Истраживање УНС-а о убијеним и отетим новинарима на Косову

22. 07. 2018.

Аутор: Јелена Л. Петковић

Дрита Хајдари, тужилац за ратне злочине косовског Специјалног тужилаштва: Како да локални тужиоци надокнаде оно што међународни нису урадили

Мисије УНМИК и ЕУЛЕКС са великим бројем тужилаца нису успеле да реше убиства и киднаповања новинара, а сада се очекује од локалних тужилаца да надокнаде оно што међународни нису урадили. И то само два тужиоца, каже Дрита Хајдари, тужилац за ратне злочине косовског Специјалног тужилаштва у разговору за Досије о киднаповањим и убијеним новинарима и медијским радницима.

У наставку је овај текст преведен на албански и енглески језик. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Тужитељка није могла да да више података о истрагама киднаповања новинара Радио Приштине Љубомира Кнежевића и убиства Енвера Маљокуа, јер су, како је подвукла – у току. Документа о истрази киднаповања Ђуре Славуја и Ранка Перенића, то Тужилаштво још није добило од Еулекса. Хајдари каже и да ово тужилаштво за сада нема никаквих података о убиству Африма Малићија, Криста Гегаја, Момира Стокуће, Шефки Попове и Бардуља Ајетија.

x Из истраживања Удружења новинара Србије произилази да је или било доста ометања истрага или се међународни тужиоци и истражне судије нису потрудили да се ови случајеви расветле. Последње убиство новинара догодило се пре 13 година. Како је данас могуће водити ефикасну истрагу и сазнати истину судбинама убијених и киднапованих новинара?

- Време је највећи проблем. Није лако истраживати ни ратни или било који злочин, непосредно након што се догодио, а истраживати догађаје од пре око две деценије је изузетно тешко. Тешко, јер су се починиоци сигурно потрудили да до данас униште трагове, потрудили су се и да утичу на сведоке. Сведоци су остарили, памћење им је избедело и не можемо их кривити због тога. Пођите од чњенице да ако је сведок 1999. године имао 60 година, сада има 80, а од особе те доби не можемо очекивати јасно сећање и прецизне информације. На крају, и починиоци умиру и старе.
Никада нисам разумела, па ни данас, зашто нама, локалним тужиоцима и судијама није поверено да гонимо ратне злочинце, већ међународним тужиоцима и судијама, мисији УНМИК-а, а од 2008. ЕУЛЕКС-у. Када је средином 2014, донета одлука о престанку мисије ЕУЛЕКС, ратни злочини су пребачени у надлежност локалног правосуђа и тужилаштва. Од средине 2014. до данас они нама "пребацују" те предмете на кашичицу. Један по један. До сада је пребачен део, а већину чекамо да нам доставе и помињу на стотине предмета. Другим речима, стање је врло хаотично, нажалост. Осим тога, мисије владавине права и УНМИК и ЕУЛЕКС имале су велики број судија и тужилаца. Када они нису успели да реше већи број предмета, како се сада очекује од локалних тужилаца да надокнаде оно што међународни нису урадили? И то само са два тужиоца.

x  Дакле, само два тужиоца раде на случајевима свих ратних злочина, укључујући у убијене и киднаповане новинаре?

- Специјално тужилашво које је искључиво надлежно за ратне злочине ради са недовољним бројем тужилаца. Једино што је могло да се уради у овој ситуацији, јесте да се двоје тужилаца одреде за ратне злочине. Колега и ја имамо и друге предмете, као што су прање новца, тероризам, корупција високог степена, такође ми паралелено истражујемо и ратне злочине. Али, када будемо оконачали друге предмете, бавићемо се искључиво ратним злочинима. Зато хоћу јавно да кажем и Вама и јавности какво стање наслеђујем. Без претензија да критикујем међународне мисије, хоћу да кажем истину, шта смо наследили и шта можемо сада да урадимо. Не бих да неко помисли да нам је ЕУЛЕКС пренео сјајно стање, а да смо ми незаинтересовани и нећемо да радимо. Напротив. Код мене и мог колеге постоји велика воља и жеља да надокнадимо све што до сада није урађено, али како ћемо и шта, зависи од објективних околности. Оно што посебно желим да подвучем је недостатак правне сарадње са Србијом.

x Зашто?

- И УНМИК и ЕУЛЕКС су могли да правно сарађују са Србијом, размењују информације, сведоке, обезбеђују доказе. Ми ту могућност немамо. И сада - колега и ја ћемо прибавити доказе, онолико колико је могуће, учинићемо све да идентификујемо починиоце, покушаћемо да обезбедимо доказе и од Међународног кривичног трибунала за бившу Југославију (МКТЈ), а већина починилаца српске националности су у Србији. Дошли смо у ситуацију да процесуирамо само Албанце и то наилази на отпор у косовском друштву, јер сматрају да су дискриминисани. И српско правосуђе има идентичан проблем, јер су у српском Тужилаштву за ратне злочине отворени многи предмети за злочине почињене на Косову, и неће моћи да окончају те предмете без сарадње са косовским институцијама кривичног гоњења и правосуђа. Зато је правна сарадња неопходна. То је у интересу и правде и задовољења жртава ратних злочина и њихових породица. Породице од нас очекују чудо. Ту говорим и о несталима, јер су они нестали као последица кривичних дела. Породице очекују да нађемо њихове најмилије и мислим и да је то без сарадње немогуће. Најгоре је што се све своди на терен политике - Србија није признала Косово, па неће сарађивати. Ипак, мислим да би у овој ситуацији требало применити модел који је Србија применила са Босном и Хрватском, да тужилаштва склопе споразум о сарадњи, а не да чекамо политичаре. Ако њих будемо чекали, ко зна колико следећих година се истраге неће померити са мртве тачке. У целој овој причи криминалци профитирају. Не само од ратних злочина него од свих врста организованог криминала, корупције и тероризма. Они уживају. Они фантастично сарађују, немају политичке проблеме и не знају за националне препреке. То је једна фамиља која одлично сарађује.

x Киднаповање колега Ранка Перенића и Ђуре Славуја није никада истражено. Породица Перенић је тек недавано добила папир од Еулекса у којем њихов тужилац Маурицио Салустро закључује (још 2013. године) да је Перенића и Славуја кинднаповао ОВК и ту ставља тачку. Након њиховог нестанка, новинар Њујорк Тајмса Мајк О’Конор је отишао у место Бела Црква код Ораховца где је видео возило у коме су Перенић и Славуј отишли на радни задатак, а у аутомобилу и диктафон који су носили са собом. Ако је Еулекс имао сазнања да је реч о ОВК, а с друге стране разна сведочења и публикације које су припадници ОВК писали указују да су три различите формације ОВК, под командом три различита команданта долазиле до локације на којој су Перенић и Славуј нестали - зашто нико од тих команданата није упитан за овај злочин?

- Што се тиче ова два случаја, ЕУЛЕКС је одбацио кривичну пријаву и случајеви су архивирани. То су подаци које сам ја добила припремајући се за овај интервју. Одбацивање кривичне пријаве нисам видела, могуће је да су рекли да нема довољно доказа или слично. Али, околност да је кривична пријава одбачена, не значи да је предмет затворен за сва времена. Тужилаштво увек може поново да отвори случај. Прво би требало да сачекам да нам ЕУЛЕКС проследи све предмете, јер нама шаљу и оне који су архивирани.

x Али, ЕУЛЕКС је званично отишао са Косова.  

- Рекли су да се баве скенирањем, превођењем и то је у току. Ми очекујемо још и стотине и стотине предмета. Укупно је негде око 900 ратних злочина које би требало ЕУЛЕКС да нам проследи. И предметЕ о 2000 несталих особа.

X Када је реч о убиству новинара Енвера Маљокуа, истрага више пута отварана и затварана. Да ли је сада поново случај отворен и располажете ли са неким новим чињеницама?

- Предмете који су у истрази, не коментаришемо. Из разлога истраге и зато што би на тај начин могли да ометамо истрагу.

x Међу предметима које сте добили је нестанак Љубомира Кнежевића.  Да ли Вам је познато да је истраживан пред митровачким судом 2001. године? Адвокат оштећених породица, Стоја Ђуричић је нестанак Кнежевића довела у везу са киднаповањем шесторице Срба из Гојбуље, сумњајући да је Гани Имери, командат ОВК у области Вучирн, наредио његову отмицу. Знате ли нешто више о томе?

- Случај Љубомира Кнежевића сам добила 5. октобра 2017. године. Не могу говорити о именима, о осумњиченима, али могу рећи да се ради на случају.

x У најмању руку је необична истрага убиства новинара Шефкија Попове. Према расположивим подацима истражни тужилац је два пута тражио интервенцију полиције за прикупљање доказа, али они  нису реаговали на те захтеве. Такође, након убиства, из куће породице Попова су однете ствари за које се сумњало да могу бити важне за истагу, а данас нико не може да одговори где се оне налазе. Да ли овде видите кривично дело ометања правде и да ли ћете утврђивати одговорност за оне који су несавесно радили свој посао?

- Припремајући се за овај интервју тражила сам податке. Ми немамо ништа о убиству Шефкија Попове. То мора да је негде. УНМИК ће тек нама предати своја документа и можда се ту негде налази. Не могу да пожурим са закључцима, док не проверим где се ствари налазе.

x Ви сте подизали оптужнице и против Албанаца и против Срба за ратне злочине. Да ли сте због тога имали проблема?

- То је слична прича као и свуда где се одвијао рат. У ситуацији смо да подижемо оптужнице против особа које се сматрају херојима. Хероји су јер су учествовали у рату, бранили своју земљу, па се оптужнице против њих доживљајају као напад на праведни ослободилачки рат. Људима треба објаснити да кривично гоњење и подизање оптужница нема везе са ратом на Косову, већ са појединцима који су починили злочине. Нама треба пуно труда да то објаснимо, треба нам подршка медија и цивилног друштва, да се схвати да оптужница није усмерена против ОВК, да је кривична одговорност индивидуална, да су злочине чинили појединци и злочинци треба да се казне, а породице жртава добију задовољење.
Примећујем да се жртве и њихове породице спомињу у контексту неких конференција и годишњица, а у конкретним примерима ратних злочина се скоро заборављају. Увек се глорификују и "жале" оптужени, говори се да се преко њих напада нека политичка партија или ослободилачки рат, а жртве се једва спомињу. Међутим, то није проблем само на Косову, а ми тужиоци смо професионалци, судије су такође професионалци, и ми занемарујемо те политичке нападе и трудимо се да одрадимо свој посао поштено, онако како се од нас очекује. Било ја напада на мене, има их и данас, именом и презименом су ме нападали у Парламенту Косова, на личној основи, све могуће су искористили, али то само тренутно заболи, а онда кажем себи - ја сам професионалац не смам себи да то дозволим.

x Када би од свих препрека требало да изаберете ону за коју мислите да је најтежа за истрагу и процесурање злочина над новинарима, која је за Вас препрека највећа? Да ли су то политичке околности, заштита сведока...  И како мислите да би је требало превазићи?

- Прво, говори се о заштити сведока, а ја питам - како да заштитим свеодока кога немам? Како да говорим о сведоцима којих нема. Најгоре је када кажу "зна се" - ајде шта се зна? Реците ми одакле да кренем. Човек је одведен са аутобуске станице, из болнице, јер неко видео? Потребни су докази, сведоци. Међутим, под број један видим недостатак сарадње са Србијом.

Медијски мрак Тужитељка Дрита Хајдари сматра да је “скоро двадесет година владао медијски мрак о овим ратним злочинима”: - Не сећам се, не пратим да је ико од Ваших колега истраживао или питао какво је стање када је реч о овим ратним злочинима, све док нису прешли у наше руке. И данас, више су концентрисани на статистику, не баве се суштинским питањима. Не видим ни неко расположење медија да се грађанима Косова објасни неопходност процесуирања ратних злочина, да је злочин - злочин ко год да га је починио. Желим да ово све подвучем, јер је важна подршка јавности и грађана, који осим што морају бити информисани, мислим да располажу одређеним сазнањима и могу помоћи.

* Преузимање делова или целокупног текста је дозвољено уз обавезно навођење извора
___________________________________________________________________________________________

 

Drita Hajdari, prokurorja në Prokurori Speciale të Kosovës: Si mund ta kompensojnë prokurorët vendorë, atë që nuk e kanë bërë ata ndërkombëtarë 

Misionet e UNMIK-ut dhe të EULEX-it, me një numër të madh të prokurorëve, nuk arritën t’i zgjidhin vrasjet dhe kidnapimet e gazetarëve, e tani pritet që prokurorët vendorë t’i kompensojnë të gjitha ato që ata ndërkombëtarët nuk i kanë bërë. Dhe atë vetëm dy prokurorë, thotë Drita Hajdari, prokurorja për krime lufte e Prokurorisë Speciale të Kosovës në bisedim për Dosjen e gazetarëve dhe punonjësve mediatik të kidnapuar dhe të vrarë. Prokurorja nuk pati mundësi të na jep më shumë të dhëna për hetimet e kidnapimit të gazetarit të Radio Prishtinës, Momir Knezheviqit dhe të vrasjes së Enver Malokut, sepse siç theksoi ajo – janë në zhvillim e sipër. Dokumentet mbi hetimet për kidnapimin e Gjuro Sllavujit dhe Ranko Pereniqit, kjo Prokurori nuk i ka marrë ende nga EULEX-i. Hajdari thotë se kjo Prokuroria tani për tani nuk ka kurrfarë të dhëna mbi vrasjen e Afrim Maliqit, Krist Gegajt, Momir Stokuqës, Shefki Popovës dhe Bardhyl Ajetit. 

x Nga hulumtimi i Asociacionit të gazetarëve të Serbisë del se ose ka pasur shumë pengesa në hetime ose prokurorët ndërkombëtarë dhe gjykatësit hetues nuk u përpoqën mjaft që këto raste të nxjerrën në pah. Vrasja e fundit e gazetarit ndodhi para 13 vitesh. Si është e mundur që sot të zhvillohet një hetim efikas dhe të mësohet për fatin e gazetarëve të vrarë dhe të kidnapuar?

- Koha është problemi më i madh. Nuk është lehtë të hetohet një krim lufte, apo cili do krim, menjëherë pasi që ka ndodhur, kurse të hetosh një ngjarje e cila ka ndodhur para rreth dy dekadash, është jashtëzakonisht e rëndë. Është e rëndë, sepse kryesit më siguri deri më sot janë përpjekur që ti shkatërrojnë gjurmët, janë përpjekur që të ndikojnë te dëshmitarët. Dëshmitarët janë plakur, kujtesa e tyre është zbehur dhe nuk mund t’i fajësojmë për këtë. Nisuni nga fakti se nëse një dëshmitar në vitin 1999 i ka pasur 60 vjet, sot i ka 80, nga personi në atë moshë nuk mund ta presim kujtimin e qartë dhe informata të sakta. Në fund, edhe kryesit plakën dhe vdesin. Kurrë nuk e kam kuptuar, dhe ashtu as sot, pse neve, prokurorëve dhe gjyqtarëve vendorë nuk na u besua që ti ndjekim kriminelët e luftës, por kjo iu besua prokurorëve dhe gjyqtarëve ndërkombëtarë të misionit të UNMIK-ut, e nga viti 2008 të EULEX-it. Kur në vitin 2014 është marrë vendimi për ndërprerjen e misionit të EULEX-it, krimet e luftës u transferuan nën kompetencën e gjyqësorit dhe prokurorisë vendore. Nga mesi i vitit 2014 deri më sot ata neve na “transferojnë” lëndët me lugë. Një nga një. Deri tani u transferua një pjesë, por shumicën presim që ta transferojnë, po i përmendin më qindra lëndë. Me fjalë tjera, gjendja është tepër haotike, fatkeqësisht. Përveç kësaj, misionet për sundim të ligjit, edhe UNMIK-u edhe EULEX-i e kanë pasur numrin e madh të prokurorëve dhe gjyqtarëve. Nëse ata nuk arritën ta zgjidhin shumicën e rasteve, si pritet tani nga prokurorët vendorë ta kompensojnë atë që ata ndërkombëtarë nuk e kanë bërë? Jemi vetëm dy prokurorë. 

x Prandaj, vetëm dy prokurorë punojnë në rastet e krimeve të luftës, duke i përfshirë edhe gazetarët e vrarë dhe të kidnapuar?

- Prokuroria Speciale e cila është kompetente vetëm për krime lufte punon me numër të pamjaftueshëm të prokurorëve. E vetmja gjë që është mundur të bëhet në këtë situatë, është që dy prokurorë të caktohen për krime lufte. Kolegu dhe unë i kemi edhe lëndët e tjera, siç janë shpërlarja e parasë, terrorizmi, korrupsioni i nivelit të lartë, gjithashtu, paralelisht i hetojmë krimet e luftës. Por, kur t’i kemi përfunduar lëndët e tjera, do të merremi vetëm me krime lufte. Për këtë dua publikisht të ju them, edhe Juve edhe publikut, çfarë gjendje po trashëgoj. Pa pretendime që t’i kritikoj misionet ndërkombëtarë, dua ta them të vërtetën, çka kemi trashëguar dhe çka mund të bëjmë. Nuk dua që dikush të mendojë që EULEX-i na e transferojë një gjendje të mrekullueshme, dhe që nuk jemi të interesuar dhe nuk duam të punojmë. Përkundrazi. Unë dhe kolegu kemi vullnet dhe dëshirë të madhe t’i kompensojmë të gjitha ato që deri më tani nuk janë bërë, por si dhe çka do të bëjmë, varet nga rrethanat objektive. Ajo që veçanërisht dua ta theksojë, është mungesa e bashkëpunimit juridik me Serbinë. 

x Pse? 

- EDHE UNMIK-u edhe EULEX-i e kanë pasur mundësinë të bashkëpunojnë juridikisht me Serbinë, t’i shkëmbejnë informatat, dëshmitarët, të sigurojnë prova. Në nuk e kemi këtë mundësi. Dhe tani – kolegu dhe unë do t’i mbledhim provat, aq sa është e mundur, do të bëjmë çdo gjë për të identifikuar kryesit, do të përpiqemi që t’i sigurojmë provat edhe nga Gjykata Penale Ndërkombëtare për ish Jugosllavinë (GJPNJ), e shumica e kryeseve të nacionalitetit serb janë në Serbi. Kemi arritur në situatë që t’i procedojmë vetëm shqiptarët dhe hasim në rezistencë në shoqërinë kosovare, sepse njerëzit mendojnë që janë të diskriminuar. Edhe gjyqësori serb e ka një problem identik, sepse në Prokurorinë serbe për krime lufte janë hapur shumë lëndë për krimet e bëra n Kosovë, dhe këto nuk do të mund të përfundohen pa bashkëpunim me institucionet kosovare për ndjekje penale dhe të gjyqësorit. Për këtë është i domosdoshëm bashkëpunimi juridik. Ky është në interes të drejtësisë dhe kënaqësisë së viktimave të krimeve të luftës dhe familjeve të tyre. Familjet nga ne presim një mrekulli. Këtu flas për të zhdukurit, sepse ata janë zhdukur si shkak i veprave penale. Familjet presin që t’i gjejmë të dashurit e tyre, e unë mendoj që një gjë e tillë nuk është e mundur pa bashkëpunim. Më e keqja është që çdo gjë përfundon në fushën politike. Serbia nuk e ka njohur Kosovën, dhe prandaj as nuk do të bashkëpunojë. Megjithatë, mendoj se në këtë situatë do duhej të aplikohet modeli, të cilin Serbia e ka aplikuar me Bosnjën edhe Kroacinë, që prokuroritë ta arrijnë një marrëveshje për bashkëpunim, e jo t’i presim politikanët. Nëse i presim ata, kush e di se sa vite të ardhshëm këto hetime nuk do të lëvizin nga pika e vdekur. Nga e gjithë kjo situatë, vetëm kriminelët kanë dobi. Jo vetëm nga krimet e luftës, por nga të gjitha llojet e krimit të organizuar, korrupsionit dhe terrorizmit. Ata kënaqen. Ata bashkëpunojnë në një mënyrë fantastike, nuk i kanë problemet politike dhe nuk dinë për barriera etnike. Ata janë një familje e cila bashkëpunon shkëlqyeshëm. 

x Kidnapimi i kolegëve Ranko Pereniqit dhe Gjuro Sllavujit kurrë nuk u hetua. Familja Pereniq, para pak kohe e mori një letër nga EULEX-i në të cilën prokurori i tyre Mauricio Salustro përfundon (mu në vitin 2013) se Pereniqin dhe Sllavujin i ka kidnapuar UÇK-ja dhe këtu e vendos një pikë. Pas zhdukjes së tyre, gazetari i New York Times, Majk O’Konori shkoi në vendin Fortesa, në Komunën e Rahovecit, ku e ka parë makinën me të cilën Pereniqi dhe Sllavuji shkuan në detyrën e punës, dhe në veturë diktafonin të cilin e kishin marrë me vete. Nëse EULEX-i ka pasur informata që bëhet fjalë për UÇK-në, e në anën tjetër, dëshmitë e ndryshme dhe publikimet që i kanë shkruar pjesëtarët e UÇK-së tregojnë se tri formacione të UÇK-së, nën komandën e tre komandantëve të ndryshëm vinin në lokacionin ku Pereniqi dhe Sllavuji u Zhdukën- përse askush nga këta komandantët nuk është pyetur për këtë krim?

- Sa u përket këtyre dy rasteve, EULEX-i e ka refuzuar kallëzimin penal dhe rastet janë arkivuar. Këto janë të dhënat që i mora duke u përgatitur për këtë intervistë. Refuzimin e kallëzimit penal nuk e pashë, është e mundur që kanë thënë që nuk ka prova të mjaftueshme ose diçka ngjashëm. Por, rrethana se është refuzuar kallëzimi penal, nuk do të thotë që lënda u mbyll përgjithmonë. Prokuroria gjithmonë mund ta hapë rastin. Së pari do duhej të pres që EULEX-i të na i transferojë të gjitha lëndët, sepse neve na i dërgojnë edhe ato lëndë që janë arkivuar. 

x Por EULEX-i zyrtarisht ka shkuar nga Kosova.  

- Kanë thënë se po merren me skanimin dhe përkthimin, dhe kjo është në zhvillim e sipër. Në total janë diku rreth 900 krime lufte që EULEX-i duhet të na i transferojë. Sikur dhe lëndët për 2000 persona të zhdukur. 

X Kur bëhet fjalë për vrasjen e gazetarit Enver Malokut, hetimi disa herë është hapur dhe mbyllur. A është hapur rasti tani përsëri dhe a i keni në dispozicioni faktet e reja?

- Lëndët nën hetim nuk i komentojmë. Për shkak të hetimit dhe se në këtë mënyrë mund ta pengojmë hetimin. 

x Në mesin e lëndëve që i keni marrë, është edhe zhdukja e Lubomir Knezheviqit. A e dini se ky rast është hetuar para Gjykatës në Mitrovicë, në vitin 2001? Avokatja e familjeve të dëmtuara, Stoja Gjuriçiq e ndërlidhi zhdukjen e Knezheviqit me kidnapimin e gjashtë serbëve nga Gojëbula, duke dyshuar se Gani Imeri, komandanti i UÇK-së në zonën e Vushtrrisë, ka dhënë urdhër për kidnapimin e tij. A dini diçka më shumë për këtë?

- Rastin e Lubomir Knezheviqit e kam marrë më 5 tetor të vitit 2017. Nuk mund të flas për emra, por mund të them se po punohet në këtë rast. 

x Në të paktën, hetimi i vrasjes së gazetarit Shefki Popovës ishte i çuditshëm. Sipas të dhënave në dispozicion, prokurori hetimor dy herë e ka kërkuar intervenimin e policisë për shkak të mbledhjes së provave, por ata nuk reaguan ndaj këtyre kërkesave. Gjithashtu, pas vrasjes, nga shtëpia e familjes Popova u morën gjërat për të cilat dyshohej se mund të jenë të rëndësishme për hetimin, e sot askush nuk mund të përgjigjet ku ndodhen ato. A e shihni këtu veprën penale pengimi i drejtësisë dhe a do ta përcaktoni përgjegjësinë për ata që në mënyrë të papërgjegjshme e kanë kryer punën e tyre? 

- Duke u përgatitur për këtë intervistë, i kam kërkuar të dhënat. Ne nuk kemi asgjë mbi vrasjen e Shefki Popovës. Ato duhet të jenë diku. UNMIK-u duhet t’i dorëzojë dokumentet e veta te na, dhe ndoshta ky rast ndodhet aty diku. Nuk mund të ngutem me përfundime, para se të kontrolloj ku gjenden gjërat?

x Ju i keni ngritur aktakuzat për krime lifte edhe kundër shqiptarëve edhe kundër serbëve. A keni pasur probleme për shkak të kësaj?

- Është një histori i njëjtë sikur kudo ku është zhvilluar lufta. Gjendemi në një situatë ku ngritim aktakuza kundër personave që konsiderohen heronj. Heronj janë sepse kanë marrë pjesë në luftë, sepse e kanë mbrojtur vendin e tyre, dhe aktakuzat kundër tyre përjetohen si sulm ndaj luftës së drejtë çlirimtare. Njerëzve duhet shpjeguar se ndjekja penale dhe ngritja e aktakuzave nuk kanë shumë lidhje me luftë në Kosovë, por me individët që kanë kryer krime. Neve na duhet shume përpjekje ta shpjegojmë këtë gjë, na duhet mbështetja nga mediat dhe shoqëria civile, për t’u kuptuar se aktakuza nuk është drejtuar kundër UÇK-së, që përgjegjësia penale është individuale, që krimet i kanë kryer individët dhe kriminelët duhet të ndëshkohen, kurse familjet e viktimave të jenë të kënaqura. Vërej se viktimat dhe familjet e tyre përmenden në kontekstin e disa konferencave dhe përvjetorëve, e në rastet konkrete të krimeve të luftës, pothuajse harrohen. Gjithmonë përlëvdohen dhe “vajtohen” të akuzuarit, thuhet se përmes tyre sulmohet ndonjë parti politike ose lufta çlirimtare, kurse viktimat pothuajse nuk përmenden. Megjithatë, ky nuk është problem vetëm në Kosovë, e ne prokurorët jemi profesionistë, gjyqtarët janë gjithashtu profesionistë, dhe i anashkalojmë sulmet politike dhe përpiqemi ta kryejmë punën tonë me nder, ashtu siç edhe pritet nga ne. Ka pasur sulme ndaj meje, ka edhe sot, me emër dhe mbiemër me sulmuan në Kuvendin e Kosovës, personalisht, i kanë shtjerrë të gjitha, por është dhimbje momentale, e pastaj i them vetvetes – unë jam profesioniste dhe nuk mund t’ia lejoj këtë vetës sime. 

x Nëse nga të gjitha barrierat do duhej ta zgjidhni vetëm njërën për të cilën mendoni se është më e vështirë për hetimin dhe procedimin e krimeve ndaj gazetarëve, e cila do të ishte ajo për Juve? A janë ato rrethanat politike, mbrojtja e dëshmitarëve... Dhe si mendoni që duhet të tejkalohet?

- Së pari flitet për mbrojtën e dëshmitarëve, e unë po pyes- si ta mbroj dëshmitarin i cili nuk ekziston? Si të flas për dëshmitarë që nuk ekzistojnë? Më e keqja është kur me thonë “dihet” – hajde, çka dihet? Më thoni nga ku të nisem. Njeriu është marrë nga stacioni i autobusëve, nga spitali, a e pa dikush? Nevojitën provat, dëshmitarët. Megjithatë, si të parën e shoh mungesën e bashkëpunimit me Serbinë.

Errësira mediale   Prokurorja Drita Hajdari konsideron se “pothuajse njëzet vite ka sunduar errësira mediale për këto krime lufte”.  -Nuk më kujtohet, nuk e përcjell se a e ka hetuar ose a ka pyetur ndonjë nga kolegët tuaj për gjendje, kur bëhet fjalë për krime lufte, derisa nuk kaluan në duart tona. Edhe sot janë më shumë të përqendruar në statistikë, nuk merren me çështje thelbësore. Nuk e shoh as vullnetin e mediave që t’ju shpjegohet qytetarëve të Kosovës domosdoshmëria e procedimit të krimeve të luftës, që krimi është krim kushdo që e ka kryer. Edhe një herë dua ta theksoj se është e rëndësishme mbështetja e publikut dhe e qytetarëve, të cilët, përveç që duhet të informohen, mendoj që i kanë në dispozicion informatat e caktuara dhe që mund të na ndihmojnë.

 * Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar vetëm duke e cekur edhe burimin

_____________________________________________________________________________

Drita Hajdari, War Crimes Prosecutor at the Special Prosecutor Office of Kosovo: How Can Local Prosecutors Make up for What International Prosecutors Failed to Do  

UNMIK and EULEX missions with a large number of prosecutors failed to solve murders and abductions of journalists, and local prosecutors are expected now to redeem what the international ones failed to do. And this should be done with only two prosecutors, says Drita Hajdari, a war crimes prosecutor Prosecutorat the Special Prosecutor Office of Kosovo, in an interview for the Dossier on kidnapped and murdered journalists and media workers. Prosecutor could not provide more details about the investigations related to kidnapping of the Radio Pristina journalist Ljubomir Knezevic and murder of Enver Maloku because, as she stressed, they were in progress. As for documents related to the investigation of kidnaping of Djuro Slavuj and Ranko Perenic, the Prosecutor’s Office has not yet received them from EULEX. Hajdari says that the Prosecutor’s Office did not have any information whatsoever about murders of Afrim Maliqi, KristGegaj, Momir Stokuca, Shefki Popova and Bardhyl Ajeti.

x It results from a research of the Journalists’ Association of Serbia that there was either much interfering with investigations or that international prosecutors and investigative judges failed to put effort into solving these cases. The last murder of a journalist happened 13 years ago. How is it possible today to conduct an effective investigation and find out the truth about fates of the murdered and kidnapped journalists?

- Time is the biggest problem. Investigation of a war crime or any crime is not easy immediately after it occurred, but investigation of the events from about two decades ago is extremely difficult. It is difficult because the perpetrators have certainly done their best to destroy traces until now and they also did their best to influence witnesses. The witnesses have grown older, their memory faded and we cannot blame them for that. You may start from the fact that if a witness back in the 1990s was 60, he or she is 80 now and we cannot expect a clear memory and precise information from the people of that age. Perpetrators eventually die and grow old. I have never understood and I don’t understand even today why we, local prosecutors and judges, have not been entrusted with prosecuting war criminals since 2008, but international prosecutors and judges, the mission of UNMIK and EULEX, were. When the decision on termination of the EULEX operations was made in mid-2014, war criminals were transferred to the jurisdiction of local judiciary and prosecution. Since 2014, they have been “transferring” these cases to us little by little. One by one. One part has been transferred so far, but we still waiting for the majority to be transferred and hundreds of cases have been mentioned. In other words, the situation is unfortunately chaotic. In addition, the missions of rule of law of both UNMIK and EULEX had a large number of judges and prosecutors. If they failed to solve most cases, why is it now expected from the local prosecutors to redeem what the international prosecutors failed to do? From only two prosecutors.

x So, only two prosecutors are working on the war crimes cases, including murdered and kidnapped journalists?  

- The Special Prosecutor’s Office, which is solely in charge of war crimes, is working with an insufficient number of prosecutors. The only thing that could be done in this situation is to appoint two prosecutors for war crimes. My colleague and I have other cases, too, such as money laundering, terrorism, high-level corruption, and at the same time we are investigating war crimes, too. But when we finalize other cases, we will deal only with war crimes. Therefore I would like to say both to you and the public about the situation that we succeeded. Without pretending to criticize the international missions, I would like to tell the truth, what we inherited and what we can do now. I don’t want anyone to think that EULEX left the great situation and that we are not interested and we don’t want to work. On the contrary. My colleague and I have a strong will and desire to make up for what has not been done, but how and what we will do depends on the objective circumstances. What I would especially like to underline is the lack of legal cooperation with Serbia.

x Why? 

- Both UNMIK and EULEX could legally cooperate with Serbia, exchange information, witnesses, provide evidence. We do not have such an option. And now – my colleague and I will provide evidence, as much as it is possible, we will do everything to identify perpetrators, we will try to secure the evidence from the International Criminal Tribunal for former Yugoslavia (ICTY), too, and the majority of perpetrators of Serbian nationality are in Serbia. We came in a situation in which we can prosecute only Albanians and this is met with resistance in the Kosovo society because they believe they are discriminated. The Serbian judiciary has identical problem because the Serbian war crimes prosecutor’s office has opened many cases for war crimes committed in Kosovo and they will not be able to finalize these cases without cooperation with the Kosovo criminal prosecution and judiciary institutions. Therefore, the legal cooperation is necessary. It is in the interest of justice and redressing of war crimes victims and their families. Families hope we would perform a miracle. I am referring here to the missing, too, because they went missing as a result of criminal offences. Families are waiting for their loved ones to be found and I believe this is impossible without cooperation. The worst is that this all boils down to the area of politics – Serbia has not recognized Kosovo and would not cooperate therefore. However, I believe that in such a situation we should apply a model that Serbia already applied with Bosnia and Croatia, the prosecutor’s offices should make an agreement on cooperation, and we should not wait for politicians. If we are to wait for them who knows for how many years the investigations would not move an inch from the standstill. Criminal are profiting from all this. Not only war crimes criminals, but all types of organized crime, corruption and terrorism criminals. They enjoy themselves. They cooperate fantastically, they do not face political problems and they do not know national barriers. This is one family that cooperates excellently.

x Kidnapping of Ranko Perenic and Djuro Slavuj has never been investigated. The family Perenic has only recently received a paper from EULEX in which the prosecutor Maurizio Salustro concluded (as early as in 2013) that Perenic and Slavuj were abducted by KLA and they put a full stop there. Following their disappearance, the New York Times reporter Mike O’Connor went to the village of Bela Crkva near Orahovac where he saw the car in which Perenic and Slavuj left for their assignment and in the car there was a voice recorder they took with them. If EULEX had knowledge this was KLA and, on the other hand, a number of testimonies and publications that KLA wrote indicate that three different KLA formations, under the command of three different commanders came to the location where Perenic and Slavuj disappeared – why none of these commanders have been asked about this crime?

- As for both cases, EULEX dismissed the criminal charges and the cases have been archived.  This is the information that I received while preparing for this interview. I have not seen dismissal of the criminal charges, it is possible that they said there was not enough evidence or something similar. But the fact that the criminal charges were dismissed does not mean that the case is closed forever. The Prosecutor’s Office can reopen the case. First we should wait for all the cases to be transferred by EULEX, because they are sending those that are archived, too.

x But EULEX has officially left Kosovo.  

- They said they dealt with scanning, translation and this is underway. We still expect hundreds and hundreds of cases to arrive. There are altogether about 900 war crimes that EULEX should pass over. As well as the cases of 2000 missing persons.  

X Speaking of the murder of Enver Maloku, the investigation has been repeatedly opened and closed. Has the case been reopened now and do you have knowledge of any facts?

- We do not comment cases that are under investigation. This is done for the reason of investigation and because we could interfere with the investigation by doing so.

x The case of Ljubomir Knezevic is among the cases that you have received. Are you aware that the case was investigated in the Mitrovica Court in 2001?  Lawyer of the victims’ families Stoja Djuricic linked disappearance of Knezevic with kidnapping of six Serbs in Gojbulje, suspecting that Gani Ymeri, KLA commander in the town of Vucitrn, ordered his abduction. Do you know anything more about it?

- I received the case of Ljubomir Knezevic on 5 October 2017. I cannot talk about names, suspects, but I can say that we are working on the case.  

x Investigation into the murder of journalist Sefki Popova is strange, to put it mildly. According to the available information, the investigating prosecutor has twice requested the intervention of police in order to gather evidence, but they failed to respond to these requests. Things, believed that could have been important for the investigation, were also taken from the Popova’s house and no one can answer today where they are. Do you see here the criminal offense of interference with justice and will you establish accountability of those who were negligent in performing their work?

- I was looking for information while preparing for this interview. We have nothing about the murder of Sefki Popov. It must be somewhere. UNMIK will hand us over their documents and perhaps it is somewhere in these files. I cannot rush with conclusions unless I check where the things are.

x You filed indictments against ethnic Albanians and Serbs for war crimes. Have you faced problems because of that? 

- It is a similar story everywhere where you had a war. We are in a situation to file indictments against persons who are considered to be heroes. Heroes because they took part in the war, defended their country, and charges against them are seen as an attack on the just liberation war. People should be explained that criminal prosecution and filing the indictments has nothing to do with the war in Kosovo, but with individuals who committed crimes. We need much effort to explain this, we need support of the media and civil society in making people understand that charges are not directed against KLA, but that the criminal responsibility is individual, that crimes were committed by individuals and criminals should be taken to justice and victims’ families redressed. I have noticed that victims and their families are mentioned in the context of some conferences and anniversaries and they are nearly forgotten in the concrete cases of war crimes. Defendants are always glorified and “felt sorry for”, they say that a political party or the liberation war is attacked by attacking them and victims are barely mentioned. However, this is not a problem only in Kosovo, but we prosecutors are professional, judges are also professional and we ignore political attacks and try to do our job fairly, as we are expected to do. There have been attacks on me, there are still attacks, they attacked me in the Kosovo parliament and mentioned my name, on the personal basis, they used everything they could, but it hurts for a moment, and then I say to myself – I am a professional, I cannot allow this to myself.

x If you should choose an obstacle of all these that you believe is most difficult for investigation and prosecution of war crimes  against journalists, what would be the biggest obstacle for you? Are these political circumstances, protection of witnesses… and what do you think how it should be overcome?

- Firstly, they talk about protection of witnesses, and I am asking – how can I protect a witness that I don’t have? How can I speak about witnesses that are missing? The worst is when they say “it is known” - please tell me what is known? Tell me where I should start from. A man was taken from the bus station, hospital, did anyone see that? I need evidence, witnesses. However, I see the lack of cooperation with Serbia as the obstacle number one.  

Media blackout Prosecutor Drita Hajdari believes “there was the media blackout about these war crimes for nearly twenty years”:  - I do not remember, I have not followed if any of your colleagues researched or wrote about the situation with regard to the war crimes until they were handed over to us. And even today, they are more focused on the statistics, they do not deal with the core issues. I do not see the media being willing to explain the citizens of Kosovo the necessity of prosecuting the war crimes, that a crime is a crime whoever committed it. I would like to stress this because support of the public and citizens is important and apart from the fact they should be informed, I believe they have certain information and can help.

 

 * Reprinting, republishing or usage parts or the entire article is permitted with mandatory source guidance