Istraživanje UNS-a o ubijenim i otetim novinarima na Kosovu

11. 12. 2017.

Autor: Jelena L. Petković Izvor: UNS

Novinar Njujork Tajmsa video automobil Perenića i Slavuja

- Igrom slučaja video sam izveštaj Vojske Jugoslavije o prisluškivanju OVK. U danu kada su kidnapovani Ranko Perenić i Đuro Slavuj, u tom izveštaju zabeleženo je: "Dva paketa su donesena do Bele Crkve" (naselje u Orahovcu). Odmah sam tamo poslao novinara Njujork Tajmsa Majka O’Konora. Kada se vratio pitao me je za serijski broj njihovog diktafona. Znao sam broj, jer sam ga lično kupio.

Video je "soni" koji su Ranko i Đuro poneli na teren.  O’Konor je video i plavu Zastavu 128 i u njoj je bio diktafon. Pitao je komandante OVK gde su ljudi iz automobila, a oni su odgovorili da ne znaju ništa, da su sve tako zatekli - priča za UNS Milivoje Miki Mihajlović, nekadašnji urednik Radio Prištine i rukovodilac Medija centra u Prištini, ključnog izvora informacija za sve medije 1998. i 1999. godine na Kosovu.

U nastavku je ovaj tekst preveden na albanski i engleski jezik. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Da li je Majk O’Konor posvedočio još nekome o ovom događaju, nije poznato. Preminuo je 2013. godine, a u dostupnoj onajn arhivi Njujork Tajmsa nema ni reči o kidnapovanim novinarima, niti o događaju iz Bele Crkve.

Govoreći o okolnostima pod kojim su dvojica novinara Radio Prištine kidnapovana, Mihajlović se seća da je to bio jedini slučaj kada on nije poslao ekipu na teren, jer toga dana nije bio u Prištini. 

- Kada sam došao u kancelariju, rekli su mi - "od juče ih nema!" Zvao sam sve hotele, ambulante, bolnice. Zvao sam Keti Morton, suprugu Ričarda Holbruka, predsednicu Komiteta za zaštitu novinara (CPJ). Ona je alarmirala čitav svet, zvala svaki dan. Molio sam Adema Demaćija da pomogne. Mislim da je bio iskren, jer je bio svestan šta znači ubiti novinara. Đuro Slavuj je pismen, obrazovan, profesionalan, vrhunski čovek. Bio je osveženje na programu jer je govorio čist jezik, nije imao naš kosovsko-resavski akcenat. U Radio Prištini je bio omiljen. Ranko Perenić na hleb da ga mažeš, dobar drug, pouzdan. Ljudi kakve bi svaki kolektiv poželeo - ističe Mihajlović za UNS-ov Dosije, dodajući da je potragu za njima omela i velika ofanziva OVK u Orahovcu koja je trajala pet dana. 

Mihajlović je svedočio i pred Tribunalom u Hagu, između ostalog i o štampi koja se tih ratnih godina mogla kupiti na kioscima u Prištini. Tada je na Kosovu izlazilo 25 različitih magazina i novina, od toga 12 na albanskom jeziku. "Kombi" i "Gazeta šćiptare" objavljivali su intervjue sa ratnim komandantima OVK. Oni su pričali o svojim ratnim dejstvima. 

- O operativnim zonama OVK smo saznavali u "Kombiju" i "Gazeti šćiptare", jer su za njih lokalni komandanti davali intervjue, opisivali razne akcije, pričali koga su ubili, a koga planiraju da ubiju. Sami su sebi pravili optužnice. U novinama su bile i fotografije i tada sam prvi put video Ramuša Haradinaja i Rustema Mustafu - Remija. Sadržaji iz tih novina bi za ovaj Specijalni sud bili od izuzetnog značaja (Specijalni sud za ratne zločine na Kosovu). To ne može biti dokaz, ali može biti dobar putokaz za postavljenje pitanja - ističe Mihajlović za UNS-ov Dosije.

Dodaje da se ta štampa prodavala regularno na kioscima, pred očima srpske policije, od koje je "inače, teško bilo dobiti ikakvu informaciju". 

- Ali, svaki put kada sam slao ekipu na teren, zvao sam srpsku policiju i pitao dokle može da se prođe. Novinarske ekipe su išle samo do te linije. Govorio sam im da se jave policiji, pa ako treba da ih prevezu, ukoliko nije bezbedno. Ali, dan kada su Ranko i Đuro otišli na radni zadatak, nisam bio na Kosovu.

Bez demantovane vesti  - Osim Radio Prištine, vodio sam i Medija centar (od aprila 1998. do juna 1999) kroz koji je prošlo 2.800 stranih novinara i 1.200 diplomata. Svi su dolazili tu, a ja sam ih upućivao u situaciju. Medija centar je objavljivao vesti koje smo slali na 11.000 adresa u svet, na srpskom i engleskom jeziku. Morali smo da budemo prvi i tačni, a da biste to uspeli, morate da imate dobar izvor. Tu dopisnici Radio Prištine nisu bili dovoljni. General Sreten Lukić mi je bio prijatelj, ali veoma zatvoren čovek. Ipak, prijateljstvo sa njim mi je omogućilo da pozivam lokalne šefove policije i da tražim informacije. S druge strane, pre rata sam u Prištini držao karate klub, gde je pola OVK dolazilo, tako da sam i tamo imao prijatelje koji bi javili po nešto. Medija centar nikada nije objavio vest koja je demantovana, a prenosila ga je i albanska štampa, što iz ove perspektive deluje kao ozbijan kompliment - kaže Milivoje Miki Mihajlović.

* Preuzimanje delova ili celokupnog teksta je dozvoljeno uz obavezno navođenje izvora

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Tekst je rezultat istraživanja novinarskog tima Udruženja novinara Srbije o ubijenim i nestalim novinarima na Kosovu. U okviru postojećeg Dosijea o ubijenim i nestalim novinarima od 1998. do 2005. godine, objavićemo nova saznanja kako bi se javnost detaljno informisala, a domaći i međunarodni pravosudni organi podstakli da pronađu i kazne počinioce ovih zločina. Istraživanje se sprovodi u okviru projekta Udruženja novinara Srbije podržanog od strane Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije.Stavovi izneti u tekstu ne odražavaju nužno stavove i mišljenja organa koji je projekat podržao.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Gazetari i New York Times e ka parë makinën e Pereniqit dhe Sllavujit 

- Rastësisht e kam parë raportin e Ushtrisë së Jugosllavisë mbi përgjimet e UÇK-së. Në ditën kur u kidnapuan Ranko Pereniqi dhe Gjuro Sllavuji, në atë raport u shënua: “Dy pako u sollën nga Bella Crkva (Fortesa)” (Lagja në Rahovec). Menjëherë pastaj atje e dërgova gazetarin e New York Times, Mike O’Connor. Kur u kthye më pyeti për numrin serik e diktafonit të tyre. E kam ditur numrin, sepse unë personalisht e pata blerë. E pa “Sony-in” të cilin Ranko dhe Gjuro e kishin marrë në terren. O’Connor e ka pare edhe Zastavën 128 të kaltër dhe brenda saj ishte edhe diktafoni. I pyeti komandantet e UÇK-së ku janë njerëzit nga makina, dhe ata u përgjigjen se nuk dinë asgjë, që kështu e gjetën – tregon për UNS, Millivoje Miki Mihalljoviq, redaktori i dikurshëm i Radio Prishtinës dhe udhëheqësi i Qendrës Mediale në Prishtinë, burimit kyç për të gjitha mediat gjatë viteve 1998 dhe 1999 në Kosovë. 

A i ka treguar O’Connor edhe dikujt tjetër për këtë ngjarje, nuk dihet. Ai ndërroi jetë në vitin 2013, dhe në arkivin në dispozicion online të New York Times, nuk ka asnjë fjalë për gazetarët e kidnapuar dhe as për ngjarjet te Bella Crkva (Fortesa). 

Duke folur për rrethanat nën të cilat janë kidnapuar dy gazetarë të Radio Prishtinës, Mihajlloviq përkujtohet se ky ishte i vetmi rast kur ai e dërgoi ekipin në terren, sepse atë ditë nuk ishte në Prishtinë. 

- Kur erdha në zyre, me thanë –“nga dje nuk janë!” I kam thirr të gjitha hotelet, ambulantat, spitalet. E kam thirr edhe Keti Mortonin, bashkëshorten e Riçard Hollbrukut, kryetaren Komitetin për mbrojtën e gazetarëve. Ajo e alarmoi tërë botën, thirrtë çdo ditë. E kam lutur Adem Demaçin të ndihmojë. Mendoj se ka qenë i sinqertë, dhe i vetëdijshëm se çfarë do të thotë ta vrasësh një gazetar. Gjuro Sllavuj ishte i edukuar, i arsimuar, profesional, njeri i mrekullueshëm. Ka qenë freskim në program sepse e ka folur gjuhën e pastër, nuk e ka pasur theksin kosovaro-resavian. Në Radio Prishtinën ka qenë i preferuar. Ranko Pereniq i mire si buka, shok i mire, i besueshëm. Njerëz që çdo kolektiv i kishte dëshiruar – thekson Mihajlloviqi për Dosjen e UNS-it, duke shtuar se kërkimin e tyre e ka penguar ofansiva e UÇK-së në Rahovec e cila zgjati pesë ditë.

Mihajlloviqi ka dëshmuar edhe pranë Tribunalit të Hagës, ndër tjerash edhe për shtypin i cili mund të blihej gjatë këtyre viteve të luftës nëpër kioska në Prishtinë. Atëkohë në Prishtinë dilnin rreth 25 magazina dhe gazeta të ndryshme, 12 prej këtyre në gjuhen shqipe. “Kombi” dhe “Gazeta shqiptare” i publikonin intervistat me komandantet luftarakë të UÇK-së. Ata flisnin për veprimtarinë e tyre luftarake. 

- Për zona operative të UÇK-së mësonim vetëm nga “Kombi” dhe “Gazeta shqiptare”, sepse për këto dy gazeta komandantet lokal jepnin intervista, i përshkruanin aksionet e ndryshme, dhe tregonin kë e kanë vrarë, e kë planifikojnë ta vranë. Vetvetes ia kanë bërë aktakuzat. Në gazetat ishin edhe fotografitë, dhe atëherë për herë të parë e kam parë Ramush Haradinajn dhe Rrustem Mustafën- Remin. Përmbajtja e atyre gazetave do te ishte jetike për Gjykatën Speciale (Gjykata Speciale për krime lufte në Kosovë). Kjo nuk mund të jetë dëshmi, por mund të jetë një shenjë rrugore për parashtrimin e pyetjeve – thekson Mihajlloviqi për Dosjen e UNS-it. Shton se ky shtyp i shiste rregullisht nëpër kioske, para syve të Policisë serbe, nga e cila “përndryshe ishte shume vështirë të merret çfarëdo informacioni.” 

- Por çdo herë qe e kam dërguar ekipin në terren e kam thirr edhe Policinë serbe për t’i pyetur deri ku mund të kalohet. Ekipet e gazetarëve shkonin deti tek ajo vijë. U thosha që t’i lajmërohen Policisë, dhe madje nëse nuk është sigurt edhe t’i marrin pjesëtarët e saj me vete. Por, kur Ranko dhe Gjuro shkuan në detyrë punë, unë nuk kam qenë në Kosovë. 

Pa lajm të demantuar  -  Përveç Radio Prishtinës, unë e kam udhëhequr edhe Qendrën Mediale (nga prilli i vitit 1998 deri në qershor të vitit 1999) nëpër të cilën kaluan 2.800 gazetarë të huaj dhe 1.200 diplomatë. Të gjithë vinin aty, dhe unë i kam njoftuar me situatën. Qendra Mediale i ka publikuar lajmet të cilat i dërgonim në 11.000 adresa në botë në gjuhet serbe dhe angleze. Duhej të ishim të parët dhe të saktë, e për ta arritur këtë, duhet ta keni burimin e mirë. Korrespodentët e Radio Prishtinës për këtë gjë nuk ishin të mjaftueshëm. Gjenerali Sreten Llukiq ishte miku im, por njeri tepër i mbyllur. Megjithatë, miqësia me të më mundësoi t’i ftoj shefat lokalë të Policisë dhe të kërkoj informata nga ta. Nga ana tjetër, para luftës e kam mbajtur në Prishtinë një karate klub, në të cilin vinte gjysma e UÇK-së, kështu që edhe atje kam pasur miq të cilët lajmëronin ndonjë gjë. Qendra Mediale kurrë nuk e ka publikuar lajmin i cili pastaj u demantua, i ka transmetuar edhe shtypi shqiptar, që nga kjo perspektivë duket si një kompliment serioz –thotë Millivoje Miki Mihajlloviq.

* Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar vetëm duke e cekur edhe burimin

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

New York Times journalist saw Perenić's and Slavuj's vehicle

- By a coincidence, I saw a report by the Yugoslav Army on the KLA wiretapping. On the day when Ranko Perenić and Đuro Slavuj were kidnapped, the report noted: "Two packages were brought to Bela Crkva" (settlement in Orahovac). I immediately sent there a New York Times journalist Mike O'Connor. When he returned, he asked me for the serial number of their voice recorder. I knew the number because I personally bought it. He saw the "Sonny" that Ranko and Đuro took to the field. O'Connor saw blue Zastava 128, and the voice recorder was in it. He asked the KLA commanders where are the people were from the car, and they replied that they did not know anything, that this is how they found it -  says for the UNS, Milivoje Miki Mihajlović, former editor of Radio Priština and the head of the Media Center in Priština, a key source of information for all media in 1998 and 1999 in Kosovo.

It is unknown if Mike O'Connor testified to anyone else about this event. He died in 2013, and there is no word about kidnapped journalist in the available online archives of the New York Times, nor about the event from Bela Crkva.

Speaking about the circumstances under which two Pristina journalists were kidnapped, Mihajlovic recalled that this was the only case when he did not send the team to the field because he was not in Pristina that day.

- When I came to the office, they said to me - "They are gone since yesterday!" I called all hotels, ambulances, hospitals. I called Cathy Morton, wife of Richard Holbrooke, president of the Committee for the Protection of Journalists (CPJ). She alarmed the whole world, called every day. I asked Adem Demaci to help. I think he was honest, because he was aware of what it means to kill a journalist. Đuro Slavuj was a literate, educated, professional, top-notch man. He was a refreshment in the program because he spoke pure language, he did not have our Kosovo-Resava accent. He was a favorite in Radio Priština. Ranko Perenić was a pure soul, a good friend, reliable. People like any community would wish for - says Mihajlović for the UNS Dossier, adding that the search for them was hampered by the large KLA offensive in Orahovac, which lasted five days. Mihajlović testified before the Hague Tribunal, among other things, about the press that could be bought at kiosks in Priština. At that time, 25 different magazines and newspapers were published in Kosovo, of which 12 were in Albanian. "Kombi" and "Gazeta Shqiptare" published interviews with KLA warlords. They were talking about their warfare.

- We were getting information about the KLA operational zones from "Kombi" and "Gazeta Shqiptare", because local commanders gave interviews, described various actions, told them who they killed and who they were planning to kill. They made their own indictments.  There were photographs in the newspapers, and then I first saw Ramush Haradinaj and Rustem Mustafa - Remi. The content of these newspapers would be of exceptional importance for this Special Court (Special War Crimes Chamber of Kosovo). This cannot be evidence, but it can be a good direction to ask questions - Mihajlovic says for the UNS Dossier.  He adds this press was sold regularly at kiosks, in front of the Serbian police, from which "it was difficult to get any information."

- But every time I sent the team to the field, I called the Serbian police and asked how far one can go. The press teams went only up to that line. I told them to report to the police, so if needed they could get transported if they were not safe. But the day Ranko and Djuro went to work, I was not in Kosovo.

No news denied - Besides Radio Priština, I also led the Media Center (from April 1998 to June 1999) through which 2,800 foreign journalists and 1,200 diplomats passed. Everyone came here, and I briefed them about the situation. The Media Center published news that we sent to 11,000 addresses in the world in Serbian and English. We had to be the first and the right one, and to be successful, you have to have a good source. In this case, Priština correspondents were not enough. General Sreten Lukić was my friend, but a very closed man. Nevertheless, my friendship with him allowed me to invite local police chiefs and ask for information. On the other hand, before the war, I had a karate club in Priština, where half of the KLA came, so I had friends there, too, who would report about something. The Media Center never published a news item that has been denied, and it was also broadcast by the Albanian press, which from this perspective is a serious compliment - says Milivoje Miki Mihajlović.

* Reprinting, republishing or usage parts or the entire article is permitted with mandatory source guidance