Istraživanje UNS-a o ubijenim i otetim novinarima na Kosovu

15. 12. 2017.

Autor: Jelena L. Petković Izvor: UNS

Nesavesne istrage kidnapovanja novinara - Novo kažnjavanje žrtava

Istražujući otmicu Đura Slavuja, novinara Radio Prištine, koji je zajedno sa kolegom Rankom Perenićem kidnapovan 21. avgusta 1998. godine, Udruženje novinara Srbije (UNS) je otkrilo da se u bazi Međunarodne komisije za nestale osobe (ICMP) koja čuva DNK materijal članova porodica nestalih, uzorci rodbine Đura Slavuja vode pod pogrešnim prezimenom. *

U nastavku je ovaj tekst preveden na albanski i engleski jezik. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Dok u ICMP-ju kažu da je “od strane porodice prijavljen pod prezimenom Slavulj”, demantujući to porodica za UNS-ov Dosije svedoči i da su uzorke krvi dali na tri različite lokacije, po pozivu sa tačnim prezimenom: prvo brat, potom sestra, a zatim i majka, koja je poziv dobila u Hrvatskoj, a suočavanje sa činjenicom da se DNK uzorcima utvrđuje identitet ubijenih, trajno joj je urušila zdravlje.

*Sve porodice su dale DNK U toku ovog istraživanja, a u razgovorima sa mnogim međunarodnim zvaničnicima na Kosovu, uključujući i šeficu Euleksa Aleksandru Papadopulu, mnogo puta nam je kao razlog što se ne zna sudbina četvorice naših kidnapovanih kolega ponovljeno da porodice nisu dale DNK uzorke. U ovom istraživanju, UNS je potvrdio da su porodice svih otetih kolega (Slavuja, Perenića, kao i porodice Marjana Melonašija i Ljubomira Kneževića) dale krv, što se može proveriti i kod Međunarodne komisije za nestale osobe.

Porodica Slavuj koja je u akciji “Oluja” proterana iz rodnog Dvora na Uni, a mlađi sin Đura spasavajući život otišao u Prištinu, za 19 godina nije dobila nijednu zvaničnu informaciju o tome kako je nestao.

Umesto odgovora, doživljavali su neprijatnosti. I sada, kada je porodici Perenić stiglo obaveštenje Euleksa da je istraga zatvorena 2013. godine, informacije o sudbini Đura Slavuja i dalje nema. Ako je istraživanja ove otmice bilo, za misiju EU na Kosovu ostaje pitanje zašto porodice Perenić i Slavuj tužilaštvo ili policija nikada nisu kontaktirali.

Stresovi, traume i poniženja koje su preživeli usled nesprovođenja vladavine prava dokaz su kršenja osnovnih članova Evropske konvencije o ljudskim pravima. Ni za to niko nije odgovoran.

Poniženja u potrazi za istinom

- Đuro je toga dana bio na zadatku, na koji je krenuo sa Rankom, sa jednim diktafonom, rokovnikom i olovkom. Oni su bili ljudi bez oružja i bez namere da naprave ikakvo zlo. Krenuli su tragom informacije o povratku monaha u manastir Zočište i nisu imali veze ni sa vojskom, ni sa politikom. To je bila primarno humana misija, a završila se tako da čovek ode na posao i nestane. Moglo se, može i danas, samo treba dobra volja da se učini korak napred. A korak napred mogu da učine UNMIK, druge međunarodne i ostale institucije na Kosovu, jer se lako može utvrditi koja jedinica je toga dana bila prisutna na potesu Orahovac – Velika Hoča i ko su im nadređeni, kaže Pero Slavuj, brat Đura Slavuja, u svedočenju za UNS-ov Dosije.  

Nakon vesti o nestanku, prva organizacija kojoj se 1998. porodica Slavuj obratila je bio Komesarijat za izbeglice na čijem se čelu tada nalazila Bratislava Buba Morina.

- Nisam nešto bio oduševljen trudom koji su uložili, ni ne zameram, možda nije ni bilo moguće više. Zameram ostalim organizacijama, poput Međunarodnog komiteta Crvenog krsta i UNHCR-a. Jednom, dolazeći kod njih iz Jagodine u Beograd da vidim jesu li nešto saznali, doživeo sam i nepriliku. Službenik me je dočekao sa: “O, baš dobro što si došao, imaš li neku novu informaciju?” To je baš ubijanje zdravog razuma, ističe Pero Slavuj.
 
Izbeglička golgota

O životu svog brata i izboru novinarske profesije, Pero kaže da je Đuro od detinjstva bio željan znanja.

-Želeo je da ide u školu iako mu vreme nije. Pošto sam bio dve godine stariji dogovorili smo se da ostavim kod kuće svesku ili knjigu, pa da on dođe u školu da mi ih donese. A onda da ostane da bi mogao da prati nastavu. Bio je odličan đak i imao je sklonost prema umetnosti. U Zagrebu je studirao istoriju i geografiju i počeo da se bavi novinarstvom.

Sa nemilim događajima 1991., vratio se u selo Gvozdansko i u toj napetoj situaciji pokušava da bude racionalan, smiri ljude kada ih ponese ratni zanos. U Dvoru na Uni je osnovana lokalna “Radio Banija” i Đuro je tamo brzo napredovao. Dolaskom “Oluje”, otišao sam u Jagodinu, sestra u Bešku, a Đuro i supruga Sofija u Prištinu. Politika tadašnje vlasti je bila da se što veći broj izbeglog stanovništva ode na Kosovo, priča Pero Slavuj.

“Nemoj da se plašiš, sve je u redu”

Vrlo brzo Đuro Slavuj je dobio posao u Radio Prištini.

- Kao i svim izbeglim i njima je bilo bitno da se sačuva živa glava. On nije razmišljao o opasnosti, nije bio nacionalista. Stanovao je u hotelu Božur, punom izbeglica. Tada još nisam ostvario prava kao ratni invalid i Đuro je moju porodicu pomagao. Nije razmišljao da napusti Prištinu. Na poslu je vrlo brzo napredovao i dobio poverenje kolektiva, seća se Pero Slavuj.

U razgovoru za UNS-ov Dosije on podvlači da je dva dana pre otmice pozvao brata da dođe u Jagodinu.

- Kada smo se čuli 19-og, apelovao sam da dođu. Samouvereno mi je odgovorio: “Nemoj da se plašiš, sve je u redu.” I onda, 23. avgusta, slučajno prebacim TV na Vesti u 15 časova i prvo što čujem na RTS-u je da je nestao. Bio sam izbezumljen. Pomogli su mi u lokalnoj samoupravi u Jagodini, dali da besplatno koristim telefon. Zvao sam svakog za koga sam mislio da može da pomogne. Đurin kolega, Anđelko Marković i ja smo otišli na Kosovo. Nismo imali kontakt sa albanskom stranom, ali je svima jasno da međunarodni faktori jesu.

Majka je preminula, a otac bi voleo da zna, pa makar na onom svetu da joj kaže šta se desilo sa Đurom. Nema više dileme da li je živ. Ali, istina bi mogla da se sazna, da se nađu zemni ostaci i da se dostojno pokopa. Odgovornost je na direktnim i indirektnim počiniocima, a bol dodatno nanosi nepravda onih koji se ne trude da se ovaj i ovakvi slučajevi reše. 

Znao i Voker - Davljenik se i za slamku hvata. U potrazi smo išli dotle da smo pokušavali i privatne detektivske agencije da angažujemo. I Vilijam Voker, šef tada posmatračke misije Oebsa na Kosovu, je bio upoznat sa ovim slučajem. Đuro nikome nije naudio ni na Kosovu ni bilo gde da je živeo sa svojih 30-ak i nešto godina, kaže Pero Slavuj.

Hvala UNS-u - Hvala Udruženju novinara Srbije, i ovde i na Kosovu, što niste zaboravili na Đuru i što svake godine postavljate tablu na mestu gde je nestao. Vi ste jedini koji se setite. Nažalost, nisam više u prilici da dođem kada je godišnjica kidnapovanja, jer sam lošeg zdravstvenog stanja i ne mogu da putujem, kaže Pero Slavuj.  Spomen- ploča koju članovi Udruženja iznova obnavljaju i postavljaju, do sada je pet puta rušena.

* Preuzimanje delova ili celokupnog teksta je dozvoljeno uz obavezno navođenje izvora

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Tekst je rezultat istraživanja novinarskog tima Udruženja novinara Srbije o ubijenim i nestalim novinarima na Kosovu. U okviru postojećeg Dosijea o ubijenim i nestalim novinarima od 1998. do 2005. godine, objavićemo nova saznanja kako bi se javnost detaljno informisala, a domaći i međunarodni pravosudni organi podstakli da pronađu i kazne počinioce ovih zločina. Istraživanje se sprovodi u okviru projekta Udruženja novinara Srbije podržanog od strane Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije.Stavovi izneti u tekstu ne odražavaju nužno stavove i mišljenja organa koji je projekat podržao.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Unconscionable investigation of journalists' abductions - A new punishment of victims

By investigating the kidnapping of Djuro Slavuj, a journalist of Radio Pristina who was kidnapped on August 21, 1998 with his colleague Ranko Perenić, the Journalists’ Association of Serbia found that in the International Commission on Missing Persons (ICMP) database that keeps DNA the material of missing family members, samples the relatives of Djuro Slavuj are under the wrong surname. *

In the ICMP they say that "the family has been registered under the surname of Slavulj," but the family denied that to the UNS Dossiers claiming they provided blood samples at three different locations, following a call, with the exact surname: first brother, then sister, and then the mother, who received the call in Croatia, and whose health was permanently damaged when she faced the fact DNA samples were determined by the identity of those killed.

* All families gave their DNA During this research, and in conversations with many international officials in Kosovo, including EULEX Chief Alexandra Papadopoulou, we were told many times that the reason why the fate of our four abducted colleagues is unknown is because the families did not give their DNA samples. The UNS confirmed in its research that the families of all of the abducted colleagues (Slavuj, Perenić, as well as the families of Marjan Melonasi and Ljubomir Knežević) gave blood samples, which can be checked even with the International Commission on Missing Persons.

The Slavuj family, who was expelled from their native Dvor na Uni in the action "Storm - Oluja," and their youngest son Djuro went to Pristina to save his life, for 19 years did not get any official information about how he disappeared.

Instead of an answer they experienced unpleasantness. And now, when the Perenić family received a notice from EULEX that the investigation was closed in 2013, there is still no information about the fate of Djuro Slavuj. If there was an investigation of this abduction, then there is a question for the EU mission in Kosovo why the prosecution or the police never contacted Perenić and Slavuj families.

The stresses, traumas and humiliations that they have suffered due to the failure to enforce the rule of law are evidence of violations of the fundamental articles of the European Convention on Human Rights. No one is responsible for that.

Humiliations in search for the truth

- On that day, Djuro was on the task to which he went to with Ranko, with a single voice recorder, a diary, and a pen. They were people without weapons and with no intention of committing any evil. They went to follow the information about the return of the monks to the monastery of Zociste, and they did not have any connection with the army or politics. It was a primarily human mission, ending in a man going to work and his disappearance. A step forward could be made even today, only a good will is needed. A step forward can be made by UNMIK, other international and other institutions in Kosovo, because it is easy to determine which unit was present on that the day in Orahovac - Velika Hoca, and who were their superiors, says in his testimony for the UNS Dossiers Pero Slavuj, brother of Djuro Slavuj.

After the news of the disappearance, the first organization to which the Slavuj family referred to in 1998 was the Commissariat for Refugees, which was headed by Bratislava Buba Morina at the time.

- I was not enthusiastic about the effort they invested, nor did I mind that, maybe it was no longer possible. I am annoyed with other organizations, such as the International Committee of the Red Cross and UNHCR. Once, when I came to them in Belgrade from Jagodina to see if they found out anything, I experienced unpleasantry. The official welcomed me with - "Oh, it is good that you came, do you have any new information?" It is just killing common sense, Pero Slavuj points out.

 The refugees' Golghota 

About his brother's life and his choice of journalism as a profession, Pero says that since his childhood, he was eager to learn.

- He wanted to go to school, although still too young for that. Since I was two years older, we agreed that I would leave at home a notebook or a book, so that he could come to school and bring it to me. So he could then stay to follow the lessons. He was an excellent student, and he had a preference for art. He studied history and geography in Zagreb, and began to work with journalism.

After unfortunate events of 1991, he returned to the village of Gvozdansko, and in this tense situation he was trying to be rational, to calm people when they are driven by war. In Dvor na Uni, a local "Radio Banija" was established, and Djuro has progressed rapidly there. With the arrival of the "Storm," I went to Jagodina, my sister to Beska, and Djuro and his wife Sofia to Pristina. The politics of the then government was to get as many refugees as possible to Kosovo, says Pero Slavuj.

"Do not be afraid, everything is fine"

Very soon Djuro Slavuj got a job in Radio Pristina.

- Like all refugees, it was important for them to preserve their mere life. He did not think about the danger, he was not a nationalist. He lived in the hotel Bozur, full of refugees. At that time, I still did not exercise my rights as an invalid of war, so Djuro helped my family. He did not think about leaving Pristina. He quickly progressed to the job, and gained the trust of the collective, recalls Pero Slavuj.

In a conversation with the UNS Dossier, he underlines that two days before the kidnapping, he invited his brother to come to Jagodina.

- When we heard each other on the 19th, I urged them to come. He confidently answered, "Do not be afraid, everything is fine." And then, on August 23, I accidentally switched my TV to 15:00 o'clock news, and the first thing I heard on RTS is that he is missing. I was crazy. They helped me in the local self-government in Jagodina, they let me use the phone for free. I called everyone who I thought could help. Djuro's colleague, Andjelko Markovic and I went to Kosovo. We did not have contact with the Albanian side, but it is clear to everyone that the international factors had.

The mother died, and father would like to know, even if he could tell her in the afterlife what happened to Djuro.  No dilemma that he is no longer among the living.  But the truth could be found out, to find his remains and to give him a dignified burial. The responsibility lies with direct and indirect perpetrators, and those who are not trying to solve this and similar cases further inflict the pain.

Walker knew - A drowning person will grab for the straw. In our search we even attempted to hire private detective agencies. And William Walker, then Head of the OSCE Observer Mission in Kosovo, was familiar with this case. Djuro did not harm anyone in Kosovo or anywhere were he lived with his 30 and something years, says Pero Slavuj.

A thank to the UNS - I want to thank the Association of Journalists of Serbia, both here and in Kosovo, as you did not forget about Djuro, and because you put a memorial plate every year on the place where he disappeared. You are the only one that remembers. Unfortunately, I am no longer able to come to the anniversary of the abduction because I am in a poor state of health and cannot travel, says Pero Slavuj. The memorial plate, which the members of the Association re-renew and post, was broken for already five times.

* Reprinting, republishing or usage parts or the entire article is permitted with mandatory source guidance

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hetimet e pandërgjegjshme të kidnapimit të gazetarëve 

Duke e hetuar kidnapimin e Gjuro Sllavujit, gazetarit të Radio Prishtinës, i cili së bashku me Ranko Pereniqin u kidnapua më 21 gusht të vitit 1998, Asociacioni i gazetarëve të Serbisë ka zbuluar që në bazën e Komisionit ndërkombëtar për persona të zhdukur (ICMP) e cila e ruan materialin e ADN-së të anëtarëve të familjeve të zhdukurve, mostrat e Gjuro Sllavujit janë të shënuara me mbiemër të gabuar.

Përderisa në ICMP-në thonë së “nga ana e familjes është regjistruar nën mbiemrin Sllavul” duke demantuar këtë familja për Dosjen e UNS-it, dëshmon se mostrat e gjakut i kanë dhënë në tri lokacione të ndryshme, sipas ftesës me mbiemër të saktë: së pari vëllai, pastaj motra dhe në fund edhe nëna, e cila e ka pranuar ftesën në Kroaci, dhe ballafaqimi me faktin se me mostrat e ADN-it konfirmohet identiteti e të vrarëve, përherë ia shkatërroi shëndetin.

*Të gjitha familjet e dhanë ADN-in  Gjatë këtij hulumtimi, dhe në bisedimet më zyrtarët e shumtë ndërkombëtarë në Kosovë, duke e përfshirë edhe shefen e EULEX-it, Alexandra Papadopuolu, shumë herë si arsyeja pse nuk dihet asgjë për fatin e katër kolegëve tanë të zhdukur, u përsërit që familjet nuk i kanë dhënë mostrat e ADN-së. Në këtë hulumtim UNS-i konfirmoi se familjet e të gjithë kolegëve të kidnapuar (Sllavujit, Pereniqit, si dhe familjet e Marjan Melonashit dhe Lubomir Knezheviqit) e kanë dhënë gjakun, gjë që mund të kontrollohet te Komisioni ndërkombëtar për persona të zhdukur.

Familja Sllavuj e cila në aksionin “Stuhia” është shpërngulur nga qyteti i lindjes Dvor mbi lumin Una, dhe djali i vogël duke e shpëtuar jetën shkoi në Prishtinë, gjatë 19 viteve nuk e ka pranuar asnjë informatë zyrtare për mënyrën e zhdukjes së tij.

Në vend të marrëveshjes, kanë përjetuar situata të pakëndshme. The tani, kur familjes Pereniq i arriti njoftimi nga EULEX-i që hetimi u përmbyll në vitin 2013, informata mbi fatin e Gjuro Sllavujit ende nuk ka. Nëse ka pasur hetime për  këtë rrëmbim, për misionin e EULEX-it në Kosovë qëndron pyetja përse Prokuroria dhe Policia kurrë nuk i kanë kontaktuar familjet Pereniq dhe Sllavuj.

Streset, traumat dhe nënçmimet që i kanë përjetuar për shkak të mos zbatimit të sundimit të ligjit janë provë e shkeljes e të drejtave esenciale të Konventës Evropiane mbi të drejtat e njeriut. As për këtë askush nuk është përgjegjës.  

Nënçmimet në kërkim të vërtetës

- Gjuro atë ditë ishte në detyrë, në të cilën u nis me Rankon, me një diktafon, fletore dhe laps. Ata kanë qenë njerëzit pa armë dhe pa qëllim të shkaktojnë të keqën. U nisën pas informatës mbi kthimin e murgjëve në manastirin Zoçishte, edhe nuk kanë pasur lidhje as me ushtri, as me politikë. Ajo, në parim ishte mision humanitar, dhe u përfundua kështu që njeriu shkon në punë dhe zhdukët. Ka pasur mundësi, ka mundësi edhe sot, vetëm nevojitët vullneti i mirë, për t’u bërë hapi përpara. E hapin përpara mund ta bëjnë UNMIK-u, institucionet ndërkombëtare dhe institucionet e tjera në Kosovë, sepse shumë lehtë mund të konfirmohet cila njësi atë ditë ka qenë e pranishme në lëvizje Rahovec – Hoça e Madhe, dhe kush ishin eprorët e tyre, thotë Pero Sllavuj, vëllai i Gjuro Sllavujit në dëshminë e tij për Dosjen e UNS-it.

Pas lajmit mbi zhdukjen, organizata e parë të cilës iu drejtua familja Sllavuj në vitin 1998, ishte Komesariati për refugjatë në krye të cilit në atë kohë gjendej Bratisllava Buba Morina.

-Nuk isha tepër i kënaqur më përpjekjet që dhanë, as nuk i kritikoj, ndoshta nuk ka pasur mundësi për më shumë. I kritikoj organizatat e tjera, siç janë Komiteti ndërkombëtar i Kryqit të Kuq dhe UNHCR-i. Njëherë, duke u thyer nga ta, nga Jagodina në Beograd, për të parë a kanë mësuar ndonjë gjë, përjetova një vështirësi. Zyrtari më ka pritur më fjalë: “O sa mirë që ke ardhur, a ke ndonjë informatë të re?” Kjo është vrasja i sensit të përbashkët, thekson Pero Sllavuji.

Golgota e refugjatit

Për jetën e vëllait të tij dhe zgjedhjen e profesionit të gazetarit , Pero thotë se Gjuro nga fëmijëria ishte i uritur për dituri.

-Dëshironte të shkonte në shkollë, edhe pse nuk e kishte kohën. Pasi që unë isha dy vite më i vjetër jemi marrë vesh që të lija në shtëpi fletoren dhe librin, dhe që ai të vinte në shkollë të m’i sillte ato. Pastaj që të rrinte për ta vijuar mësimin. Ishte nxënës shembullor dhe ka pasur prirje ndaj artit. Në Zagreb e ka studiuar historinë dhe gjeografinë dhe filloi të merret me gazetari

Pas ngjarjeve të vështira në vitin 1991, u kthye në fshatin Gvozdansko, dhe në atë situatë të tensionuar përpiqet të jetë racional, t’i qetësojë njerëzit përreth kur i përfshin entuziazmi i luftës. Në Dvor mbi Unë u themelua “Radio Banija” lokale dhe Gjuro atje përparoi shumë shpejtë. Me arritjen e “Stuhisë” unë shkova në Jagodine, motra në Beshkë, dhe Gjuro e bashkëshortja e tij në Prishtinë. Politika e pushtetit të atëhershëm ishte që numri sa më i madhe i popullsisë së refugjatëve të shkojë në Kosovë, tregon Pero Sllavuji.

Mos u frikëso, çdo gjë është në rregull

Shumë shpejtë Gjuro Sllavuji e fitoi punën në Prishtinë.

-Si të gjithë refugjatëve, edhe për ta ishte më rëndësi që ta shpëtojnë kokën. Ai nuk ka menduar për rrezikun, nuk ishte nacionalist. Ka jetuar në hotel Bozhur, me plot refugjatë. Atëherë ende nuk i kam realizuar të drejtat si invalid lufte dhe Gjuro i ka ndihmuar familjes sime. Nuk ka menduar që ta lëshojë Prishtinën. Në punë ka përparuar shumë shpjete dhe e ka fituar besimin e kolektivit, kujtohet Pero Sllavuji.

Në bisedën për Dosjen e UNS-it, aji nënvizon se dy ditë para rrëmbimit e ka thirr vëllain që të vijë në Jagodine. Me plot vetëbesim më është përgjigjur: “Mos ki frikë, çdo gjë është në rregull”. Dhe pastaj, më 23 gusht rastësisht e kaloi TV-në te lajmet e orës 15 dhe e para gjë që e dëgjoi në RTS është që është zhdukur. Isha i humbur. Me ndihmuan në vetëqeverisje lokale në Jagodinë, me dhanë që ta shfrytëzoi telefonin pa pagesë. E kam marrë në telefon secilin për të cilin mendova që mund të ndihmojë. Kolegu i Gjuros, Angjellko Markoviq dhe unë shkuam në Kosovë. Nuk kemi pasur kontakte me anën shqiptare, por për të gjithë ishte e qartë që faktorët ndërkombëtare kishin.  

Nëna ndërroi jete, e babai, ka dëshirë që të dijë, se paku në atë botë, t’i tregojë se çfarë ka ndodhur më Gjuron. Nuk ka më dilemë a është i gjallë. Por, e vërteta kishte mundur të mësohet, që të gjeten mbetjet mortore dhe të varroset dinjësisht. Përgjegjësia është te kryesit direkt dhe indirekt, e dhembjen e shkakton prapë padrejtësia e atyre që nuk po përpiqen që rastet e këtilla të zgjidhen. 

Edhe Walker-i e dinte - Ai që po mbytet kapet edhe për kashte. Në kërkim kemi shkuar edhe deri te situatat kur jemi përpjekur që t’i angazhojmë detektivët privatë nga agjencitë. Edhe William Walker-i , shefi i atëhershëm i misionit vëzhgues të OSBE-së në Kosovë ishte njohur me këtë rast. Gjuro askujt nuk i ka bërë dëm, as në Kosovë, as kudo që jetonte me 30 e kusur vite që kishte, thotë Pero Sllavuj.

Faleminderit UNS-it - Faleminderit Asociacionit të gazetarëve të Serbisë që nuk e kanë harruar Gjuron dhe që çdo vit e vendosin pllakën në vendin ku u zhduk. Ju jeni të vetmit që e kujtojnë. Fatkeqësisht, unë më nuk kam mundësi të vij kur është përvjetori i kidnapimit për shkak të gjendjes time shëndetësore të përkeqësuar dhe nuk mund të udhëtoj, thotë Pero Sllavuji. Pllaka përkujtimore të cilën anëtarët e Asociacionit e restaurojnë dhe e vendosin përsëri, deri më tani u shemb pesë herë.

* Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar vetëm duke e cekur edhe burimin