Истраживање УНС-а о убијеним и отетим новинарима на Косову

31. 12. 2018.

Извор: УНС

Реаговање Европске федерације новинара, Савета Европе, ОЕБС-а и Владе Србије на истаживање УНС-а о убијеним и отетим новинарима на КиМ

Истрага отмице Љубомира Кнежевића, новинара приштинског “Јединства“ и “Политике” је прекинута. Постоје сведоци отмице Александра Симовића Симе, али су отмичари и убице на слободи. У ЕУЛЕКС-у верују да иза убиства новинара Џемајља Мустафе стоји Назим Блаца, данас њихов заштићени сведок. Обавештајна служба КФОР-а одбила је да преда документа УНМИК-у о истрази убиства новинара Енвера Маљокуа.

У наставку је овај текст преведен на албански и енглески језик. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Полицији УНМИК-а пријављено је убиство Момира Стокуће, истраге никада није било, а пријава је "нестала" из њихове архиве.

Нема ни истраге убиства Африма Малићија, новинара листа "Бујку".

На листу убијених и отетих новинара Удружење новинара Србије (УНС) је додало и професора Шабана Хотија, који је као део новинарске екипе руске државне телевизије убијен у јула 1998. године у Лапушнику.

Ово је само део сазнања које је у последњих годину дана УНС представио јавности, истражујући убиства и отмице 15 новинара на КиМ, о којима се није знало готово ништа. 

Захваљујући иницијативи УНС-а, прошле године Скупштина Европске федерације новинара (ЕФЈ) усвојила је Резолуцију о истрагама убистава новинара на Косову. На Платформу Савета Европе за заштиту новинарства и безбедност новинара постављена су имена 14 убијених и отетих колега новинара и медијских радника, Срба и Албанаца, на Косову и Метохији у периоду од 1998. до 2005. године. 

Влада Србије донела је одлуку о проширењу надлежности Комисије за истраживање убистава новинара и на случајеве убистава и нестанака новинара на КиМ у периоду од 1998. до 2001. године. И ова одлука је донета управо након објављивања резултата истраживања УНС-а. УНС-ове текстове на албанском, српском и енглеском језику, преносили су медији у Приштини, Београду, али и земљама ЕУ. Ово истраживање је у 2018. години подстакло и друге колеге да праве прилоге и емисије на ову тему, посебно у Приштини. 

Запањујуће велики успех 

Јан Брату, шеф мисије ОЕБС-а на Косову, каже да је УНС-ово истраживање направило велики корак у премошћавању поделе између новинара из српске и албанске заједнице на Косову.

- Поштована госпођо Петковић, у име Мисије ОЕБС-а на Косову, желео бих да изразим наше дивљење и признање за професионалност, посвећеност и одлучност коју сте показали током последњих неколико година извештавајући о случајевима убијених и несталих новинара на Косову између 1998. и 2005. године. Мисија на Косову је посвећена унапређењу сигурности новинара и суочавању са насиљем у прошлости како би се окончало некажњавање и осигурало да новинари могу радити слободно и несметано, у складу са принципима ОЕБС-а. Истраживали сте у веома тешким политичким и друштвеним околностима. Штавише, Ви сте у великој мери били сами. Заиста, Ви сте били пионир у овом погледу. Други сада говоре о томе и следе пут који сте Ви направили. Ваш рад је фокусиран на жртве, без обзира на етничку припадност или политику. У томе сте показали истински професионализам и посвећеност високим принципима у погледу сигурности новинара. Запањујуће је како сте успели да стекнете поверење породица жртава, опет, без обзира на етничку припадност. У овоме сте показали хуманост, поред професионализма. Ово је заиста ретка комбинација. Такође ми дозволите да изразим признање за подршку и посвећеност УНС-а у овом погледу. УНС се заложио за права новинара и сигурност на фундаменталан начин. Ако се не варам, УНС је био први који је обезбедио да текстови о овој теми - углавном Ваши – буду преведени и објављени на српском, албанском и енглеском језику. Ово је питање убијених и несталих новинара на Косову приближило међународној јавности, и што је још важније, направило је велики корак у премошћавању поделе између новинара из српске и албанске заједнице на Косову. Последица тога је заједничка Резолуција, представљена и усвојена од стране Европске федерације новинара. На крају, сигурно је да ће Мисија ОЕБС-а на Косову наставити да подржава напоре Вас и других да решите случајеве убијених и несталих новинара на Косову од 1998. до 2005. године. Ово је принципијелно питање, али и питање хуманости и поштовања породица погинулих и несталих новинара – изјавио је Јан Брату, амбасадор ОЕБС-а на Косову, о УНС-овом истраживању.  

Шта смо открили и објавили у 2018. години? 

Истраге киднаповања Љубомира Кнежевића је било, али је обустављена

Истражујући киднаповање Љубомира Кнежевића, новинара приштинског “Јединства“ и дописника београдске “Политике”, УНС је открио да је адвокаткиња Стоја Ђуричић још 2001. године сумњала да је њега киднаповала група под командом Ганија Имерија, команданта ОВК у области Вучитрн. Она је, као заступник оштећених, тражила проширење тада актуелне истраге за киднаповање шесторице и покушај убиства једног српског цивила, која се водила пред Окружним судом у Митровици против Имерија. Немало потом, истрага против Имерија је почела да се урушава због отворених претњи убиством заштићеном сведоку. Када је међународни истражни судија Леонард Асира због тих претњи на рочишту дозволио сведочење истражитеља уместо сведока, одбрана је тражила његово и изузеће међународног тужиоца Мати Хининена. Након претњи, смене тужиоца и судије, истрага је доспела у ћорсокак, а осумњичени је након пет месеци пуштен из притвора.

Убиство професора Шабана Хотија

Професор руског језика, преводилац и медијски радник Шабан Хоти је заробљен, а потом убијен, као део екипе руске државне телевизије која је јула 1998. године покушала да направи интервју са припадницима ОВК у селу Лапушник. Он је 15. на листи убијених и киднапованих новинара и медијских радника на Косову. 

На путу Приштина-Пећ, припадници ОВК прво су зауставили возило у којем је била екипа руске државне телевизије, а немало потом их заробили. Тог 21. јула 1998. године, око 19.30 руски новинари су пуштени, али не и Хоти. Пет дана касније, стрељан је на планини Бериша. 

Због убиства Шабана Хотија и још осморице цивила, на 13 година затвора, пред Међународним кривичним судом за бившу Југославију (МКСЈ), осуђен је Хајреднин Баљај звани “Шаља”, стражар у логору ОВК Лапушник. 

Еулекс зна ко је одговоран за убиство Џемајља Мустафе? 

УНС је сазнао да припадници ЕУЛЕКС-а који су истраживали убиство новинара Џемајља Мустафе верују да је за овај злочин одговоран Назим Блаца, плаћени убица, који сада ужива статус заштићеног сведока ЕУЛЕКС-а. Мустафу су убила двојица непознатих нападача испред његовог стана у Приштини, 23. новембра 2000. године. УНС-ов извор, по функцији коју обавља на Косову веома кредибилан, рекао је да ЕУЛЕКС има доста сазнања о том убиству.

- Блаца је био атентатор који је стајао иза сваког великог, добро плаћеног убиства, било да су наручиоци из врха странака насталих из фракција ОВК, а које су предводили Хашим Тачи и Рамуш Харадинај, или високи косовски политичари као што су Азем Суља, Гани Геци и Фатмир Љимај. Блаца је починио нечувена и најгнуснија убиства која су се догодила на Косову од 1998. до 2005. године – рекао је извор УНС-у.

Адвокат Назима Блаце Бурхан Ћоса, казао нам је да је ЕУЛЕКС адреса за дозволу за интервју са Блацом. ЕУЛЕКС није одобрио интервју. 

Енвер Маљоку - у истрагу умешани интереси обавештајаца

УНС је сазнао да је обавештајна служба КФОР-а одбила да преда документа о убиству новинара Енвера Маљокуа Централној обавештајној јединици и истражној јединици УНМИК-а, која је водила ову истрагу.

УНМИК-ови истражитељи добили су оскудне информације, а обавештајна служба КФОР-а се "покрила" објашњењем да су сви важни подаци о убиству већ предати војном архиву НАТО-а. УНМИК се обратио војном архиву НАТО-а, али никада није добио одговор.

УНС је тражио у седишту НАТО-а податке из војне архиве о свим убијеним и отетим новинарима на Косову, посебно инсистирајући на документима о убиству Маљокуа.

- Немамо независне информације које потврђују ове инциденте. КФОР је распоређен на Косово у јуну 1999. године - званично је УНС-у одговорено из НАТО-а, уз додатак да се “архива управо сели”. 

- Позадина убистава новинара на Косову је јасна - сметали су на милион начина. То је био начин да се дисциплинују и Албанци. Пре свега Енвер Маљоку - казао је за УНС Раде Мароевић, који је у току и након рата био извештач новинске агенције Бета из Приштине. Он је истакао да “када би албански ШИК (обавештајна агенција ОВК за време рата) отворио архиве, можда би дошли до неких података.” 

УНС је сазнао и да је некадашњи шеф команде ОВК, а потом високи функционер ПДК, Азем Суља, претио да ће "одсећи главу" угледном албанском новинару Меро Базеу.

Када му је Базе поменуо убијеног новинара Маљокуа, Суља му је ставио до знања да су "они" то учинили. Сећајући се догађаја, који се одиграо у време преговора у Рамбујеу, Базе је у разговору за УНС истакао да у контексту догађаја то није било признање убиства, већ покушај застрашивања. 

Убиство Момира Стокуће - 19 година без истраге

Полиција УНМИК је добила позив да се нешто дешава у Улици Ђуре Јакшића 15 у Приштини, 21. септембра 1999. У кући, на тој адреси, на поду спаваће собе затекли су убијеног Момира Стокућу, фоторепортера и сарадника "Политике".

- У канцеларији УНМИК-а су били један странац и девојка, преводилац. Извадио је метак из фиоке и показао ми га. Тим метком је убијен, рекао ми је. Питала сам да ли је то метак из очевог пиштоља? Рекао је не. Тај пиштољ смо нашли у вашој кући. Пуцано је из другог – описала је Бранка Дамњановић, сестра Момира Стокуће, сусрет са истражитељем УНМИК-а када је отишла да преузме Момирово тело.

Истраге никада није било, а подаци о овом предмету су “нестали” из архиве УНМИК-а, што се правда "променом надлежности и селидбом", речено је УНС-у. Података о овом убиству немају ни ЕУЛЕКС, ни Специјално тужилаштво Косова, нити српско Тужилаштво за ратне злочине. 

Нема истраге о убиству новинара Африма Малићија

Почетком 2017. године, мисија ОЕБС-а у Бечу је на листу убијених новинара додала име Африма Малићија, новинара листа "Бујку". Убијен је 2. децембра 1998. године у Приштини, а истрага се не води. У Косовској књизи памћења београдског Фонда за хуманитарно право, наведено је да је Малићи убијен као припадник оружаних формација. Према евиденцији ОВК, Малићи је био припадник 152 бригаде. Ипак, друге информације указују да је убијен као цивил.

- Било је заиста тешко одредити да ли је особа убијена као новинар, цивил или члан оружаних снага. За нас је најважније да је он био медијски професионалац, док је на локалним властима да приведу правди све и транспарентно истраже све околности у вези са тим убиствима - одговорила је УНС-у мисија ОЕБС-а у Бечу. 

Марјан Мелонаши: Злочин пред којим је полиција жмурела

Марјан Мелонаши је нестао 9. септембра 2000. године. Његова мајка Цица Јанковић и његов деда Криста Мелонаши, који је 13 година био директор Школе унутрашњих послова у Вучитрну, учинили су све да га пронађу. 

- Све те генерације милиционера које су касније биле у ОВК и осталим албанским структурама су прошле кроз дедину школу. Био је код Хашима Тачија, ишао је и код Рамуша Харадинаја, али му ништа нису рекли. С обзиром на то где је радио, била сам убеђена да ће деда успети да сазна шта се мом сину догодило, па ма каква била  истина – испричала је Цица Јанковић УНС-у. 

Она каже да је Марјанове колеге из тада покренуте Радио-телевизије Косова никада нису позвале.

- То је завера ћутања, истакла је. 

- Знам да су Марјану претили због дружења са Србима. То ми је рекао, али можда је ту било и других ствари – испричала је за УНС Оливера Бернардони Стојановић, пријатељица Марјана Мелонашија. 

- До нестанка Марјана Мелонашија нисмо баш схватали да су новинари мета. Након њега, нестао је још један наш другар. Када је реч о истрагама, омиљено оправдање УНМИК полиције је било: "Дешава се пуно ствари, знате, има пуно проблема, знате, немамо информације, молимо Вас помозите". Суштина је да их је било баш брига - испичао је за УНС новинар Никола Радишић, који је 1999. и 2000. године био у прес служби УНМИК-а, а данас ради на ТВ Н1.

Важно да се настави истраживање

Веран Матић, председник Комисије за истраживање убистава новинара у Србији, истиче да је “веома важно да УНС настави истраживање јер оно осим што доноси нове податке, подсећа на то шта није учињено, а морало је, или што се не чини, а морало би”.

- УНС и Јелена Петковић отварањем теме несталих, киднапованих и убијених новинара на Косову, на систематски начин, кроз истраживање сваког појединачног случаја, урадили су више него било која институција којој је то било у опису посла, и када је реч о инситутуцијама Србије, али и организацијама које су преузеле одговорност за безбедност грађана - КФОР, УНМИК, ЕУЛЕКС.

Нису имали ни попис убијених и отетих. У многим случајевима није било истрага, неке су само формално вођене и затваране без резултата. Некажњивост убистава и отмице новинара само води у екстремизацију положаја новинара. Ова истраживања покренула су институције. Сада имамо пописе несталих и убијених новинара, прикупљање података о досадашњим институционалним истрагама и формирање случајева и у Србији и при привременим институцијама на Косову. Ипак и даље интензитет рада на овим случајевима није задовољавајући. И даље су истраживања УНС-а и Јелене Петковић динамичнија и обухватнија.

Она ће послужити свакоме ко буде радио истражне радње. Надокнадиће, бар делимично, све пропусте које су направиле институције на Косову нечињењем. 

Друштва у Србији и на Косову, новинари и медији, морају се суочити са суровим чињеницама да је само у неколико година убијен и отет највећи број новинара и медијских радника, а да ниједан од случајева није разрешен. И морају се направити напори како би ови случајеви добили приоритет у решавању. Морају се успоставити мостови између приверемених институција на Косову и институцијама у Србији. Морају се прикупљени подаци са свих страна консолидовати на једно место са јасним планом како ће се на обе стране водити истрага, како би се максимизирао учинак. 

Веома је важно да УНС и поред свега настави истраживање, јер оно осим што доноси нове податке, подсећа на то шта није учињено, а морало је, или што се не чини, а морало би - закључује Матић. 

Инсистирање на истрагама 

Осим родбине, пријатеља, колега и сарадника, у 2018. УНС је објавио и разговоре са челницима институција, са којима је проверавао статусе истрага.

Дрита Хајдари, тужилац за ратне злочине косовског Специјалног тужилаштва, у разговору за УНС, питала се како да локални тужиоци надокнаде оно што међународни нису урадили. 

Мисије УНМИК и ЕУЛЕКС са великим бројем тужилаца нису успеле да реше убиства и отмице новинара, а сада се очекује од локалних тужилаца да надокнаде оно што међународни нису урадили, казала је она за УНС.

Такође, није могла да да више података о истрагама отмице новинара Љубомира Кнежевића и убиства Енвера Маљокуа, јер су, како је рекла – у току.

Документа о истрази отмице Ђуре Славуја и Ранка Перенића то Тужилаштво још није добило од ЕУЛЕКС-а. Хајдари каже и да ово тужилаштво за сада нема никаквих података о убиству Африма Малићија, Криста Гегаја, Момира Стокуће, Шефки Попове и Бардуља Ајетија.

Било би добро да се истрага прошири 

- Жалосно је што се до сада новинари нису бавили истраживањем страдалих новинара, али и других, нарочито цивила, јер би јавност била много боље информисана о догађајима у прошлости. Младе генерације, и овде, и у Србији, и у региону, одрастају са наративом о прошлости, о деведесетима који није баш веран истини. Стварали смо једностране наративе који се више базирију на митовима него на чињеницама. И не само да је важно што је Европска федерација новинара усвојила Резолуцију, што информације доспевају у међународну сферу, него је веома битно и за наше грађане. Институције се нису много тиме бавиле, а ако и има неких истрага, оне никада не доспевају у јавност. Наши грађани остају ускраћени за истину. Апсолутно је важно што сте почели да истражујете отмице и убиства новинара и било би врло добро да се то прошири и на друге цивиле. Такође, ми ћемо имати један врло поуздан извор информација о тим догађајима, истакао је један од саговорника серијала Досије УНС-а, Беким Бљакај, директор Фонда за хуманитарно право у Приштини. 

* Преузимање делова или целокупног текста је дозвољено уз обавезно навођење извора

Текст је резултат истраживања новинарског тима Удружења новинара Србије о убијеним и несталим новинарима на Косову. У оквиру постојећег Досијеа о убијеним и несталим новинарима од 1998. до 2005. године, објавићемо нова сазнања како би се јавност детаљно информисала, а домаћи и међународни правосудни органи подстакли да пронађу и казне починиоце ових злочина. Истраживање се спроводи у оквиру пројекта Удружења новинара Србије подржаног од стране Министарства културе и информисања Републике Србије. Ставови изнети у тексту не одражавају нужно ставове и мишљења органа који је пројекат подржао.

__________________________________________________________________________________

Hulumtimi i UNS-it mbi gazetarët e vrarë dhe të zhdukur në KdheM 

Reagimi i Federatës Evropiane të Gazetarëve, i Këshillit të Evropës, OSBE-së dhe Qeverisë së Serbisë ndaj hulumtimit të UNS-it mbi gazetarët e vrarë dhe të zhdukur në KdheM 

Hetimi i rrëmbimit të Lubomir Knezheviqit (Ljubomir Knežević), gazetarit të gazetës  prishtinase “Uniteti “ (Jedinstvo) dhe i gazetës  “Politika” është ndërprerë. Ekzistojnë dëshmitarët e rrëmbimit të Aleksandër Simoviqit Simës (Aleksandar Simović Sima), por rrëmbyesit dhe vrasësit janë në liri. Në EULEX besojnë se pas vrasjes së gazetarit Xhemajl Mustafës qëndron Nazim Bllaca, sot dëshmitari i tyre i mbrojtur. Shërbimi i Inteligjencës së KFOR-it refuzoi t’ia dorëzojë dokumentet UNMIK-ut, mbi hetimin e vrasjes së gazetarit Enver Malokut. 

Policisë së UNMIK-ut i është lajmëruar vrasja e Momir Stokuqës (Momir Sotokuća), hetimi kurrë nuk u zhvillua, kurse lajmërimi “u zhduk” nga arkivi i tyre. 

Nuk ka hetim as për vrasjen e Afrim Maliqit, gazetarin e revistës “Bujku”. 

Në listën e gazetarëve të vrarë dhe të kidnapuar Asociacioni i Gazetarëve të Serbisë (UNS) e ka shtuar edhe profesorin Shaban Hotin, i cili u vra në qershor të vitit 1998 në Llapushnik, si pjesë e ekipit të gazetarëve nga televizioni shtetëror rus. 

Këto janë vetëm një pjesë e njohurive të cilat, gjatë vitit të fundit UNS-i ia ka prezantuar publikut, duke i hulumtuar vrasjet dhe kidnapimet e 15 gazetarëve në KdheM, për të cilët deri më tani nuk dihej pothuajse asgjë. 

Falë iniciativës së UNS-it, vitin e kaluar Kuvendi i Federatës Evropianë të Gazetarëve për mbrojtje të gazetarëve e miratoi Rezolutën mbi hetimet e vrasjeve të gazetarëve në Kosovë. Në Platformën e Këshillit të Evropës për mbrojtën dhe sigurinë e gazetarëve janë vendosur emrat e 14 kolegëve, gazetarë dhe punonjës mediatik, serbë dhe shqiptarë, të vrarë dhe të rrëmbyer, në Kosovë dhe Metohi në periudhë kohore nga vitit 1998 deri në vitin 2005. 

Qeveria e Serbisë e ka marrë vendimin mbi zgjerimin e kompetencave të Komisionit për hulumtimin e vrasjeve të gazetarëve edhe në rastet e gazetarëve të vrarë dhe të zhdukur në KdheM gjatë periudhës 1998-2001. Edhe ky vendim është marrë pikërisht pas publikimit të rezultateve të hulumtimit të UNS-it. Tekstet e UNS-it në gjuhën shqipe, serbe dhe angleze i kanë transmetuar mediat në Prishtinë, Beograd, por edhe në vendet anëtarë të BE-së. Ky hulumtim, në vitin 2018 i nxiti edhe kolegët e tjerë të bëjnë reportazhet dhe emisionet me këtë temë, veçanërisht në Prishtinë. 

Sukses jashtëzakonisht i madh 

Jan Braathu, shefi i misionit të EULEX-it në Kosovë thotë se hulumtimi i UNS-it e ka bërë një hap të madh në tejkalimin e ndarjes mes gazetarëve nga komuniteti serb dhe shqiptar në Kosovë. 

- E nderuara znj. Petkoviq (Pektović), në emër të Misionit të OSBE-së në Kosovë, dëshiroj që ta shpreh admirimin dhe mirënjohjen tonë për profesionalizmin, përkushtimin dhe vendosmërinë që e keni treguar gjatë disa viteve të kaluara. Misioni i OSBE-së në Kosovë është i përkushtuar avancimit të sigurisë së gazetarëve dhe ballafaqohet me dhunën nga e kaluara, me qëllim të përfundimit të mosndëshkimit dhe sigurimit të punës së lirë dhe të papenguar të gazetarëve, në mbështetje të parimeve të OSBE-së. Keni hulumtuar në rrethana tepër të vështira, politike dhe shoqërore. Për më tepër, Ju në shumë raste ishit e vetmuar. Në të vërtet Ju ishit pioniere në këtë pikëpamje. Të tjerët tani janë duke folur për këtë, dhe janë duke e përcjellë rrugën që Ju e keni hapur. Puna e Juaj ishe e përqendruar te viktimat, pa e marrë parasysh përkatësinë etnike apo politikën. Në këtë e treguat profesionalizmin dhe përkushtimin e vërtetë ndaj parimeve të larta në pikëpamje të sigurisë së gazetarëve. Është e jashtëzakonshme se si keni arritur ta fitoni besimin e familjeve të viktimave, por prape se prape, duke mos e marrë parasysh përkatësinë etnike. Në këtë punë Ju, përkrah profesionalizmit,  treguat humanizëm. Ky në të vërtetë është një kombinim i mirë. Më lejoni që gjithashtu ta shprehi mirënjohjen për mbështetjen dhe përkushtimin e UNS-it në këtë kontekst. UNS-i ka avokuar për të drejtat e gazetarëve dhe për siguri në mënyrë fundamentale. Nëse s’gaboj, UNS-i ka qenë i pari i cili ka siguruar që tekstet për këtë temë – kryesisht tekstet Tuaja- të jenë përkthyer dhe të publikuar në gjuhën serbe, shqipe dhe angleze. Kjo gjë ia ka afruar çështjen e gazetarëve të vrarë dhe të zhdukur në Kosovë publikut ndërkombëtar, e që është edhe më e rëndësishme, e ka bërë një hap të madh në tejkalimin e ndarjes mes gazetarëve nga komuniteti serb dhe shqiptar në Kosovë. Pasoja e kësaj ishte edhe Rezoluta e përbashkët, të cilën e prezantoi dhe e miratoi Federata Evropiane e Gazetarëve. Në fund, është gjë e sigurt, që Misioni i OSBE-së në Kosovë, do të vazhdojë t’i mbështesë përpjekjet Tuaja dhe të tjerëve që t’i zgjidhni rastet e vrasjeve të gazetarëve të vrarë dhe të zhdukur në Kosovë nga vitin 1998 deri në vitin 2005. Kjo është çështje parimore, por gjithashtu edhe çështje humanitare dhe e respektit ndaj familjeve të gazetarëve të vrarë dhe të zhdukur – ka deklaruar Jan Braathu, ambasadori i OSBE-së në Kosovë për hulumtimin e UNS-it. 

Çka kemi zbuluar dhe publikuar në vitin 2018 

Kishte hetim për kidnapim të Lubomir Knezheviqit, por është pezulluar.

Duke e hulumtuar kidnapimin e Lubomir Knezheviqit, gazetarit të gazetës prishtinase “Jedinstvo” dhe korrespodentit të gazetës beogradase “Politika”, UNS-i zbuloi që avokatja Stoja Gjuriçiq (Stoja Đuričić), mu në vitin 2001 ka dyshuar se atë e ka kidnapuar një grup nën komandën e Gani Imerit, komandantit të UÇLK-së në rajonin e Vushtrrisë. Ajo, si përfaqësuese e të dëmtuarve, e ka kërkuar zgjerimin e hetimit të atëhershëm për kidnapim të gjashtë personave dhe për tentim vrasje të një civili serb, i cili u zhvillua para Gjykatës së Qarkut në Mitrovicë kundër Imerit. Pas pak, hetimi kundër Imerit filloi të shembej për shkak të kërcënimeve të hapura me vrasje ndaj dëshmitarit të mbrojtur. Kur gjyqtari ndërkombëtar Leonard Asira, për shkak të kërcënimeve në shqyrtim, e ka aprovuar dëshminë e hetuesit në vend të dëshmitarit, mbrojtja e ka kërkuar përjashtimin e tij dhe përjashtimin e prokurorit ndërkombëtar Mati Hininenit. Pas kërcënimeve, ndryshimit të prokurorit dhe të gjyqtarit, hetimi arriti deri në fund të vdekur, kurse i dyshuari pas pesë muajsh u lirua nga paraburgimi. 

 Vrasja e profesorit Shaban Hotit 

Profesori i gjuhës ruse, përkthyesi dhe punonjësi mediatik Shaban Hoti është burgosur, dhe pastaj është vrarë si pjesë e ekipit të televizionit shtetëror rus, i cili në korrik të vitit 1998 ka tentuar ta bëjë një interviste me pjesëtarët e UÇK-së në fshatin Llapushnik. Ai është i pesëmbëdhjeti në listën e gazetarëve dhe punonjësve mediatk të vrarë dhe të kidnapuar në Kosovë. 

Në rrugën Prishtinë – Pejë, pjesëtarët e UÇK-së së pari e kanë ndaluar makinën në të cilën ishte ekipi i televizionit shtetëror rus, dhe pas pak i burgosen. Më atë 21 korrik të vitit 1998, rreth orës 19.30, gazetarët rusë u liruan, por jo edhe Hoti. Pesë ditë më vonë, u pushkatua në malin Berisha. 

Për shkak të vrasjes së Shaban Hotit dhe tetë civilëve të tjerë, para Gjykatës Penale Ndërkombëtarë për ish Jugosllavinë, Hajredin Balaj i quajtur “Shala”, rojtar në kampin e UÇK-së në Llapushnik, u dënua me 13 vite burgim. 

EULEX-i e di se kush është përgjegjës për vrasjen e Xhemajl Mustafës?

UNS-i ka mësuar se pjesëtarët e EULEX-it të, cilët ishin duke e hetuar vrasjen e gazetarit Xhemajl Mustafës, besojnë se përgjegjës për këtë vrasje është Nazim Bllaca, vrasësi me pagesë, i cili tani e ka statutin e dëshmitarit të mbrojtur të EULEX-it. Mustafën e vranë dy sulmues të panjohur para banesës së tij në Prishtinë, më 23 nëntor të citit 2000. Burimi i UNS-it, sipas funksionit që e ushtron në Kosovë është shumë kredibil, dhe ai tha se EULEX-i ka shumë njohuri për këtë vrasje. 

- Bllaca ishte atentatori i cili qëndronte pas çdo vrasjeje të madhe dhe të paguar mirë, qofshin porositësit nga kreu i partive të formuara nga fraksionet e UÇK-së, e të cilat i udhëhiqeshin Hashim Thaçi dhe Ramush Haradinaj apo politikanët e lartë në Kosovë siç janë Azem Syla, Gani Geci dhe Fatmir Limaj. Bllaca i ka kryer vrasjet e papara dhe më të tmerrshme që kanë ndodhur në Kosovë nga vitit 1998 deri në vitin 2005 – tha burimi i UNS-it. 

Avokati i Nazim Bllacës, Burhan Qosa na tha se EULEX-i është adresa për lejimin e realizimit të intervistës me Bllacën. EULEX-i nuk e aprovoi intervistën. 

Enver Maloku – në hetim janë përfshirë edhe interesat e inteligjencës 

UNS-i mësoi se Shërbimi i Inteligjencës së KFOR-it ka refuzuar t’ia dorëzojë dokumentet mbi vrasjen e gazetarit Enver Malokut Njësisë Qendrorë të Inteligjencës dhe Njësisë Hetimorë të UNMIK-ut, i cili e ka udhëhequr këtë hetim. 

Hetuesit e UNMIK-ut kanë pranuar pak informata kurse Shërbimi i Inteligjencës së KFOR-it “i ka mbuluar” me arsyetim se të gjitha të dhënat e rëndësishme mbi vrasje, tani i janë dorëzuar arkivit ushtarak të NATO-s. UNMIK-u i është drejtuar arkivit ushtarak të NATO-s, por kurrë nuk mori përgjigje. 

UNS-i në selinë e NATO-s i ka kërkuar të dhënat nga arkivi ushtarak për të gjithë gazetarët e vrarë dhe të rrëmbyer në Kosovë, e sidomos ka insistuar për dokumentet mbi vrasjen e Maliqit. 

- Nuk i kemi informatat e pavarura të cilat i konfirmojnë këto incidente. KFOR-i është vendosur në Kosovë në qershor të vitit 1999 – zyrtarisht i është përgjigjur NATO UNS-it, duke shtuar se “arkivi aktualisht është duke u zhvendosur.” 

- Prapavija e vrasjeve së gazetarëve në Kosovë është e qartë – ishin pengesë nga shumë pikëpamje. Kjo ishte mënyra që shqiptarët të disiplinohen. Në radhë të parë Enver Maloku – tha për UNS Rade Maroeviq (Rade Maroecić), i cili gjatë dhe pas luftës ishte raportuesi i agjencisë së lajmeve BETA nga Prishtina. Ai theksoi se “nëse SHIK-u shqiptar (shërbimi i inteligjencës së UÇK-së gjatë luftës) i kishte hapur aktivet, ndoshta kishim ardhur deri te ndonjë të dhënë.” 

UNS-i mësoi se shefi i dikurshëm i komandës së UÇK-së, e pastaj zyrtar i lartë i PDK-së, Azem Syla, e kërcënonte një gazetar shqiptar, Mero Bazen, se do të ia “presë kokën”.

Kur Baze ia përmendi Malokun, gazetarin e vrarë, Syla ia vuri në dijeni se “ata” e kanë bërë këtë gjë. Duke e rikujtuar ngjarjen e cila ndodhi gjatë negociatave në Rambuje, Baze në bashkëbisedim me UNS-in theksoi se në kontekstin e ngjarjes ky nuk ishte pranim i kryerjes së vrasjes, por tentim i frikësimit. 

Vrasja e Momir Stokuqës – 19 vite pa hetim 

Më 21 shtator të vitit 1999 Policia e UNMIK-ut e ka pranuar një thirrje që diçka po ndodh në rrugën “Gjura Jakshiq” (Đura Jakšić) 15 në Prishtinë. Në shtëpi në këtë adresë, në dyshemenë e dhomës së fjetjes e gjetën Momir Stokuqen, fotoreporterin dhe bashkëpunuesin e “Politikës”, të vrarë. 

- Në zyrën e UNMIK-ut ishin një i huaj dhe një vajzë, përkthyese. E nxori plumbin nga sirtari dhe ma tregoi. Me këtë plumb u vra, më tha. E kam pyetur a është plumbi nga pistoleta e babait? Më tha që jo. Atë pistoletë e kemi gjetur në shtëpinë tuaj. Është shtënë nga pistoleta tjetër – e përshkroi Branka Damnjanoviq (Branka Damnjanović), motra e Momir Stokuqës, takimin me hetuesin e UNMIK-ut kur ka shkuar për ta marrë kufomën e Momirit. 

Hetimi nuk u zhvillua kurrë, kurse të dhënat në këtë lëndë janë “zhdukur” nga arkivi i UNMIK-ut, gjë që arsyetohet “me ndryshimin e kompetencave dhe zhvendosjen”, i është thënë UNS-it. Të dhënat për këtë vrasje nuk i kanë as EULEX-i, as Prokuroria Speciale e Kosovës, as Prokuroria serbe për Krime të Luftës. 

Nuk ka hetim për vrasjen e gazetarit Afrim Maliqit 

Në fillim të vitit 2017, Misioni i OSBE-së në Vjenë, në listën e gazetarëve të vrarë e shtoi edhe emrin e Afrim Maliqit, gazetarit të revistës “Bujku”. Ai u vra më 2 dhjetor të vitit 1998 në Prishtinë, por hetimi nuk po zhvillohet. Në Libër Kujtimin e Kosovës nga Fondi për të Drejtën Humanitare është cekur që Maliqi është vrarë si pjesëtarë i formacioneve të armatosura. Sipas evidencës së UÇK-së, Maliqi ishte pjesëtarë i Brigadës 152. Megjithatë, informatat e tjera tregojnë që është vrarë si civil. 

- Në të vërtetë ishte vështirë që të përcaktohet a është vrarë ky person si gazetar, civil apo si pjesëtar i forcave të armatosura. Për ne, gjëja më e rëndësishme ishte që ai ishte profesionist medial, por është detyra e pushtetit lokal që t’i sjellë para drejtësisë të gjithë dhe t’i hetojë në mënyrë transparente të gjitha rrethanat në lidhje me këtë vrasje – i është përgjigjur UNS-it Misioni i OSBE-së në Vjenë. 

Marjan Mellonashi: Krimi para të cilit Policia i mbylli sytë 

Marjan Mellonashi u zhduk më 9 shtator të vitit 2000. E ëma e tij, Cica Jankoviq (Cica Janković) dhe gjyshi i tij Krista Mellonashi, i cili për 13 vite ishte drejtor i Shkollës së Punëve të Brendshme në Vushtrri, bënë çdo gjë për ta gjetur. 

- Të gjitha ato gjenerata të policëve që më vonë ishin pjesë e UÇK-së dhe të strukturave të tjera shqiptare, kaluan nëpër shkollën e gjyshit. Shkoi edhe të Hashim Thaçi, edhe të Ramush Haradinaj, por nuk i thanë asgjë. Duke e marrë parasysh se ku ka punuar, isha e sigurt që gjyshi do të mësojë se çka i ka ndodhur djalit tim, cilado që ishte e vërteta – tregoi Cica Jankoviq për UNS. 

Ajo thotë se kolegët e Marjanit nga sapo i themeluar Radio-televizioni i Kosovës, kurrë nuk e morën në telefon. 

- Ky është komplot i heshtjes, theksoi ajo. 

- E di që Marjanin e kërcënonin për shkak të shoqërimit me serbë. Këtë ma tha, por ndoshta kanë ekzistuar edhe gjerat e tjera – tregoi për UNS Ollivera Bernardoni Stojanoviq (Olivera Bernardoni Stojanović), mikesha e Marjan Mellonashit. 

- Deri në zhdukjen e Marjan Mellonashit, ne nuk kuptonim se gazetarët ishin shënjestra. Pas tij u zhduk edhe një tjetër nga miqtë tanë. Kur bëhet fjalë për hetime, arsyetimi i preferuar i Policisë së UNMIK-ut ishte: “E dini se po ndodhin shumë gjëra, kemi shumë probleme, e dini, nuk kemi informata, ju lutem na ndihmoni.” Thelbi është që nuk iu bëhej vonë – tregoi për UNS gazetari Nikolla Radishiq (Nikola Radišić), i cili gjatë viteve 1999 dhe 2000 ishte në pres shërbimin e UNMIK-ut, kurse sot punon në TV N1. 

 Është e rëndësishme që të vazhdohet hulumtimi 

Veran Matiq (Veran Matić), kryetari i Komisionit për hetimin e vrasjeve të gazetarëve në Serbi thekson “është shumë me rëndësi që UNS-i ta vazhdojë hulumtimin sepse përveç që i sjellë të dhënat e reja, rikujton se çka nuk është bërë, e duhej të ishte bërë ose nuk po bëhet e do duhej të bëhet”. 

- UNS-i dhe Jellena Petkoviq (Jelena Petković) duke e hapur temën e gazetarëve të zhdukur, të kidnapuar dhe të vrarë në Kosovë, në mënyrë sistematike, përmes hulumtimit të secilit rast individual, kanë bërë më shumë se cilido institucion, i cili këtë gjë e ka në përshkrimin e punës së saj, edhe kur bëhet fjalë për institucionet e Serbisë, por edhe për organizatat të cilat e kanë ndërmarrë përgjegjësinë për sigurinë e qytetarëve – KFOR-i, UNMIK-u dhe EULEX-i. 

Nuk e kishin as listën e të vrarëve dhe të kidnapuarve. Në shumë raste nuk kishte hetime, e disa janë zhvilluar vetëm formalisht dhe janë mbyllur pa rezultate. Mosndëshkimi i vrasjeve dhe i kidnapimeve të gazetarëve vetëm çon në ekstremizmin e pozitës së gazetarëve. Këto hulumtime i kanë vu në lëvizje të gjitha institucionet. Tani i kemi listat e gazetarëve të zhdukur dhe të vrarë, kemi mbledhje të të dhënave mbi hetimet e deritashme institucionale dhe formimin e rasteve në Serbi dhe në institucionet e përkohshme më Kosovë. Megjithatë, intensiteti i punës në këto raste, ende nuk është i kënaqshëm. Hulumtimet e UNS-it dhe i Jellena Petkoviq, ende janë më dinamike dhe më përfshirëse. 

Ato do t’i shërbejnë çdo kujt që do të merret me veprimtari hetuese. Të paktën do t’i kompensojnë, të gjitha lëshimet që i kanë bërë institucionet në Kosovë duke mosvepruar. 

Shoqëritë si në Serbi, ashtu edhe në Kosovë, gazetarët, mediat, duhet të ballafaqohen me faktet brutale që vetëm për disa vite është vrarë dhe rrëmbyer numri më i madh i gazetarëve dhe punonjësve mediatk, e asnjëri nga rastet nuk u zgjidh. Duhet bërë përpjekje që këto raste të marrin prioritet në zgjidhje. Duhet të vendosen urët mes institucioneve të përkohshme në Kosovë dhe atyre në Serbi. Duhet të konsolidohen të gjitha të dhënat të mbledhura nga të gjitha anët, në një vend dhe me plan të qartë se si do të zhvillohet hetimi nga të dyja anët, në mënyrë që të maksimizohet performanca. Është shumë më rëndësi që UNS-i, krahas gjithçkaje, ta vazhdojë hulumtimin, sepse përveç që i sjellë të dhënat e reja, rikujton se çka nuk është bërë, e duhej të ishte bërë, ose çka nuk po bëhet, e do duhej të bëhet- përfundon Matiqi. 

Insistimi në hetime 

Përveç bashkëbisedimeve me familje, miqtë, kolegë dhe bashkëpunëtorë, në vitin 2018 UNS-i i ka publikuar bashkëbisedimet me udhëheqësit e institucioneve me të cilat i ka kontrolluar statuset e hetimeve. 

Drita Hajdari, prokurorja për krime të luftës në Prokurorinë Speciale të Kosovës, në bashkëbisedim me UNS-in e parashtroi pyetjen se si do ta kompensojnë prokuroret lokal punën që ata ndërkombëtarë nuk e kanë bërë. 

Misionet e UNMIK-ut dhe të EULEX-it më një numër të madh të prokurorëve, nuk arritën t’i zgjidhnin vrasjet dhe kidnapimet e gazetarëve, e tani pritet nga prokuroret lokal që ta kompensojnë punën që ata ndërkombëtarë nuk e kanë bërë, tha ajo për UNS. 

Gjithashtu, ajo nuk pati mundësi që të ofrojë më shumë të dhëna mbi hetimet e kidnapimit të gazetarit Lubomir Knezheviqit dhe vrasjes së Enver Malokut, sepse siç na tha – janë duke u zhvilluar. 

Dokumentet mbi hetimin e rrëmbimit të Gjuro Sllavujit (Đuro Slavuj) dhe Ranko Pereniqit (Ranko Perenić), prokuroria në fjalë nuk i ka pranuar ende nga EULEX-i. Hajdari thotë se kjo prokurori tani për tani nuk ka asnjë të dhënë për vrasjen e Afrim Maliqit, Krist Gegajt, Momir Stokuqes, Shefki Popovës dhe Bardhyl Ajetit. 

Do të ishte mirë që hetimi të zgjerohet 

Është për keqardhje që gazetarët deri tani nuk u morën me hulumtime të gazetarëve të vrarë, por edhe të tjerëve, sidomos civilëve, sepse po ta kishin bërë këtë, publiku do të ishte i informuar më mirë mbi ngjarjet nga e kaluara. Gjeneratat e reja, edhe këtu, edhe në Serbi, në rajon, janë duke u rritur me narrativin nga e kaluara, për vitet e nëntëdhjeta, i cili nuk i është fisnik të vërtetës. I kemi krijuar narrativet e njëanshme, të cilët më shumë bazohen në mite, se sa në fakte. Dhe jo vetëm që është i rëndësishëm miratimi i Rezolutës nga ana e Federatës Evropiane të Gazetarëve, që informatat po arrijnë ne rrafshin ndërkombëtar, por kjo gjë është shumë e rëndësishme edhe për qytetarët tanë. Institucionet nuk u morën shumë me këtë gjë, e edhe nëse ekzistojnë hetimet, ato kurrë nuk arrijnë në publik. Qytetarëve tanë iu mohohet e vërteta. Absolutisht është e rëndësishme  që keni filluar t’i hulumtoni rrëmbimet dhe vrasjet e gazetarëve, dhe do të ishte shumë mirë që hetimi të zgjerohet dhe t’i përfshijë edhe civilët e tjerë. Gjithashtu, ne do ta kemi një burim të besueshëm të informatave mbi këto ngjarje, theksoi njëri nga bashkëbiseduesit te serisë Dosja e UNS-it, Bekim Blakaj, drejtori i Fondit për të Drejtën Humanitare në Prishtinë. 

*Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar me cekjen e detyrueshme të burimit. Ky tekst është rezultat i hulumtimit të ekipit të gazetarëve të Asociacionit të Gazetarëve të Serbisë mbi gazetarët e vrarë dhe të zhdukur në Kosovë. Në kuadër të Dosjes ekzistuese mbi gazetarët e vrare dhe të zhdukur nga viti 1998 deri në vitin 2005, do t’i publikojmë njohuritë e reja, në mënyrë që publiku të jetë i informuar hollësisht, dhe në mënyrë që organet gjyqësore, vendore dhe ato ndërkombëtare, të nxitën për t’i gjetur dhe për t’i ndëshkuar kryesit e këtyre vrasjeve. Hulumtimi po zbatohet në kuadër të projektit të Asociacionit të Gazetarëve të Serbisë, të mbështetur nga Ministria e Kulturës dhe Informimit të Republikës së Serbisë. Qëndrimi i shprehur në tekst nuk i reflektojn detyrimisht edhe qëndrimet dhe mendimin e organit i cili e ka mbështetur projektin.

-----------------------------------

Reaction of the European Federation of Journalists, the Council of Europe, the OSCE and the Government of the Republic of Serbia to the UNS’s investigation into the murdered and kidnapped journalists in Kosovo

The investigation into the kidnapping of Ljubomir Knezevic, journalist of Pristina's "Jedinstvo" and "Politika", has been stopped.

There are witnesses of the kidnapping of Aleksandar Simovic Sima, but the kidnappers and murderers are at large.

EULEX staff members believe Nazim Bllaca, who is now their protected witness, to be behind the murder of journalist Xhemail Mustafa.

KFOR intelligence service has refused to hand over documents about the investigation of the murder of journalist Enver Maloku to UNMIK.

The murder of Momir Stokic has been reported to UNMIK Police. There has never been an investigation and the complaint "disappeared" from their archives.

No investigation into the murder of Afrim Maliqi, a journalist of the newspaper "Bujku", either.

The Journalists’ Association of Serbia (UNS) has added Professor Shaban Hoti, who was a part of the Russian state television journalist team, to the list of murdered and kidnapped journalists. He was killed in Lapusnik, in July 1998.

These are only some of the UNS’s findings presented to the public in the past year on the investigations of the murders and kidnappings of 15 journalists in KiM, about which almost nothing was known.

Last year, the Assembly of the European Federation of Journalists (EFJ) adopted the Resolution on investigations into murders of journalists in Kosovo on the initiative of the UNS. The names of the 14 Serbian and Albanian colleagues, journalists and media workers murdered and kidnapped in Kosovo and Metohija from 1998 to 2005 have been published on the Council of Europe's Platform for the Protection of Journalism and the Safety of Journalists. 

The Government of the Republic of Serbia passed a decision extending the remit of the Commission for the Investigation of Murders of Journalists to the cases of murders and disappearances of journalists in KiM in the period 1998 - 2001. This decision was passed just after the publication of the results of the UNS’s investigation.  The UNS’s texts in Albanian, Serbian and English were published by the media in Pristina, Belgrade and EU countries. In 2018, this investigation encouraged other colleagues to make contributions and features on this topic, especially in Pristina. 

Staggeringly huge success 

Jan Braathu, Head of the OSCE Mission in Kosovo, says that the UNS’s investigation has been a major step forward in bridging the division between journalists belonging to the Serbian and Albanian communities in Kosovo.

- Dear Mrs. Petkovic, on behalf of the OSCE Mission in Kosovo, I would like to express our admiration to and recognition of your professionalism, dedication and determination exhibited over the past few years while reporting on the cases of the murdered and missing journalists in Kosovo between 1998 and 2005. The Mission in Kosovo is committed to improving the safety of journalists and addressing the past violence in order to end impunity and ensure that journalists can work freely and unhindered, in accordance with the principles of the OSCE. You have been investigating in very difficult political and social environment. Moreover, you have largely been alone. Indeed, you have been a pioneer in this regard. Others are now talking about it and following the path that you have forged. Your work is focused on the victims, regardless of ethnicity or politics. In that you have exhibited true professionalism and commitment to high principles regarding the safety of journalists. It's astonishing how you have managed to gain the trust of families of victims, again, regardless of ethnicity. In this you have exhibited humanity, in addition to professionalism. This is a really rare combination. In addition, allow me to express my appreciation for the UNS’s support and commitment in this regard. The UNS has advocated for the rights of journalists and security in a fundamental way. If I'm not mistaken, the UNS has been the first to ensure that the texts on this subject - mainly yours - are translated and published in Serbian, Albanian and English. It has brought the issue of the murdered and missing journalists in Kosovo closer to the international public, and, more importantly, it has made a major step forward in bridging the division between journalists from the Serbian and Albanian communities in Kosovo. This has resulted in a joint resolution, presented and adopted by the European Federation of Journalists. Finally, the OSCE Mission in Kosovo will certainly continue to support your efforts and the efforts of others to resolve the cases of murdered and missing journalists in Kosovo from 1998 to 2005. This is a principled issue, but also the issue of humanity and respect for the families of the murdered and missing journalists - said Jan Braathu, the OSCE Ambassador to Kosovo, about the UNS’s research.  

What did we discover and publish in 2018? 

There was an investigation into the kidnapping of Ljubomir Knezevic, but it was suspended

While investigating the kidnapping of Ljubomir Knezevic, a journalist from Pristina's "Jedinstvo" and a correspondent of Belgrade's "Politika", the UNS discovered that back in 2001, the attorney Stoja Djuricic suspected that he had been kidnapped by a group under the command of Gani Ymeri, the KLA commander in the Vushtrri region. As the representative of the aggrieved parties, she asked for the extension of the then current investigation into the kidnapping of six men and the attempted murder of a Serb civilian before the District Court in Mitrovica against Ymeri. Quite soon after that, the investigation against Ymeri began to crumble due to open murder threats to a protected witness. When the international investigative judge Leonard Assira allowed the investigator to testify instead of the witnesses at the hearing due to these threats, the defense requested his exemption as well as the exemption of the international prosecutor Matti Heinonen. After the threats, the replacement of the prosecutor and the judge, the investigation reached a dead end, and the suspect was released from detention five months later.

Murder of Professor Shaban Hoti

Russian language professor, translator and media worker, Shaban Hoti was captured and murdered, as a part of the Russian state television team that tried to interview KLA members in Lapusnik village, in July 1998. He is the 15^th on the list of murdered and kidnapped journalists and media workers in Kosovo. 

Members of the KLA first stopped the vehicle with the Russian state television group on the Pristina-Peja road and then captured them. On 21 July 1998, around 19:30, Russian journalists were released, but not Hoti. Five days later, he was shot at Berisha Mountain. 

Hajrednin Balaj, nicknamed ‘’Shala’’, a guard in the KLA concentration camp Lapusnik, has been convicted before the International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia (ICTY) to 13 years of imprisonment for the murder of Shaban Hoti and eight more civilians.

EULEX knows who is responsible for the murder of Xhemail Mustafa? 

UNS learned that EULEX staff members who had investigated the murder of journalist Xhemail Mustafa believe Nazim Bllaca, an assassin that now enjoys the status of a protected EULEX witness, to be responsible for this crime. Mustafa was killed by two unidentified assailants in front of his apartment in Pristina on 23 November 2000. The UNS’s source, a very credible one based on his/her function in Kosovo, said that EULEX has a lot of information about that murder.

- Bllaca was an assassin who was behind every big, well-paid murder, whether it was ordered by the leading members of the parties formed by the KLA factions, led by Hashim Thaci and Ramush Haradinaj, or senior Kosovo politicians such as Azem Syla, Gani Geci and Fatmir Limaj. Bllaca committed the most egregious and heinous murders that took place in Kosovo from 1998 to 2005 - the source told the UNS.

Nazim Bllaca’s attorney Burhan Qosha told us to address EULEX for permission to interview Bllaca.  EULEX has not approved the interview. 

Enver Maloku – intelligence interests involved in the investigation

UNS learned that KFOR intelligence service had refused to hand over the documents about the murder of journalist Enver Maloku to UNMIK Central Intelligence Unit and Investigation Unit.

UNMIK investigators received scarce information, and KFOR intelligence service "justified" their actions by explaining that all important data on the murder had already been handed over to the NATO Military Archive. UNMIK addressed the NATO Military Archive; however, it has never received any answers.

At the NATO Headquarters, the UNS requested the data from the Military Archive about all murdered and kidnapped journalists in Kosovo, and particularly insisted on the documents about Maloku’s murder.

- We do not have independent information that confirms these incidents. KFOR was deployed to Kosovo in June 1999 - was NATO’s official reply to the UNS, with the notation that "the archive is being moved at the moment". 

- The background of the killing of journalists in Kosovo is clear - they were a hindrance in million ways. It was a way to discipline the Albanians, as well. First of all, Enver Maloku –Rade Maroevic, who was the editor of the Beta News Agency from Pristina during and after the war, told the UNS. He pointed out that "if the Albanian SHIK (intelligence agency of the KLA during the war) opened their archives, some data might be available."

The UNS also learned that the former head of the KLA command, and then PDK senior official, Azem Syla, threatened to "cut off the head" of the renowned Albanian journalist Mero Baze.

When Baze mentioned the murdered journalist Enver Maloku, Syla implicitly made him aware that "they" did it. In the interview for the UNS, recalling the event, which took place during the Rambouillet negotiations, Baze underlined that, in the context of events, it had not been a murder confession, but an intimidation attempt. 

Murder of journalist Momir Stokuca in Pristina - 19 years without investigation

UNMIK Police received a call that something was happening in Djura Jaksic Street 15 in Pristina, on 21 September 1999. They found the killed Momir Stokuca, a photo reporter and a collaborator of "Politika", on the bedroom floor of the house at that address.

- There were a foreigner and a girl, an interpreter, in the UNMIK Office. He took the bullet out of a drawer and showed it to me. This is the bullet that killed him, he told me. I asked if it was a bullet from my father's gun? He said no. We found that gun in your house. He was shot from another one - Branka Damnjanovic, Momir Stokuca’s sister, described the meeting with an UNMIK investigator when she went to claim Momir's body.

There has never been an investigation, and the data on this case have "disappeared" from the UNMIK Archive, which has been justified to the UNS by "the change in the remit and moving". Neither EULEX, nor the Special Prosecution Office of Kosovo, or the Serbian Office of the War Crimes Prosecutor hold any data on this murder. 

No investigation into the murder of journalist Afrim Maliqi

Early in 2017, the OSCE Mission in Vienna added the name of Afrim Maliqi, a journalist of the newspaper "Bujku", to the list of murdered journalists. He was murdered in Pristina, on 2 December 1998, and the investigation is not being conducted. According to the Kosovo Memory Book of the Belgrade Humanitarian Law Center, Maliqi was killed as a member of the armed formations. According to the KLA records, Maliqi was a member of the 152 Brigade. However, other information indicates that he was killed as a civilian.

- It was indeed very hard to determine whether a person was killed as a journalist, civilian or a member of the armed forces. For us, the most important thing is that he was a media professional, while it is on the local authorities to bring to justice all responsible persons and transparently investigate the circumstances surrounding these murders – the OSCE Mission in Vienna responded to the UNS. 

 Marjan Melonasi: a crime to which the police turned a blind eye

Marjan Melonasi disappeared on 9 September 2000. His mother, Cica Jankovic and his grandfather, Krista Melonasi, who had been the Principal of the School of Internal Affairs in Vucitrn for 13 years, have done everything to find him. 

- All those generations of police officers, who later became members of the KLA and other Albanian structures, had studied in grandfather's school. He went to Hashim Thaci, and he also went to Ramush Haradinaj, but they did not say anything to him. Considering where he had worked, I was firmly convinced that grandfather would be able to find out what happened to my son, no matter what the truth was – Cica Jankovic told the UNS. 

She has said that Marjan’s colleagues at the then newly established Radio Television Kosovo have never called her.

- It is a conspiracy of silence – she underlined. 

- I know that Marjan was being threatened for socializing with Serbs. This is what he told me; however, there may have been other things – Olivera Bernardoni Stojanovic, a friend of Marjan Melonasi, recounts for the UNS. 

- Until the disappearance of Marjan Melonasi, we did not quite understand that the journalists were a target. After him, another friend of ours disappeared. When it comes to investigations, the favorite justification of UNMIK Police was "There are many things going on, you know, there are a lot of problems, you know, we do not have the information, you know, please help us." The point is that they just did not care at all - the journalist Nikola Radisic, who worked for UNMIK Press Service in 1999 and 2000, and works on TV N1 today, recounts for the UNS.

It is important to continue the investigations

Veran Matic, the president of the Commission for the Investigation of Murders of Journalists in Serbia, points out that "it is very important that the UNS continues its investigation because, besides yielding new data, it reminds us of what has not been and had to have been done, or what is not being and must be done ".

- By opening the topic of the missing, kidnapped and murdered journalists in Kosovo, the UNS and Jelena Petkovic, have systematically, by thorough case-by-case investigation, done more than any institution remitted to investigate - both the Serbian institutions and the organizations that have taken responsibility for the security of citizens - KFOR, UNMIK, and EULEX.

They did not even have a list of the murdered and the kidnapped. In many cases there was no investigation, and some investigations were only formally launched and closed without results. Impunity for murdering and kidnapping journalists only leads to the extremization of the journalists’ position. These investigations were launched by institutions. We now have lists of the missing and killed journalists, the collection of data on previous institutional investigations and the formation of cases files both in Serbia and in provisional institutions in Kosovo. Still, the intensity of work on these cases is not satisfactory. The investigations conducted by the UNS and Jelena Petkovic continue to be more dynamic and comprehensive.

They will serve anyone conducting investigative actions. They will make up, at least partially, for all omissions made by institutions in Kosovo. 

Societies in Serbia and Kosovo, journalists and the media must face the harsh facts that the majority of journalists and media workers were murdered and kidnapped within only a few years, and that none of the cases have been resolved. Efforts must be made to prioritize the resolution of these cases. Bridges between the institutions in Kosovo and institutions in Serbia must be established. The data collected by both sides must be consolidated in one place with a clear plan to conduct investigations on both sides in order to maximize the performance. 

It is very important that the UNS continues its investigation, in spite of everything, because apart from yielding new information, it reminds us of what has not been and had to have been done, or what is not being and must be done - concludes Matic. 

Insisting on investigation

In 2018, in addition to interviews with relatives, friends, colleagues and collaborators, the UNS also published interviews with the heads of institutions, with whom it checked the status of investigations.

Drita Hajdari, Prosecutor for the Special Prosecution Office of Kosovo, in an interview for the UNS, wondered how local prosecutors could make up for what the international prosecutors failed to do. 

UNMIK and EULEX missions with a large number of prosecutors failed to solve murders and abductions of journalists, and now local prosecutors are expected to make up for what the international ones failed to do - she said for the UNS.

In addition, she could not provide more details about the investigations related to the kidnapping of journalist Ljubomir Knezevic and the murder of Enver Maloku because, as she said – they were underway.

As for documents related to the investigation of kidnappings of Djuro Slavuj and Ranko Perenic, the Prosecutor’s Office has not received them from EULEX yet. Hajdari says that, for now, the Prosecutor’s Office does not have any information whatsoever about the murders of Afrim Maliqi, Krist Gegaj, Momir Stokuca, Shefki Popova and Bardhyl Ajeti

It would be good to expand the investigation 

- It is regrettable that so far journalists had not investigated the murdered journalists, but also the others, especially civilians, because the public would have been much better informed about past events. Young generations, both here and in Serbia, and in the region, grow up with a narrative about the past, about the nineties that is not quite true. We have created unilateral narratives that are more based on myths than on facts. It is not only important because the European Federation of Journalists adopted the Resolution, and because the data are available internationally, but it is also very important because of our citizens. Institutions have not addressed this issue to a great extent, and if there are any investigations, information about them never reaches the public. Our citizens remain deprived of the truth. It is absolutely important that you began to investigate kidnappings and murders of journalists and it would be very good to extend your investigation to other civilians, as well. In addition, we will have a very reliable source of information about these events, said one of the interlocutors of the UNS Dossier series, Bekim Blakaj, director of the Humanitarian Law Center in Pristina.