Istraživanje UNS-a o ubijenim i otetim novinarima na Kosovu

10. 07. 2018.

Autor: Jelena L. Petković Izvor: UNS

Ubistvo novinara Momira Stokuće u Prištini 19 godina bez istrage

UNMIK policija je dobila poziv da se nešto dešava u Ulici Đure Jakšića 15 u Prištini. Uveče, 21. septembra 1999. godine, izašli su na teren. U kući, na kojoj su sporedna ulazna vrata bila otvorena, na podu spavaće sobe zatekli su ubijenog Momira Stokuću, fotoreportera i saradnika "Politike". Od tada policija se nije bavila ovim ubistvom.

U nastavku je ovaj tekst preveden na albanski i engleski jezik. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Istrage nikada nije bilo. Istraživanje Udruženja novinara Srbije otkriva i da je ova prijava policiji UNMIK-a "nestala" iz njihove arhive, što se pravda "promenom dužnosti i selidbom".

Podataka o ovom ubistvu nema ni u Euleksu, nema ga ni Specijalno tužilštvo Kosova, niti srpsko Tužilaštvo za ratne zločine. I pored toga što UNS godinama unazad podseća na ovaj zločin, najbližeg rođaka, Momirovu sestru Branku Damnjanović, za 19 godina od kako je njen brat ubijen nije pozvao nijedan istražni sudija.

 

- Jedino što ga se vi novinari setite, kaže ona u svedočenju za UNS. 

Vreme smrti 

- Moma je imao 50 godina, nije bio oženjen i živeo je sa mamom u naselju gradić Pejton, a mi u pešačkoj zoni Prištine. Po dolasku međunarodnih snaga, juna 1999, ostali smo u gradu jer nikome ništa nismo skrivili. Nismo izlazili napolje, ali su nam pomagale komšije. Kada bi se pred ulazom razdrali ljudi sa puškama: Jel ima u zgradi srpskih svinja? Oni bi odgovorili, nema, prođite. Međutim, krajem avgusta mama se razbolela i morali smo iz Prištine. Moma nije hteo. Neće mene niko da istera, neću da idem, došla je međunarodna zajednica i rešiće se to, ponavljao je stalno. Iz Niša smo ga zvali svakodnevno, ali nije pričao o problemima. Sećam se jasno, kada smo se konačno smestili u selu kraj Niša, pitao je mog supruga Slavka - kako bi bilo kada bi i ja došao.  

To je bilo nekoliko dana pred ubistvo. 

- Bio je 21. septembar. Moma se nije javljao na telefon. Zamolila sam kolegu da ga obiđe, sada mislim da je već znao šta se Momi desilo. Uveče nas je pozvao kum iz Beograda, tiho upitao - jeste li gledali B92? Ako niste, idite kupite novine. Bila je samo kratka vest da je Stokuća ubijen u ulici Đure Jakšića u Prištini. Bol je bio neopisiv, šok, neverica. Kolega iz Prištine mi je odmah rekao da će mi pomoći, ali mi je kazao nemoj slučajno da sa tobom dolaze muž i sin. I nemoj da oblačiš crninu dok ne pređeš Merdare. U Prištini sam pravo otišla u Centar za mir i toleranciju, gde mi je jedna devojka, Stokuća se isto prezivala, pomogla. 

Metak kao dokaz 

Iz Centra za mir i toleranciju, seća se Branka Damnjanović, organizovan joj je odlazak u bolnicu sa pratnjom.

- Moma je bio pokriven. Čim sam podigla čaršav, prepoznala sam ga. Rekli su mi da moramo do policije. U kancelariji je bio jedan stranac i devojka, prevodilac. Izvadio je metak iz fioke i pokazao mi ga. Tim metkom je ubijen, rekao mi je. Pitala sam da li je to metak iz očevog pištolja? Rekao je ne. Taj pištolj smo našli u vašoj kući. Pucano je iz drugog. 

 

Branka svedoči, da su je na njenu molbu, potom odvezli do porodične kuće, na mesto gde joj je ubijen brat. 

- Naša kuća je imala dva ulaza, s prednje i zadnje strane. Kada smo ušli sa te zadnje, u kuhinji i predsoblju je sve bilo ispomerano, kao da su se tu gurali. Na podu Momine sobe su bili njegov džemper i pantalone. Tek kasnije sam shvatila su prekrili fleku krvi. Nisam primetila da je išta više preturano, pokradeno. Rekli su mi da je ovo mesto zločina, da ne diram puno, ali mogu da uzmem nešto od Mominih stvari. Pod tim stresom sam uzela nešto garderobe i novinarsku akreditaciju Politike od koje se nije odvajao. U Prištini nisam mogla da ga sahranim. Episkop Atanasije Jevtić mi je rekao da mogu da ga sahranim u Gračanici i dao mi belu košulju da obučem Momi. 

Prijava nestala 

Ni posle godinu dana od policije nije dobila nikakvu informaciju o ubistvu brata. Krenula je sama da traži.

- Ja jesam odmah pitala da li znaju ko je ovo uradio? Da li znaju ko je javio šta se dešava u Mominoj kući? Ali, odgovora nije bilo. UNMIK policija mi je dala papir koji sam morala da ostavim u bolnici kada sam preuzimala telo. Tada sam se kući vratila sa jednim dokumentom, sa umrlicom. Naredne godine, sa komšijom Albancem, otišla sam u policiju da pitam za istragu, da tražim neki odgovor. Prvo kažu dokumentacije je izmeštena, idite u arhivu u bivšoj školi Vladimir Nazor, tamo onda mi odgovore: ne, nije kod nas, idite na drugo mesto. Niko nije hteo da mi izađe u susret, sve dok konačan odgovor nije bio - nemamo ništa od dokumentacije. Tek tako - nema!

 

Na sam pomen imena, u porodici Momira Stokuće, svima kreću suze. Do danas, kažu, ne mogu da prihvate njegovu nasilnu i neobjašnjenu smrt. Materijalnih uspomena na njega je malo. Diploma Jugoslovenskog instituta za novinarstvo u Beogradu, jedna fotografija mladića zagledanog u slike, isečci Književnih novina i Politikina legitimacija u plastičnom omotu, onako kako ju je Branka Damnjanović podigla sa poda porodične kuće.   

 

 

 

- Uvek je nosio aparat sa sobom, bio je njegova ljubav. Imao je malu labaratoriju u kojoj je razvijao fotografije. Voleo je ljude. Slikao ih je kako zamišljeni sede, u pokretu. Obožavao je planinarenje i celo Kosovo na nogama prošao, slikao je prelepe pejzaže. Voleo je da čita. U našu kuću su stalno poštom stizale knjige. Obožavao je i pisao je za Književnu reč. I tako obrazovan čovek da bude, tako naivan. Da tako ostane...

 

 

Opširnije u narednim danima.

* Preuzimanje delova ili celokupnog teksta je dozvoljeno uz obavezno navođenje izvora

Tekst je rezultat istraživanja novinarskog tima Udruženja novinara Srbije o ubijenim i nestalim novinarima na Kosovu. U okviru postojećeg Dosijea o ubijenim i nestalim novinarima od 1998. do 2005. godine, objavićemo nova saznanja kako bi se javnost detaljno informisala, a domaći i međunarodni pravosudni organi podstakli da pronađu i kazne počinioce ovih zločina. Istraživanje se sprovodi u okviru projekta Udruženja novinara Srbije podržanog od strane Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije. Stavovi izneti u tekstu ne odražavaju nužno stavove i mišljenja organa koji je projekat podržao.

 

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Vrasja e Momir Stokuqës në Prishtinë, 19 vite pa hetim 

Policia e UNMIK-ut e pranoi një thirrje se diçka po ndodhte në rrugën Gjuro Jakshiq 15 në Prishtinë. Në mbrëmje të 21 shtatorit të vitit 1999 dolën ne terren. Në shtëpinë, dera anësore e së cilës ishte e hapur, në dyshemene të dhomës së fjetjes, gjeten Momir Stokuqën e vrarë, fotoreporterin dhe bashkëpunëtorin e “Politikës”. Nga kjo kohë, policia nuk është marrë më me këtë vrasje. Hetim nuk ka pasur asnjëherë. 

Hulumtimi i Asociacionit të gazetarëve të Serbisë zbulon se ky raportim në Policinë e UNMIK-ut është “zhdukur” nga arkivi i tyre, gjë që arsyetohet me “ndryshimin e detyrës dhe me zhvendosjen”. Të dhëna për këtë vrasje nuk ka as në EULEX, as në Prokurorinë Speciale të Kosovës, sikur dhe as në Prokurorinë serbe për krime të luftës. Edhe pse UNS-i gjatë viteve të fundit e rikujton këtë krim, kushëririn më të afërt, motrën e Momirit, Brankën Damnjanoviq për 19 vite nga që vëllai i saj është vrarë, nuk e ka ftuar asnjë gjyqtar hetues. 

- Vetëm ju gazetarët e përkujtoni, thotë ajo në dëshmi për UNS-in.  

Koha e vdekjes 

- Moma ishte 50 vjeçar, nuk ishte i martuar dhe jetonte me mamanë, në lagjen Pejton, e në jetonim në zonën e këmbësorëve në Prishtinë. Pas ardhjes së fuqive ndërkombëtare, në qershor të vitit 1999 mbetem në qytet, sepse askujt nuk i kemi bërë asgjë. Nuk dilnim jashtë, por fqinjët na ndihmonin. Kur para ndërtesës bërtisnin njerëzit me pushka: A ka në ndërtesë derra serbë? Ata përgjigjeshin që nuk ka, kaloni. Megjithatë, në fund të gushtit mamaja është sëmurë dhe ishim të detyruar ta braktisnim Prishtinën. Moma nuk dëshironte. Askush nuk do të me shpërngul, nuk dua te shkoj, ka ardhur komuniteti ndërkombëtar dhe do të zgjidhet kjo, përsëriste vazhdimisht. Nga Nishi e thërrisnim çdo ditë, por nuk na fliste për probleme. Qartë më kujtohet, kur më në fund u vendosëm në një fshat afër Nishit, e ka pyetur bashkëshortin tim Sllavkon- si do të ishte po të vija edhe unë. 

Kjo ndodhi disa ditë para vrasjes. 

-  Ishte 21 shtator. Moma nuk u lajmëronte në telefon. E luta kolegun ta vizitojë, tani mendoj që ai e dinte se çfarë i kishte ndodhur Momës. Në mbrëmje na mori ne telefon kumbari nga Beogradi, dhe me zë të ulët na pyeti – a e keni parë B92? Nëse jo, shkoni blini gazetat. Ishte vetëm një lajm i shkurtër që Stokuqa ishte vrarë në rrugën Gjura Jakshiq në Prishtinë. Dhembja ishte e papërshkrueshme, shoku, mosbesimi. Kolegu nga Prishtina menjëherë me tha se do të më ndihmonte, por me tha që në asnjë mënyrë mos të vijnë me ty burri dhe djali. Dhe mos vesh rroba të zeza derisa nuk e kalon Merdarën. Në Prishtinë së pari shkova në Qendrën për Paqe dhe Tolerancë, ku një vajzë, mbiemri i së cilës gjithashtu ishte Stokuqa, më ndihmoi. 

Plumbi si provë 

Nga Qendra për Paqe dhe Tolerancë, kujtohet Branka Damnjanoviq, iu organizua shkuarja në spital. 

-  Moma ishte i mbuluar. Në moment që e çova çarçafin, e njoha. Më thanë se duhet të shkonim në polici. Në zyre ishte një i huaj dhe një vajzë, përkthyesja. E nxori plumbin nga sirtari dhe ma tregoi. Me këtë plumb u vra, më tha. E pyeta, a është ky plumbi nga pistoleta e babait? Tha jo. Atë pistoletë e kemi gjetur në shtëpinë tuaj. Është gjuajtur nga pistoleta tjetër. 

Branka dëshmon se sipas lutjes së saj, pastaj shkuan në shtëpinë e familjes, në vendin ku vëllai i tsaj ishte vrarë. 

-  Shtëpia jonë i kishte dy hyrje, përpara dhe prapa. Kur kemi hyrë nga prapa, në kuzhinë dhe paradhomë çdo gjë ishte lëvizur, sikur ishin shtyrë aty. Në dysheme të dhomës së Momës ishin xhamperi dhe pantallonat e tij. Më vonë kuptova që e kanë mbuluar njollën e gjakut. Nuk kam vërejtur që diçka tjetër është hallakatur ose vjedhur. Më thanë se ky është vendi i krimit, që mos të prek shumë, por që mund t’i marrë disa nga gjërat e Momës. Nën atë stres që isha, mora vetëm pak rroba dhe akreditimin e gazetës “Politika” nga e cila nuk u ndante. Nuk e pata mundësinë ta varrosi në Prishtinë. Peshkopi Atanasije Jevtiq më tha se mund ta varros në Graçanicë, dhe ma dha këmishën e bardhe t’ia veshi Momës. 

Kallëzimi është zhdukur 

As pas një viti nga policia nuk mori kurrfarë informate mbi vrasjen e vëllait.  Filloi ta kërkojë vet. 

- Po, unë menjëherë i kam pyetur a e dinë kush e ka bërë këtë? A e dinë kush u lajmërua, çfarë po ndodh në shtëpinë e Momës. Por, përgjigje nuk kishte. Policia e UNMIK-ut ma dha një letër të cilën më është dashur ta lë në spital kur e mora trupin e pajetë. Atëherë, në shtëpi u ktheva vetëm me një dokument, certifikatën e vdekjes. Vitin e ardhshëm, me një fqinj, shqiptar, shkova ne polici për të pyetur për hetimin, për ta kërkuar përgjigjen. Së pari thonë që dokumentacioni është zhvendosur, shkoni në arkiv në ish shkollën Vlladimir Nazor, atje pastaj m’u përgjigjen: jo, ne nuk e kemi, shkoni në vend tjetër. Askush nuk donte të më dilte përballë, deri erdhëm të përgjigja përfundimtare e cila ishte – nuk kemi asgjë nga dokumentacioni. Veç ashtu – nuk ka! 

 Kur i përmendet emri, në familjen e Momir Stokuqës të gjithëve u rrjedhin lotët. Edhe sot thonë se nuk mund ta pranojnë vdekjen e tij të dhunshme dhe të pashqaruar. Kujtime materiale për të kemi pak. Diploma nga Instituti Jugosllav për Gazetari në Beograd, një fotografi e djaloshit të përqendruar në piktura, disa ekstrakte nga “Gazeta letrare” dhe legjitimacioni i Politikës në mbështjellje plastike, ashtu siç e ka marrë nga dyshemeja e shtëpisë së familjes Branka Damnjanoviq. 

-  Gjithmonë e mbante aparatin me vete, ishte dashuria e tij. E kishte një laborator të vogël në të cilin i zhvillonte fotografitë. I donte njerëzit. I fotografonte si qëndronin ulur, duke menduar, në lëvizje. E adhuronte alpinizmin dhe tërë Kosovën e kaloi në këmbë, i fotografoi peizazhet e bukura. E kishte merak leximin. Në shtëpinë tonë, gjithnjë me poste arrinin librat. E adhuronte dhe e shkruante fjalën letrare. Dhe një njëri aq i edukuar, të jetë aq naiv. Të mbetët .... 

Më detajisht gjatë ditëve në vijim

* Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar vetëm duke e cekur edhe burimin

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Murder of journalist Momir Stokuca in Pristina  - 19 years without investigation
 
UNMIK police received a call that something was happening in Djura Jaksic Street 15 in Pristina. On the evening of September 21, 1999, they responded to the call. A side door was opened, on a bedroom floor they found killed Momir Stokuca, a photo reporter and an associate of Politika (daily newspaper). Since then, the police have not dealt with this murder. There was never any investigation launched.
 
An investigation by the Journalists’ Association of Serbia (UNS) also reveals that this report of the UNMIK police "disappeared" from their archives, which is justified by "change of duty and dislocation”. There is no information about this murder in EULEX either, nor in the Special Prosecutor's Office of Kosovo, or in the Serbian Office of the War Crimes Prosecutor. Despite the UNS reminiscent of this crime for years, any investigative judge has never called the closest relative, Momir’s sister Branka Damnjanovic, for 19 years since her brother was killed. 
 
"You journalists are the only ones to remember him,” she says in a testimony for UNS.
 
Time of death
 
- Moma was 50 years old, he was not married and he lived with our mother in the neighborhood called Peyton Place. I was living in the pedestrian zone of Pristina. Upon the arrival of international forces, in June 1999, we remained in the city because we did not do anything wrong to anyone. We did not go out, but our neighbors helped us. When people with rifles would break out in front of the entrance yelling: Are there Serbian pigs in the building? They would answer, no, pass on. However, at the end of August my mother got sick and we had to leave Pristina. Moma did not want to go. No one will expel me, I will not leave, the international community has arrived and it will all be solved, he repeated continuously. We called him from Nis every day, but he did not talk about problems. I remember clearly when we finally settled down in a village nearby Nis, he asked my husband Slavko - how about if I would come?
 
It was a few days before the murder.
 
- It was September 21st. Moma did not answer the phone. I asked my colleague to visit him, now when I think of it, I believe he already knew what had happened to Moma. That evening, we got a phone call from our godfather from Belgrade, he asked quietly - did you watch B92? If not, go buy newspapers. There was just a short news that Stokuca was killed in Djura Jaksic Street in Pristina. The pain was indescribable, shock, and disbelief. A colleague from Pristina immediately told me that he would help me, and also - your husband and son should not came with you. And do not wear mourning clothes until you cross the Merdare checkpoint. In Pristina, I went straight to the Center for Peace and Tolerance. There was a girl, last name Stokuca as well, who helped me.
 
Bullet as a proof
 
From the Center for Peace and Tolerance, Branka Damnjanović remembers, she was taken to the hospital with escort.
 
- Moma was covered. As soon as I picked up that shroud, I recognized him. They told me we got to go to the police. In the office there was a foreigner and a girl, an interpreter. He took the bullet out of the drawer and showed it to me. This bullet killed him, he told me. I asked if it was a bullet from my father's gun? He said no. We found that gun in your house. He was shot from another one.
 
Branka testifies that she was, at her request, driven to the family house, to the place where her brother was killed.
 
- Our house had two entrances, from the front and back. When we got in from the back one, everything in the kitchen and in the lobby was moved, as though they was a scuffle. On the floor of Moma's room were his sweater and pants. Only later I realized they covered the blood stain. I did not notice that anything else was overturned, stolen. They told me this was a crime scene; that I should not touch much, but that I coul take some of Moma's belongings. Under this stress, I took some clothes and journalists accreditation of Politika, which he always carried with him. I could not bury him in Pristina. Bishop Atanasije Jevtic told me that I could bury him in Gracanica and gave me a white shirt to put on Moma.
 
Report disappearance
 
Even after a year, she did not get any information from the police about the murder of her brother.. She started investigating on her own.
 
- I immediately asked if they knew who did this? Did they know who had reported what was happening in Moma's house? But there was no answer. The UNMIK police gave me the paper I had to leave at the hospital when I took over the body. Then, I returned home with one document, with the death certificate. Next year, with my Albanian neighbor, I went to the police to ask about the investigation, to ask for an answer. First, they said the documentation was relocated, and I should go to the archive at the former Vladimir Nazor Primary School building. Then they told me: no, not with us, go to another place. No one wanted to help me out, until I received the final answer - we do not have any documentation. Just like that – they do not have it!
     
At the very mentioning of the name, in  Momir Stokuca’s family, everyone is tearing. To this day, they say, they cannot accept his violent and unexplained death. Material memories of him are few. Diploma of the Yugoslav Institute of Journalism in Belgrade, one photo of a young man gazing into some photographs, excerpts from Knjizevna rec and a plastic covered legitimation of the newspaper Politika, as Branka Damnjanovic picked it up from the family house floor.
 
- He always carried his camera with him. It was his love. He had a small lab in which he developed photographs. He loved people. He was taking photos of them as they were sitting, deep in their thoughts, or in motion. He loved hiking and crossed all of Kosovo on his feet, he took pictures of beautiful landscapes. He loved to read. The books were always mailed to our house. He adored and wrote for the Knjizevna rec magazine. And for such an educated man, to be so naive. To stay behind...
 

To be continued

* Reprinting, republishing or usage parts or the entire article is permitted with mandatory source guidance