razgovoru priznao otmicu.

O ovome više reči u narednim tekstovima. 
 
Dopuna istrage

Nakon hapšenja Imerija, advokatkinja Stoja Đuričić je 18. decembra 2001. godine uputila zahtev za proširenje istrage, navodeći imena ukupno 23 žrtve iz Vučitrna, a na prvom mestu Ljubomira Kneževića, koji se vodi kao nestao od 6. maja 1999. godine.

Kao naredbodavca, Đuričić je naznačila i Ganija Djelja, a Agima Berišu, Seida Kaluda, Muharema Salihua, Salji Selihua, Ismailja Galjicu kao neposredne izvršioce, "zbog osnovane sumnje da su počinili krivično delo genocida". Prema podacima kojima UNS raspolaže, niko od njih nije bio pritvoren.

U zahtevu se navodi da su "Gani Imeri i Gani Djelja u svojstvu lidera paravojne formacije OVK izdavali naređenja svojim potčinjenima da vrše otmice nealbanskog stanovništva što su oni izvršavali, pa su otete dovodili u prostorije podruma robne kuće u Vučitrnu, gde su ih fizički mučili i maltretirali sa ciljem uništenja pripadnika srpske zajednice i ostalih etničkih manjina koje su živele na tom području."

- U pravcu utvrđivanja krivične odgovornosti osumnjičenih i krivičnog dela koje im se stavlja na teret, kao dokaz predlažemo saslušanje oštećenih kao svedoka kojima su poznati detalji za svaki konkretan napred opisani događaj - navela je advokatkinja Đuričić, dodajući da će imena svedoka naknadno dostaviti. 

Podaci do kojih je UNS došao upućuju da su ti svedoci ispitani osam meseci kasnije, tek kada je Imeri pušten iz pritvora.

Pretnje ubistvom 

Prema podacima UNMIK-a, dva meseca kasnije, 19. februara 2002. tužilac je zatražio da se dodeli status zaštićenog svedoka osobi koja je trebalo da svedoči o umešanosti Imerija u otmicu Srba iz Gojbulje.

Saslušanje je zakazano za naredni dan, ali kada su istražitelji Centralne jedinice za krivičnu istragu došli ujutru da ga isprate do suda, on je to odbio zbog telefonskog poziva koji je primio na mobilni telefon kasno prethodne večeri.

Osoba koja ga je pozvala pretila je da će ubiti njega i njegovu porodicu u slučaju bilo kakvog svedočenja protiv Imerija na sudu. 

Štiteći bezbednost svedoka, tužilac je umesto razgovora sa njim, zatražio da istražitelji daju iskaz u vezi sa izjavom koju im je svedok dao, praktično da je prepričaju. Sudija je to prihvatio, ali je odbrana uložila prigovor i tražila izuzeće i tužioca i sudije zbog "nezakonitih radnji i pristrasnog pristupa prema predmetu". Prema saznanjima UNS-a istrage povodom pretnji svedoku nije bilo. 

Lomljenje istrage 

Bez obzira na ovaj događaj i činjenicu da su žrtve odmah označile, a kasnije i dodatno putem fotografija potvrdile identitet otmičara, novi istražni tužilac je 14. maja 2002. zatražio da dođu u sudnicu Okružnog suda u Mitrovici i "oči u oči" ponovo ga "uživo" identifikuju. 

U praksi, tužilac se na ovakav potez odlučuje kada postoji verovatnoća da bi svedok mogao da promeni iskaz. U grupi muškaraca koji su tog dana u sudu izvedeni pred žrtve, samo jedna žrtva je prepoznala Imerija. 

Deset dana kasnije, 24. maja 2002, novi istražni sudija je zaključio je "opravdano da se optuženi oslobodi posle pet meseci pritvora". U sudskoj praksi, pak, najčešći razlozi za zadržavanje u pritvoru su: opasnost od bekstva osumnjičenog, sumnja na uticaj na svedoke, moguće uznemiravanje javnosti ili ponavljanje krivičnog dela. Sud je bio upoznat sa ranijim pretnjama svedoku, a puštanjem Imerija iz pritvora je jasno poslata poruka svedocima da neće biti zaštićeni, da je osumnjičeni "jači" od suda.

Sudska praksa pokazuje da upravo u ovakvim okolnostima većina očevidaca odustane od svedočenja protiv osumnjičenog. 

Nakon toga, istražni sudija je 2. jula 2002. razgovarao sa troje dodatnih svedoka, O. B, D. J. i M. M. u vezi sa zahtevom za proširenje istrage koju je tražila advokatkinja Stoja Đuričić. Kako je u UNMIK-ovim spisima zabeleženo, oni nisu dali nikakve informacije kojima bi se potkrepili navodi advokata. Predmet je okončan sa dva različita datuma: 17. oktobra i 28. oktobra 2002. godine, a pisar Okružnog suda u Mitrovici je izjavio da je prema njegovim podacima predmet "suspendovan".

Zid ćutanja 

Advokatkinja Stoja Đuričić, prva koja je nakon povlačenja srpske vojske i policije otišla na Kosovo da pomogne i zastupa Srbe pred sudovima UNMIK-a, preminula je 2002. godine. Pokušaj da saznamo na osnovu kojih informacija ili svedočenja je zatražila da tužilac istagom obuhvati i nestanak novinara Ljubomira Kneževića, nije dao rezultate. Advokati iz Beograda, sa kojima smo razgovarali, a koji su nakon nje došli na Kosovo, nisu znali detalje ovog slučaja.

Kako je izgledala istraga, da li je bilo pritisaka, jesu li ispitani navodi na koje je Đuričić ukazala, želeli smo da pitamo i sudiju Asiru iz Kameruna i tužioca Hininenona iz Finske. UNMIK nam je zvanično odgovorio da nema njihove kontakte.

Osim preko dostupnih adresara, do sudije Asire pokušali smo da dođemo i posredstvom amabasade Kameruna u Berlinu i diplomatskog predstavništva Srbije u Abuji (ambasada u Nigeriji nadležna je i za Kamerun). Iz prve nismo dobili odgovor, a iz druge nam je odgovoreno da "sticajem okolnosti trenutno u diplomatsko-konzularnom predstavništvu zbog nepopunjenosti osoblja nisu u mogućnosti da nam proslede tražene informacije". 

Asiru smo pokušali da kontaktiramo i posredstvom Međunarodnog krivičnog suda za Ruandu za koji je takođe radio. Iz Haga su nas uputili na Mehanizam za međunarodne krivične tribunale UN u Aruši (Tanzanija). Na kraju te prepiske, šefica odeljenja za ljudske resurse Edit Ndirangu (Edith Ndirangu) obavestila nas je da je naš zahtev prosleđen gospodinu Asiri. Od 14. novembra 2017. nismo dobili odgovor.
 
Finskog tužioca Hininenona pokušali smo takođe da pronađemo na osnovu javno dostupnih podataka, a krajem prošle i početkom ove godine, zamolili smo za pomoć ambasade Finske u Beogradu i Prištini. Međutim, ni uz njihovo posredovanje, nismo uspeli da sa njim uspostavimo kontakt.

UNMIK je imao još informacija 

Ipak, prema saznanjima UNS-a, istražitelji UNMIK-a raspolagali su još jednom informacijom koja je povezivala Kneževića i Imerija. U svojim istražnim spisima zabeležili su podatak iz spiska srpskog Koordinacionog centra za Kosovo i Metohiju sa imenima osoba poveznih sa OVK za koje se sumnja da su učestvovali u zločinima protiv civila. U njemu se pominje S. S. pripadnik jedinice OVK koja je bila aktivna u Vučitnu i navodi da je "učestvovao u otmici i ubistvu Ljubomira Kneževića." U istoj informaciji se navodi da je Imeri bio pripadnik te jedinice. 

Imeri se OVK-u pridružio po povratku iz Nemačke, gde je živeo 14 godina. Tokom rata je postao komandant vučitrnske oblasti, a nakon dolaska međunarodnih snaga na Kosovo raspoređen je u komandu 343. brigade Kosovskog zaštitnog korpusa čiji je primarni zadatak zaštita civila. U javnosti je KZK percipiran kao začetak vojske, a krajem januara 2009. transformisan je u Bezbednosne snage Kosova.

On nije jedini čije se ime dovodi u vezu sa nestankom ili kidnapovanjem našeg kolege Ljubomira Kneževića. Ali, nijedan od navoda nije do kraja ispitan, a počinioci privedeni pravdi. Podatke o tome, počevši od mišljenja Savetodavne komisije za ljudska prava Unmika objavićemo u sledećem nastavku. 

Porodica Imeri bila je prvi komšija Kneževića. S obzirom na to da se sinovi Ljubomira Kneževića 80-ih iselili sa Kosova, nisu imali gotovo nikakvih informacija o njima. A sva saznanja o dešavanjima uoči i nakon kidnapovnja oca, čuli su od majke Cvete koja je preminula 2017. godine.

* Preuzimanje delova ili celokupnog teksta je dozvoljeno uz obavezno navođenje izvora

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Investigation in the disappearance of journalist Ljubomir Knezevic: Intimidated witnesses, dismissed prosecutor and judge

Investigating the kidnapping of Ljubomir Knezevic, a journalist from Pristina's Jedinstvo, and a correspondent of Belgrade's Politika, the Journalists Association of Serbia (UNS) found that in 2001, the lawyer Stoja Djuricic, suspected that he was kidnapped by a group led by Gani Ymeri, KLA in the Vucirn region.

She, as the representative of the injured parties, asked for the extension of the then ongoing investigation into the kidnapping of the six men and the attempted murder of a Serb civilian, which was led before the Mitrovica District Court against Gani Ymeri. 

According to the UNS' findings, a little after that, the investigation against Ymeri began to crumble due to open murder threats against the protected witness. When the international investigative judge Leonard Assira, due to threats against the protected witnesses, allowed the testimony of the investigator, he was excluded at the request of the defense, along with the international prosecutor Matti Hynynen. After the threat, and prosecutor's and judge's replacement, the investigation reached a dead end, and the suspect has been released from the custody after five months.

The family of Ljubomir Knezevic has not heard a word about this so far.

- Nobody informed us. This is what we are hearing from you now, said Ljubomir's son Goran for the UNS Dossier.

The suspected KLA commander

Former Commander Gani Ymeri is the first member of the KLA suspected of serious crimes against Serb civilians. He was arrested on November 24, 2001, while traveling from Vucitrn to Pristina, under suspicion he kidnapped Nenad Mihajlovic, Aleksandar Mihajlovic, Branimir Mihajlovic, Vladimir Mihajlovic and Vladimir Mladenovic, an attempt murder of Nenad Mihajlovic, all of them from Gojbulje near Vucitrn. The crime occurred immediately after NATO forces arrived to Kosovo on June 25, 1999, and apart from the statements of eyewitnesses and two Serbs who managed to escape, the prosecutor also had a statement from a Serb Roksana Radosavljevic that Ymeri admitted abductions to her over telephone conversation. More about this in the following articles.

Investigation supplement

After Ymeri's arrest, on December 18, 2001, the lawyer Stoja Djuricic sent a request for the extension of the investigation, listing the names of 23 victims from Vucitrn, adding Ljubomir Knezevic on the first place, and who was missing as of May 6, 1999.  As orderers, Djuricic mentioned Gani Deliu and Agim Berisha, and Seid Kalluda, Muharrem Salihu, Sali Selihua and Ismail Galica as direct perpetrators, "on grounds of reasonable suspicion that they committed the crime of genocide." According to the UNS's dispositions, none of them were detained.

The request states that "Gani Ymeri and Gani Gjela, in the capacity of the leaders of the paramilitary formations of the KLA, issued orders to their subordinates to carry out abductions of the non-Albanian population, which they executed, and brought the abductees to the cellars of the department store in Vucitrn where they physically tortured them for the purpose of destroying members of the Serbian community and other ethnic minorities living in the area. "

- In order to determine criminal responsibility of the suspects, and criminal offense they are charged with, as evidence we propose the hearing of the injured parties as witnesses who know the details for each particular event described above - said lawyer Djuricic, adding that the names of the witnesses will be subsequently delivered.

The data that the UNS found indicate these witnesses were questioned eight months later, only after Ymeri was released from the custody.  

Murder threats

According to UNMIK, two months later, on February 19, 2002, the prosecutor requested that the status of the protected witness be assigned to a person who was supposed to testify about Ymeri's involvement in the abduction of Serbs from Gojbulja. The hearing was scheduled for the next day, but when the investigators of the Central Criminal Investigation Unit came in the morning to escort him to the court, he refused this because of a phone call he received on his mobile phone the night before. The person who called him threatened to kill him and his family in case of any evidence against Ymeri in the court. 

By protecting the witness's safety, the prosecutor, instead of talking to him, asked the investigators to give a testimony regarding the statement given by the witness, to practically retell the story. The judge accepted that, but the defense filed an objection and sought an exemption of both the prosecutor and the judges for "unlawful acts and a biased approach to the case." According to the UNS, there was no investigation into the threat to the witness.

Crushing the investigation

Regardless of this event and the fact that the victims immediately marked, and later additionally through photographs, confirmed the identity of the kidnapper, on  May 14, 2002, the new investigating prosecutor requested that they come to the courtroom in the Mitrovica District Court and to, again, "face to face, live" personally identify him. 

In practice, the prosecutor decides on such a move when there is a likelihood that the witness could change the testimony. In the group of men who were brought before the victims on that day, only one victim recognized Ymeri.

Ten days later, on May 24, 2002, the new investigating judge concluded "it is justified to release the accused after five months of detention." In judicial practice, however, the most common reasons for detention are: the danger of escape of the suspect, suspicion of the influence on witnesses, possible harassment of the public or repetition of the crime. The court was aware of the earlier threats to the witness, and the release of Ymeri from the custody clearly sent a message to the witnesses that they would not be protected, that the suspect was "stronger" than the court. Judicial practice shows that, in precisely these circumstances, most of the eyewitnesses gave up on testifying against the suspect.

After that, the investigating judge interviewed three additional witnesses, O. B, D. J. and M. M. on  July 2, 2002 regarding the request for the extension of the investigation requested by lawyer Stoja Djuricic. As noted in the UNMIK files, they did not provide any information to support the claims of the lawyer. The case was terminated on two different dates: October 17 and October 28, 2002, and the registrar of the District Court in Mitrovica stated that according to their data, the case was "suspended".

The wall of silence

Lawyer Stoja Djuricic, the first who, after the withdrawal of the Serbian army and police, went to Kosovo to help and represent Serbs in the UNMIK courts died in 2002. The attempt to find out based on what information or testimony she requested the prosecutor to also include the disappearance of journalist Ljubomir Knezevic, did not yield any results. The lawyers from Belgrade, with whom we talked, who came to Kosovo afterwards, did not know the details of this case.

What the investigation looked like, whether there were any pressures, whether the allegations that Djuricic presented were investigated, we also wanted to ask the judge Assira from Cameroon and the prosecutor Hynynen from Finland. UNMIK has officially responded to us that they do not have their contact details.

Except through accessible address books, we also tried to reach Judge Assira through the embassy of Cameroon in Berlin and the diplomatic representative office of Serbia in Abuja (the embassy in Nigeria is also responsible for Cameroon). From the first we did not get an answer, and from the other we were told that "due to the circumstance currently in the diplomatic-consular representation due to the lack of staff, we are not able to provide you with the information requested."

We tried to contact Assira also through the International Criminal Tribunal for Rwanda for which he also worked. The Hague directed us to the UN International Criminal Tribunals in Arusha (Tanzania). At the end of this correspondence, Head of Human Resources Department Edith Ndirangu informed us that our request was sent to Mr. Assira. Since November 14, 2017, we have not received an answer.

We tried to find Finnish prosecutor Hynynen on the basis of publicly available data, and at the end of last year and early this year, we asked for help from the Finnish embassy in Belgrade and Pristina. However, even with their mediation, we were unable to establish contact with him.

UNMIK had more information

Nevertheless, according to the UNS, UNMIK investigators had an additional information linking Knezevic and Ymeri. In their investigation files, they recorded the information from the list of the Serbian Coordination Center for Kosovo and Metohija with the names of persons linked to the KLA who are suspected of having participated in crimes against civilians. It mentions S. S. a member of the KLA that was active in Vucitrn, and states that he "participated in the abduction and murder of Ljubomir Knezevic." The same information states that Ymeri was a member of those units.

 Ymeri joined the KLA after returning from Germany, where he lived for 14 years. During the war, he became the commander of the Vucitrn region, and after arrival of international forces to Kosovo, he was deployed to the command of the 343th Brigade of the Kosovo Protection Corps, whose primary task is the protection of civilians. In the public, the KPC was perceived as the beginning of the army, and at the end of January 2009 it was transformed into the Kosovo Security Force.

He is not the only one whose name is connected with the disappearance or kidnapping of our colleague Ljubomir Knezevic. But none of the allegations were fully investigated, or perpetrators brought to justice. Data on this, starting with the opinion of the UNMIKs The Human Right Advisory Panel (HRAP), will be published in the following article.

The Ymeri family were the first neighbors of Knezevic. Since Ljubomir's sons moved out of Kosovo in the 1980s, they almost did not have any information about them. And all the knowledge about the events before and after the kidnapping of their father, they heard from their mother Cveta who died in 2017.

* Reprinting, republishing or usage parts or the entire article is permitted with mandatory source guidance

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hetimi i zhdukjes së gazetarit Lubomir Knezheviqit: Dëshmitarët e frikësuar, prokurori dhe gjyqtari të ndryshuar

Duke e hetuar kidnapimin e Lubomir Knezheviqit, gazetarit të “Bashkimit” nga Prishtina dhe korrespodentin e “Politikës” nga Beogradi, Asociacioni i gazetarëve të Serbisë  (UNS) zbuloi se avokatja Stoja Gjuriçiqi  që nga viti 2001 dyshonte se atë e ka kidnapuar grupi nën komandën e Gani Ymerit, komandatit të UÇK-së në rajonin e Vushtrrisë. 

Si përfaqësuese e të dëmtuarve, ajo e kërkoi zgjerimin e hetimit aktual për kidnapimin e gjashtë dhe vrasjen në tentative e një civili i cili u zhvillua para Gjykatës së Qarkut në Mitrovicë kundër Gani Ymerit.

Sipas njohurive të UNS-it, pak pas, hetimi kundër Ymerit filloi të shembej për shkak të kërcënimeve të hapura me vrasje ndaj dëshmitarit të mbrojtur. Kur gjyqtari hetues ndërkombëtar  Leonard Asira (Leonard Assira) për shkak të kërcënimeve të hapura ndaj dëshmitarit të mbrojtur e aprovoi dëshminë e hetuesit, në vend të dëshmitarit, u përjashtua me kërkesën e mbrojtjes, së bashku me prokurorin ndërkombëtar Mati Hininenin (Matti Hynynen). Pas kërcënimeve, ndryshimit të prokurorit dhe të gjyqtarit, hetimi arriti në bllokim e i dyshuari pas pesë muajsh u lirua nga paraburgimi.

Familja e Lubomir Knezheviqit për këtë gjë deri tani nuk e dëgjoi asnjë fjalë.

-Askush nuk na informoi. Këtë gjë tani po e dëgjojmë nga ju – deklaroi për Dosjen e UNS-it i biri i Lubomirit, Gorani.

Komandanti i UÇK-së i dyshuar

Ish komandanti Gani Ymeri është pjesëtari i parë i UÇK-së i dyshuar për krime të rënda ndaj civilëve serb. Është arrestuar më 24 nëntor të vitit 2001, deri sa udhëtonte nga Vushtrria për Prishtinë nën dyshimin që e ka kidnapuar Nenad Mihajlloviqin, Aleksandër Mihajlloviqin, Branimir Mihajlloviqin, Vlladimir Mihajllvoqinin dhe Vlladimir Mlladenoviqin, ka tentuar ta vrajë Mihajlloviqin, të gjithë nga Gobuja të Vushtrrisë. 

Krimi ndodhi pak pas ardhjes së forcave të NATO-së në Kosovë më 25 qershor të vitit 1999, e përveç deklaratave të dëshmitarëve okular dhe dy serbëve që arritën të ikin, prokurori e pati në dispozicion deklaratën e serbes, Roksana Radosavleviq e cila ka deklaruar se Ymeri përmes bisedës telefonike e pranoi kidnapimin. 

Për këtë më shumë fjalë në tekstet e ardhshme.

Plotësimi i hetimit

Pas arrestimit të Ymerit, avokatja Stoja Gjuriçiq më 18 dhjetor të vitit 2001 e dërgoi kërkesën për zgjerimin e hetimeve, duke i caktuar emrat e gjithsej 23 viktimave nga Vushtrria, e në vendin e parë Lubomir Knezheviqit, i cili konsiderohet si i zhdukur nga 6 maji i vitit 1999. 

Si urdhërdhënësin, Gjuriçiq e shënoi Gani Delinë, e Agim Berishën, Seid Kaludën,, Muharem Salihun, Sali Selihun, Ismail Galicën si kryesit e drejtpërdrejtë, “për shkak të dyshimit të bazuar që e kanë kryer veprën penale të gjenocidit”. Sipas të dhënave të cilat i ka në dispozicion UNS-i, askush nga ta nuk ka qenë i arrestuar.

Në kërkesën ceket se “Gani Ymeri dhe Gani Delia, si liderët e formacionit paraushtarak të UÇK-së u kanë dhënë urdhëratë nënshtruarve të tyre për të kryer rrëmbime ndaj popullatës jo shqiptare, gjë që ata edhe e kanë kryer, të rrëmbyerit i kanë dërguar në hapësirat e bodrumit të Shtëpisë së mallrave në Vushtrri, ku i kanë maltretuar fizikisht më qëllim të asgjësimit të pjesëtarëve të komunitetit serb dhe të pakicave të tjera etnike që jetonin në atë hapësirë.”

-Në drejtim të vërtetimit të përgjegjësisë penale e të dyshuarve dhe të veprës penale e cila ua është vënë në barrë, si provë propozojmë dëgjimin e të dëmtuarve si dëshmitarëve të cilët i njohin detajet për çdo ngjarje paraprakisht të përshkruar – ceku avokatja Gjuriçiq, duke shtuar që emrat e dëshmitarëve do të dërgohen më vonë.

Të dhënat deri të cilat erdhi UNS-i tregojnë se të ata dëshmitar janë dëgjuar tetë muaj më vonë, pasi që Ymeri u lirua nga paraburgimi.

Kërcënimet me vrasje 

Sipas të dhënave të UNMIK-ut, dy muaj më vonë, më 19 shkurt të vitit 2002, prokurori kërkoi që t’i jepet statusi i dëshmitarit të mbrojtur një personi i cili duhej të dëshmojë për përfshirjen e Ymerit në kidnapimin e serbëve nga Gobula. Dëgjimi u caktua për ditën e nesërme, por kur hetuesit e Njësisë qendrore erdhën në mëngjes për ta përcjellë në gjykatë, ai refuzoi për shkak të thirrjes telefonike të cilën e pranoi në telefon celular, vonë, mbrëmjen e kaluar. 

Personi i cili e ka marrë në telefon e ka kërcënuar se do ta vrasë edhe atë edhe familjen e tij në rast të çfarëdo dëshmie kundër Ymerit në gjykatë.

Duke e mbrojtur sigurinë e dëshmitarit, prokuroi në vend të bisedës me të, kërkoi nga hetuesit ta jepin deklaratën lidhur me deklaratën të cilën ua dha dëshmitari, praktikisht ta ritregojnë. Gjyqtari e pranoi këtë, por mbrojtja e parashtroi kundërshtimin dhe e kërkoi përjashtimin e prokurorit dhe gjyqtarit  “për shkak të veprimeve të kundërligjshme dhe për shkak të qasjes së anshme ndaj çështjes”. Sipas njohurive të UNS-it, hetime për kërcënimin e dëshmitarit nuk ka pasur.

Hetimet e thyera

Pa e marrë parasysh këtë ngjarje dhe faktin se viktimat menjëherë e shënuan, dhe pastaj në mënyrë shtesë edhe përmes fotografive, e konfirmuan identitetin e rrëmbyesve, prokurori hetues i ri, më 14 maj të vitit 2002 kërkoi që të vijnë në sallën e gjykimeve në Gjykatën e Qarkut në Mitrovicë dhe ta identifikojnë “sy në sy” “drejtpërdrejtë”. 

Në praktikë prokurori vendos këtë hap kur ekziston mundësia që kishte mundur ta ndryshojë deklaratën. Në grupin e meshkujve që atë ditë u dërguan para viktimave, vetëm një viktimë e njohu Ymerin.

Pas dhjetë ditësh, më 24 maj të vitit 2002, gjyqtari hetues i ri konkludoi: “arsyeshëm që i akuzuari të lirohet pas pesë muajve të paraburgimit”. Në praktikën gjyqësore, arsyet më të shpeshta për mbajtje në paraburgim janë: rreziku nga ikja i të dyshuarit, dyshimi për ndikim në dëshmitarët, shqetësimi i publikut ose përsëritja e veprës penale. Gjykata ishte njohur me kërcënimet e mëhershme ndaj dëshmitarit, e me lirimin e Ymerit nga paraburgimi, qartë u dërgua mesazhi dëshmitarëve që nuk do të kenë mbrojtje dhe se i dyshuari është “më i fortë” se gjykata. 

Praktika gjyqësore tregon se pikërisht në rrethana të tilla shumica e dëshmitarëve okular heq dorë kundër të dyshuarit.

Pas kësaj, gjyqtari hetues më 2 korrik të vitit 2002 ka biseduar më tre dëshmitar shtesë, O.B., D.J. dhe M.M. në lidhje me kërkesën për zgjerimin e hetimit të cilin e ka kërkuar avokatja Stoja Gjuriçiq. Si  është shënuar në shkresat e UNMIK-ut, ata nuk kanë ofruar kurrfarë informatash me të cilat do të mbështeteshin pohimet e avokatit. Çështja përfundoi më dy data të ndryshme: 18 tetor dhe 28 tetor të vitit 2002, nënpunësi i Gjykatës së Qarkut në Mitrovicë ka deklaruar se sipas të dhënave të tij, lënda është “pezulluar”.

Muri i heshtjes

Avokatja Stoja Gjuriçiq është e para e cila pas tërheqjes së ushtrisë dhe policisë serbe, ka shkuar në Kosovë për të ju ndihmuar dhe për t’i përfaqësuar serbet para gjykatave të UNMIK-ut, ajo ndërroi jetë në vitin 2002. Përpjekjet që të mësojmë në bazë të cila informatave ose në bazë të cila dëshmive kërkoi që prokurori ta përfshijë në hetim edhe zhdukjen e gazetarit Lubomir Knezheviqit, nuk dha rezultate. Avokatët nga Beogradi, me të cilët kemi biseduar, e që pas saj kanë ardhur në Kosovë, nuk i kanë ditur detajet e këtij rasti. 

Si dukej hetimi, a pati presione, a janë hetuar pohimet të cilat i tregoi Gjuriçiq, deshëm ta pyesim edhe gjyqtarin Asirën nga Kameruni dhe prokurorin Hininenonin nga Finlanda. UNMIK-u na u përgjigj zyrtarisht se nuk i ka kontaktet e tyre.

Përveç librit të adresave në dispozicion, deri te gjyqtari Asira u përpoqëm të arrijmë nëpërmjet Ambasadës së Kamerunit në Berlin dhe përfaqësisë diplomatike të Serbisë në Abuje (Ambasada në Nigeri është kompetente edhe për Kamerun). Herën e parë nuk morëm përgjigje, për herë të dytë na u përgjigjen që “duke i marrë parasysh rrethanat momentalisht në përfaqësinë diplomatiko- konsulare, për shkak të mungesës së personelit nuk kanë mundësi të na i dërgojnë informatat e kërkuara.” 

Asirën u përpoqëm ta kontaktojmë edhe nëpërmjet Gjykatës Penale Ndërkombëtare për Ruandën për të cilën gjithashtu punoi. Nga Haga na drejtuan në Mekanizmin e Tribunaleve Penale Ndërkombëtare të KB-së në Arushë (Tanzania). Në fund të korrespodencës, shefja e Departamentit për burime njerëzore Edit Ndirangu (Edith Ndirangu) tha që kërkesa ynë iu dërgua zotërisë Asira. Nga 14 nëntori të vitit 2017 nuk morëm asnjë përgjigje.

Gjithashtu jemi përpjekur ta gjejmë edhe prokurorin finlandez, Hinienonin, në bazë të të dhënave që janë publikisht në dispozicion, e në fund të vitit të kaluar dhe në fillim të këtij viti, e lutëm për ndihmë Ambasadën e Finlandës në Beograd dhe Prishtinë. Megjithatë, as me ndërmjetësimin e tyre, nuk arritëm të vendosim kontakt me të. 

UNMIK-u ka pasur më shumë informata

Megjithatë, sipas njohurive të UNS-it, hetuesit e UNMIK-ut, ne dispozicion e kanë pasur edhe një informatë e cila i ndërlidhte Knezheviqin dhe Ymerin. Në shkresat e veta hetimore e shënuan të dhënën nga lista e Qendrës Koordinuese serbe për Kosovë dhe Metohi me emrat e personave të ndërlidhura me UÇK-në, e për të cilët dyshohet se kanë marrë pjesë në krimet kundër civilëve. Në të përmendet S.S, pjesëtar i njësisë së UÇK-së e cila ishte aktive në Vushtrri dhe cek se “ka marrë pjesë në kidnapimin dhe vrasjen e Lubomir Knezheviqit”. Në informatën e njëjtë ceket se Ymeri ishte pjesëtar i kësaj njësie. 

Ymeri i është bashkangjitur UÇK-së pas kthimit nga Gjermania, ku jetonte 14 vite. Gjatë luftës u bë komandant në rajonin e Vushtrrisë, dhe pas shkuarjes së forcave ndërkombëtarë në Kosovë, u sistematizua në komandën e brigadës 343 të Trupave Mbrojtëse të Kosovës, detyra primare e të cilave ishte mbrojtja e civilëve. Në publik TMK u pa si zanafilla i ushtrisë, e në fund të janarit të vitit 2009 u transformua në Forcën e Sigurisë të Kosovës.

Ai nuk është i vetmi, emri i të cilit ndërlidhet me zhdukjen e kidnapimeve të kolegut tanë, Lubomir Knezheviqit. Por, asnjë nga pohimet nuk u hulumtua plotësisht, e kryesit nuk janë sjellë para drejtësisë. Të dhënat për këtë, duke filluar nga mendimi i Komisionit konsultativ për të drejtat e njeriut të UNMIK-ut do t’i publikojmë në tekstet e mëtejshme.

Famijla Ymeri ishin fqinjët e parë të Knezehviqëve. Duke marrë parasysh se djemtë e Lubomir Knezheviqit gjatë viteve të 80-ta u shpërngulen nga Kosova, nuk kanë pasur kurrfarë informatash për ta. E të gjitha njohuritë për ngjarjet para dhe pas kidnapimit të babait i dëgjuan nga nëna Cveta, e cila ndërroi jetë në vitin 2017.

* Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar vetëm duke e cekur edhe burimin