Iz istorije beogradske štampe
26. 08. 2022.
Kaleidoskop prestonice od 19. veka iz vizure „Opštinskih novina“ Grada Beograda
Toliko je izvora informacija dostupnih današnjim građanima Beograda da je gotovo nemoguće da im svima pristupe, ali nijedan ne nudi ni približno takvo bogatstvo informacija kakve su pružale „Opštinske novine“ ondašnjim Beograđanima.
Prvi broj „Opštinskih novina“ ugledao je svetlost dana daleke 1882. godine. Pojavile su se zato što ključne, komunalne informacije koje se odnose na kvalitet života svakog građanina nisu mogle da pariraju vestima iz politike i društva i bile su osuđene da „tavore“ na poslednjim stranama dnevnih novina.
„Opštinske novine“ bile su u vlasništvu Opštine grada Beograda. List je više puta menjao naziv i vizuelni identitet (Novine beogradske opštine, Opštinske novine i Beogradske opštinske novine). U zavisnosti od perioda izlazio je na nedeljnom ili mesečnom nivou.
Članci iz „Opštinskih novina“ objavljivani u Evropi i Americi
List nije izlazio tokom Prvog svetskog rata. Prvi broj u periodu između dva svetska rata je izašao 1928. godine. U to vreme paralelno sa novinama jednom nedeljno izlazi i časopis pod istim nazivom.
Tridesetih godina 20. veka dostižu rekordni tiraž od 7.000 svezaka, više od 300 štampanih tabaka sa više hiljada rasprava, studija i monografskih članaka koje je pisalo 120 „naših najjačih autoriteta i najlepših duhovnih snaga na polju urbanističke nauke i njenih posebnih disciplina“.
Uredništvo u ovom periodu pravi i izlete u izdavaštvo. Publikovane su monografije „Borba protiv tuberkuloze“, „Odbrana Beograda u Svetskom ratu“, spomenica „A la Frans“, foto albumi i drugo.
Razvijena je i saradnja sa redakcijama inostrane štampe. Članci i fotografije o Beogradu prosleđivani su i objavljivani u novinama u Evropi i Sjedinjenim Američkim Državama. U nameri da približi i što kvalitetnije vizualizuje sadržaj uredništvo je od 1928. godine, pored teksta, počelo da objavljuje i fotografije.
„Opštinske novine“ kao kolaboracionistički list
Tokom Drugog svetskog rata „Opštinske novine“ su izlazile kao dnevne i bile su prvi kolaboracionistički list koji je izlazio na teritoriji nemačkog Vojnog zapovednika za Srbiju.
Nakon serije članaka u kojima je kritikovano izveštavanje „Novog vremena“, o stanju snabdevenosti hranom Beograda, prekinuto je njihovo izdavanje u junu 1941 godine.
Od 1942. su izlazile samo kao službene novine Opštine grada Beograda i objavljivale su najvažnije odluke gradskih vlasti. Nakon oslobođenja Beograda 10. oktobra 1944. godine nije obnavljan rad „Opštinskih novina“.
„Da bi uvek bila na vidiku radnja opštinskog predstavništva, tome služi ovaj list, i mi mislimo da ne grešimo ni najmanje, ako smatramo da od sada ima još više razloga s kojih bi valjalo da što veći broj građana prima „Beogradske Opštinske Novine“, u kojima će (…) biti rezervisan prostora za slobodnu izmenu misli uvek kad god pojedini građani osete potrebu da o opštinskim poslovima i radnji predstavništva svoje nazore iznose, ma i anonimno“, pisala je redakcija davne 1890. godine o ulozi svog lista.
Od borbe protiv gušavosti do vežbi policajaca na Banjici
Sadržaj „Opštinskih novina“ obuhvatao je najširi spektar pitanja važnih za funkcionisanje grada. Najvažnije su bile informacije iz gradske kuće. Na stranicama novina objavljivane su sve odluke opštinskih poglavara, pojedini stenografi sa skupštinskih rasprava, godišnji budžet i slično.
Za najširi čitalački krug nesumnjivo su najinteresantnije stenografske beleške. Čitajući ove redove danas, možemo se uveriti da ni tadašnjim članovima skupštine grada nije nedostajalo žara prilikom zastupanja svojih ili napada na tuđe stavove, te da su jedni drugima upućivali i „teške reči“.
Profesionalnim istraživačima „Opštinske novine“ su neprocenjiva riznica izvora koja svedoči o obrazovanju, manirima, mentalitetu, političkoj korektnosti i sposobnosti tadašnjih čelnika gradske uprave.
U kojoj meri je redakcija ovog lista nastojala da edukuje Beograđane, svedoče različite tehničke studije u kojima je elaborirana do detalja nova tehnika kaldrmisanja ulica, izgradnja vodovoda i kanalizacije ili puštanje u rad tramvajske mreže.
U „Beogradskim opštinskim novinama“ časopisu „za komunalno-socijalni, privredni i kulturni život Beograda“ u formi članaka svoja istraživanja objavljivali su inženjeri, sociolozi, istoričari, arhitekte, pravnici, medicinski i prosvetni radnici i drugi stručnjaci.
„Gradska larma najviše napada nervni sistem sa organima čula i cirkularni aparat“, pisao je doktor Sergej Ramzin za list.
Ovaj ruski emigrant, koji je jedan od „glavnih krivaca“ za donošenje propisa o jodiranju soli (čime je gotovo iskorenjena gušavost kod stanovništva), ukazivao je na problem buke i na njen uticaj na javno zdravlje građana u prestonici.
Tadašnji Beograd je po indeksu smrtnosti od bolesti nervnog sistema i organa čula bio na nivou vodećih evropskih gradova. Prema ovom izvoru prolaznici koji su se kretali ulicama Stefana Nemanje, Kralja Milana, Hartvigovom od buke nisu bili u stanju da razgovaraju sa svojim saputnicima.
„Da u javnom interesu pitanje noćnih kafana i kafanske muzike regulišu strogim propisima i ograničenjima“ preporučio je Ramzin . Kao lek protiv ove bolesti prepisao je i da se tramvaji zamene autobusima na električni pogon.
Osim stručnog dela postojale su i različite rubrike i dodaci. U prilozima za istoriju Beograda čitaoci su mogli da se informišu o najnovijim istraživanjima istoričara i drugih ljudi uposlenih na zadatku tumačenja prošlosti prestonice.
Posebna pažnja pridavana je književnosti. U književnom dodatku najavljivane su promocije knjiga, objavljivani prikazi ili citati iz pojedinih romana i zbirki pesama.
U umetničkom dodatku Beograđanima su približavane biografije i rad njihovih sugrađana slikara, vajara i drugih umetnika. „Karađorđević topovi vraćeni su u Beogradu“, „Retko zanimljive vežbe policijskih stražara na Banjici“,
„Otvaranje kuhinje Zimske pomoći u Beogradu i Zemunu“, naslovi su malog dela članaka slobodnog stila kroz koje su novinari pratili život prestonice, a koji su objavljivani na kraju časopisa.
Nedodirljive teme – korupcija, loše postupanje službenika i zastoji u gradnji
Štampa je od svojih začetaka na ovim prostorima bila pod pritiskom režima koji je uvek nastojao da usmeri njeno izveštavanje i da novinare stavi pod svoju kontrolu.
Novinari koji su radili u novinama koje je finansirala opština, pod kontrolom vladajuće stranke, nisu imale previše manevarskog prostora za kritiku režima. Na stranicama novina u većini nećemo naći podatke o korupciji prilikom izgradnje i trošenja budžeta, neradu i lošem postupanju opštinskih službenika, zastoju u izgradnji kapitalnih projekata i tome slično.
Kako bi pravilno sagledali vrednost „Opštinskih novina“ neophodno je ukazati da je usled turbulentne istorije praćene učestalim ratnim sukobima i razaranjima primarna arhivska građa o istoriji Beograda fragmentarna i za pojedine periode oskudna. U ovakvim okolnostima „Opštinske novine“ predstavljaju prvorazredni izvor za istraživanje istorije ovog grada.
Njihovom delimičnom digitalizacijom od strane „Univerzitetske biblioteke „Svetozar Marković““ olakšana je upotreba ove riznice koju sada mogu lakše da koriste profesionalni istraživači, ali i svi ljubitelji urbane istorije.
Ratnim razaranjima Beograda, ali i nemarom nestala su mnoga vredna arhitektonska zdanja. Fotografije na stranicama „Opštinskih novina“ ostale su retki svedoci njihove lepote i arhitektonske vrednosti. Ostaje nam nada da će u perspektivi neko (možda u određenom digitalnom formatu) ponovo pokrenuti sličan list.
|
Opštinske novine uređivane su od strane profesionalnih iskusnih novinara. Opštinska uprava zaposlila bi jednog urednika u upravu i njegova zadatak je bio da uređuje novine ali i vrši druge poslove na polju turističke promocije Beograda ili opštinske statistike. Jedna od urednika bio je i Đuro Banjac iskusni međuratni novinar. Banjac je bio sarajevski đak, nacionalno orijentisan zbog čega je bio pod istragom austrougarskih vlasti tokom Prvog svetskog rata. Pre Opštinskih novina uređivao je dnevne novine Vreme. On je bio stalno zaposlen u Opštini grada Beograda na mestima šefa odseka za turizam i štampu i odseka za statistiku. Uređivao je Opštinske novine u periodu njihovog najvećeg poleta od 1939. do 1941. Pored uređivanja i sam je pisao na književne i istorijske teme. O njegovom kvalitetu dovoljno svedoči činjenica da je uređivačkim poslom nastavio da se bavi i u posleratnoj Jugoslaviji, kao član redakcije časopisa Književnost. |
|
*****************************************************************************************************
Tekst je nastao u okviru projekta "Beogradska opštinska štampa 1882 - 1941 - Svedočenje o istoriji prestonice" koji je sufinansiran iz budžeta Grada Beograda, Gradske uprave grada Beograda, Sekretarijata za informisanje
Komentari (0)
ostavi komentarNema komentara.