Iz istorije beogradske štampe

27. 12. 2021.

Autor: Dragana Janković Izvor: UNS

Pregled beogradske štampe od 1850. do 1945. godine kroz 25 listova

Od pojava prvih srpskih novina, koje su imale za cilj isključivo da informišu javnost, nije prošlo mnogo i počele su da se pojavljuju specijalizovani časopisi – satirična štampa, poljoprivredni, pravoslavni i feministički listovi, oni koji se bave medicinom ili oni koji se bave nekom vrstom umetnosti. Periodičnost izlaženja listova se razlikovala, od dnevne i nedeljne štampe, preko mesečnika, do izdanja koji su izlazili svega nekoliko puta godišnje. U Beogradu je 1904. godine objavljivano 13 dnevnih listova, a ukupno 72 lista. Pedeset godina kasnije na teritoriji Srbije je bilo više od 2.500 listova i časopisa, a taj broj se udvostručio do 1768. godine. Raznovrsnost štampe 19. i 20. veka predstavili smo kroz 25 izdanja.

Šumadinka 

List za književnost, zabavu i novosti. Prvi broj se pojavio 1850. godine. Glavni i odgovorni urednik bio je Ljubomir Nenadović. U početku je izlazio dva puta nedeljno, kasnije tri puta i na kraju jednom nedeljno. Šumadinka je bila društveno-politički, kulturni i književni časopis. Bavio se satirom i često je taj sadržaj usmeravao prema vlastima i društvenim pojavama. Zbog toga je često i zabranjivan, što je uticalo na prekide u izlaženju. Pojedini brojevi su sadržali književne dodatke. Cena godišnje pretplate bila je 8 cvancika.

(Šumadinka – “Oglasi“, saopštenje uredništva da list više neće izlaziti, broj 74, 31. decembar 1857. godine, strana 278)

Zemunski glasnik

List koji je izlazio nedeljno u Zemunu od 1867. do 1869. godine. Zanimljivost je da je izlazio uveče. Izdavač i urednik bio je Ignjat Sopron, štampar i publicista nemačkog porekla. U listu se najviše pažnje posvećivalo vestima lokalnog karaktera, a donosio je i priloge iz književnosti, kako domaće tako i prevedene. Jedan od saradnika bio je i Sima Popović. U Zemuskom glasniku bio je veliki broj oglasa i reklama. Godišnja pretplata iznosila je 5 forinti, a za Srbiju i Bosnu i Hercegovinu 60 groša.

(“Zemunski glasnik“ – članak povodom prvog broja, tekst uredništva o uređivačkoj politici lista, sa najavama tema kojima će se časopis baviti, prvi broj, 4. novembar 1867. godine, strana 1)

Pastir

Prvi stručni list za pravoslavno sveštenstvo u Srbiji, koji je izlazio u Beogradu od 1868. do 1870. godine. Štampan je u štampariji Nikole Stefanovića u Beogradu, a časopis je izdavao i uređivao sveštenik i profesor Nikola Popović. U početku je izlazio tri puta nedeljno, a zatim svake nedelje. Cena ovog lista bila je 60 groša ili 6 forinti. Prestao je da izlazi zaključno sa 35. brojem, 1870. godine. Umesto njega pojavio se novi list Pravoslavlje. 

(Pastir – “U ime Oca i Sina i svetoga Duha“, tekst povodom prvog broja kojim urednik najavljuje novi časopis, prvi broj, 7. januar 1868. godine, strana 1)

 

Težak

Izlazio je u Beogradu od 1869. do 1941. godine, sa prekidom u toku Prvog svetskog rata. Izdavač ovog časopisa bilo je Srpsko poljoprivredno društvo, a kao prvi urednik pojavljuje se Milan Milovuk, koga je uskoro zamenio Đorđe Radić. Do Prvog svetskog rata smenilo se oko 20 urednika, a među njima najznačajniji bili su Milovan Spasić, Kosta Taušanović, Svetozar Gavrilović, Dušan Spasić, Milutin Savić i Uroš Stajić. Često je menjao i format i periodičnost izlaženja. Uz list su izlazili i dodaci u vidu brošura. Pored praktičnih saveta bilo je naučno-popularnih članaka i prigodnih literarnih priloga. Ovakav sadržinski koncept učinio je časopis veoma popularnim i rado čitanim na selu.

(Težak – “Program “Težak“ov“, tekst povodom prvog broja koji potpisuje odbor “društva za poljsku privredu“, u kom se navodi program časopisa, uz isticanje da će ga se uredništvo svakom prilikom pridržavati, prvi broj, 10. februar 1869. godine, strana 1)

Otadžbina

Dr Vladan Đorđević, jedan od osnivača Srpskog lekarskog društva i pokretač časopisa Srpski arhiv za celokupno lekarstvo pokrenuo je i mesečnik Otadžbina 1875. godine koji je sa prekidima izlazio do 1892. godine. Đorđević je uređivao ovaj časopis sve vreme, osim dve godine, kada je bio u inostranstvu, a za koje vreme je urednik je bio Milan Jovanović Morski. Veliki broj pesama Đure Jakšića i mnoge pesme Milorada Šapčanina, Branka Radičevića, Dragutina i Vojislava Ilića prvi put su objavljene u ovom časopisu. Romani i pripovetke naših najpoznatijih pisaca toga vremena Jakova Ignjatovića, Stjepana Mitrova Ljubiše, Sime Matavulja, Laze Lazarevića, Janka Veselinovića i drugih takođe su objavljivani u časopisu. U redovnim rubrikama objavljivane su rasprave iz prirodnih i društvenih nauka, književne beleške, bibliografije novih knjiga, politički, književni i pozorišni pregledi i prevodi dela stranih pisaca. 

(“Otadžbina“ – pesma Đure Jakšića, objavljena na početku prvog broja časopisa napisana na molbu dr Vladana Đorđevića, prvi broj, 1. januar 1875. godine, strana 5)

Male novine

Dnevni list za svakoga, izlazile su u Beogradu svakodnevno od aprila 1888. do oktobra 1903. godine, sa prekidima 1900. i 1901. godine. Prvi vlasnik je bila Štamparija Medicijan i Kimpanović, a odgovorni urednik Đorđe Kimpanović. Od 1889. vlasnik novina je Pera Todorović, koji je definisao profil lista, usmeravao njegov razvoj i od njega načinio prvi moderni dnevnik u Srbiji. Kada je kupio Male novine hteo je da napravi list koji će “bar približno ličiti na jevropske listove“. Najavio je da će list biti “za ljude sviju pravaca i pogleda“ – dakle nestranački list. Smanjio je cenu primerka na pet para (“petparački list“) i raširio uličnu prodaju, koja se tada prvi put pojavila u Srbiji. Po mnogo čemu su Male novine bile i prvi srpski tabloid, jer je Todorović u njima objavljivao i raznovrsne društvene skandale, pa i naručene napade na određene ličnosti. Novine su dostizale dnevni tiraž od 30.000 primeraka. Nisu počinjale političkim uvodnicima, već najsvežijim vestima. U njima su bila i obaveštenja o vremenskim prilikama, lutrijski izveštaji, vesti sa pijace, a imale su i crnu hroniku i humoristički kutak. Prve su u Srbiji objavljivale klasične feljtone. Takođe, na prvoj strani objavljivane su reklame što je vlasniku omogućilo da pokrije troškove, a i da dodatno zaradi. Male novine (kasnije izlazile i pod naslovom Stare Male novine 1901. godine) održale su se do kraja vladavine Aleksandra Obrenovića, iako su imale više sudskih zabrana. Kratko vreme su izlazile u dva izdanja - jutarnje i večernje. U to vreme moto novina je bio: Organ sviju koji slobodu ljube, istini teže, pravdu vrše, sporazum traže, tvore šta govore i time služe otadžbini i srpskoj misli. Pera Todorović smatran je čovekom koji podržava Obrenoviće i zbog takvog političkog stava za vreme ove dinastije se blagonaklono gledalo na Male novine. List je objavljivao mnoge zanimljivosti i specijalne dodatke kao što su Hajdučija koji je donosio izveštaje sa hajdučkog pretresa u Čačku, Bršljan koji je donosio priloge za književnost i zabavu, specijalni broj Vračarac posvećen Aleksandru Obrenoviću, povodom 18. rođendana. Ove novine predstavljaju prvorazredni istorijski izvor, svedočanstvo o jednom vremenu, o običajima i događajima, ali i o početku modernog srpskog novinarstva.

(Male novine – “Nova pretplata“, osvrt na prve tri godine izlaženja, tekst uredništva koji sumira razvijanje lista pred ulazak u četvrtu godinu izlaženja, najavljuje promene u smislu popravke i usavršavanja lista i objašnjava o kojim se promenama radi, broj 354, 30. decembar 1890. godine, strana 1)

Delo

List koji se bavio naukom, književnošću i društvenim pojavama, što je pisalo i u zaglavlju novina. Prvi broj je objavljen 1894. godine. Bio je u vlasništvu Radikalne stranke, mada je objavljivao i tekstove saradnika drugačije političke orijentacije. U novinama je bilo priloga iz književnosti, istorije i književne kritike.

(Delo – “Slobodno zidarstvo“, referat Jaše Prodanovića, novinara i književnika koji je u tom periodu bio urednik nekoliko beogradskih listova, prvi broj, 1. januar 1894. godine, strana 223)

Zvezda 

Časopis je počeo da izlazi 1894. godine i trajao samo godinu dana, posle čega je ponovo pokrenut 1898. godine. Zvezda je u početku izlazila svakodnevno, kasnije tri puta nedeljno, potom dva puta nedeljno, da bi na kraju izlazio jednom mesečno. Bio je list za zabavu, koji je davao prostor i mladim književnicima. Bavio se pozorišnom i književnom kritikom, pri tom objavljujući radove naših najvećih književnika. Od saradnika ističu se Aleksa Šantić, Kosta Abrašević, Miroslav Šantić, Jaša Prodanović i drugi.

(Zvezda – “Čitaocima“, članak povodom prvog broja, obraćanje čitaocima zbog ponovnog pokretanja lista, sa imenima saradnika,obaveštenjem o načinu izlaženja i ceni časopis, kao i naročitom napomenom vlasnika lista da je “izlaženje osigurano“. Ovaj broj je deljen besplatno, prvi broj ponovnog pokretanja lista, 15. septembar 1898. godine)

Nova iskra

Ilustrovani list čiji je vlasnik i odgovorni urednik bio Rista Odavić. Od 1911. godine vlasnik je Živojin Dačić. List je u početku izlazio dva puta, a kasnije jednom mesečno. Izdavan je u Beogradu, a štampan je u Državnoj štampariji Kraljevine Srbije, Parnoj radikalnoj štampariji, Milanu Velikom - štampariji Bojovića i Mićića, Kraljevsko-srpskoj Državnoj štampariji. Izlazio je od 1899. do 1911. godine, sa prekidom od 1908. do 1910. godine. Kada je počeo da izlazi bio je jedini srpski ilustrovani književni list. Uređivan je sa velikim uspehom i donosio priloge iz naše i strane književnosti, vesti i članke iz nauke, polemike, prikaze i ocene knjiga, bibliografske priloge, kratke vesti o kulturnim dešavanjima i naučnim dostignućima, ali i reklame i oglase, nekrologe i čitulje poznatih ličnosti tog vremena. Saradnici ovog lista bili su mnogi naši književnici, naučnici i značajne ličnosti srpske kulture, kao što su Milutin Bojić, Janko Veselinović, Ruža Vinaver, Stanislav Vinaver, Milan Grol, Jelena Dimitrijević, Radoje Domanović, Jovan Jovanović Zmaj, Paja Jovanović, Slobodan Jovanović, Petar Konjović, Petar Kočić, Radovan Košutić, Simo Matavulj, Dimitrije Mitrinović, Stojan Novaković, Branislav Nušić, Sima Pandurović, Vladislav Petković Dis, Pavle Popović, Jaša Prodanović, Vladislav Ribnikar, Jovan Skerlić, Stevan Sremac, Ivo Ćipiko, Jovan Cvijić, Veselin Čajkanović, Aleksa Šantić...

(Nova iskra – “Saradnici“, naslovna strana prvog broja časopisa donosi listu saradnika, među kojima se nalaze eminentna imena srpskog novinarstva, nauke, kulture i književnosti, prvi broj, 1. januar 1899. godine, strana 1)

Nedelja

Ilustrovani zabavni list, koji je izlazio nedeljno u Beogradu, od 1907. do 1910. godine, sa prekidom tokom 1908. godine. Vlasnik i odgovorni urednik bio je Steva Vidaković. Veliki deo lista zauzimali su književni prilozi, priče, romani i pesme. List je donosio i fotorafije državnika, političara, književnika, umetnika i drugih istaknutih ličnosti. U stalnim rubrikama objavljivane su kratke vesti iz kulture, nauke i društva. Imao je veliki broj reklama i oglasa.

(Nedelja – “Čitaocima“, tekst povodom prvog broja koji najavljuje kako će list izgledati, kakav će sadržaj u njemu biti zastupljen, kao i uređivačku politiku lista, prvi broj, 1. avgust 1907. godine,  strana 2)

Beogradske novine

Izlazile su u Beogradu od 1915. do 1918. godine, u početku dva puta nedeljno, a od 1916. godine kao dnevni list. Izdavač je bilo Beogradsko novinsko društvo. Osnovni cilj lista bio je da se uspostavi kontakt nemačke okupacione vlasti sa srpskim narodom. Budući da je bio okupatorski list, štampan je latinicom. Odgovorni urednik prva četiri broja bio je Vilim Uher, zatim Juraj Oršić-Slavetićki, a poslednje dve godine urednik je bio hrvatski književnik Milan Ogrizović. Novine su redovno donosile vesti o događajima u svetu i zemlji. Imale su česte književne i naučne priloge naših i stranih autora, sa domaćom ili stranom tematikom.

(Beogradske novine – “Hapsburška monarhija i Dositej Obradović“, članak koji pokušava da predstavi Dositeja Obradovića kao nekoga ko je u svom stvaralaštvu veličao Austrijsku carevinu, prvi broj, 1. januar 1916. godine, prilog broja)

Večernje novosti

Dnevni list, koji je izlazio mahom u Beogradu, od 1893. do 1929. godine. Od 1914. do 1918. godine novine su izlazile u Nišu. Vlasnik i urednik je bio Ljubomir Bojović. Pred rat vlasnik i urednik bio je Milan Savčić. Neko vreme zastupao je načela Liberalne stranke, a uvek u opoziciji prema Radikalnoj stranci. Pored vesti iz politike i kulturnog života, postojali su i književni prilozi, često iz strane književnosti. Menja ime u Jutarnje novosti 1909, a od 1918. godine vraća stari naziv Večernje novosti. List je tokom godina menjao i podnaslove, izlazio je kao Nezavisan politički list, Nezavisan narodni list, Jutarnje izdanje, Nezavisan list, Nezavisan politički i društveni list. 

(Večernje novosti – “Našim čitaocima“, obaveštenje čitaocima da Večernje novosti od sada nastavljaju svoju delatnost, jer je nastalo novo doba, i da neprilike u koje je zapalo srpsko novinarstvo i štamparstvo za vreme tuđinske okupacije ne dopuštaju da list odmah počne izlaziti u svom starom formatu, već da će za sada izlaziti u smanjenom obliku, prvi broj, 28. oktobar 1918. godine, strana 2)

Vreme

Dnevni list pokrenut 18. decembra 1921. godine u Beogradu. Osnivač je bio Kosta Luković, a urednik Boško Bogdanović. List je izlazio dnevno, do aprila 1941. godine u Beogradu. Osnivači Vremena su pripadali grupi radikalskih političara. Među glavnim urednicima bili su Ljuba Popović, Mihailo Živančević, Stanislav Krakov. List je bio dvorski i radikalno režimski. Inicijativu za njegovo osnivanje dao je Momčilu Ninčiću lično kralj Aleksandar. Njegova želja je bila da se osnuje list koji bi bio konkurent beogradskom listu Politika, a koji bi podržavao rad režima. Novac za osnivanje i početni rad je uziman iz dispozicionih fondova Ministarstva inostranih poslova, a isplaćivan je preko Eskomptne banke. Da bi Vreme bilo na nivou Politike, za direktora je angažovan bivši saradnik tog lista Kosta Luković. Predsednik vlade Milan Stojadinović je preuzeo vlasništvo nad Vremenom u februaru 1936. godine. Na aukciji održanoj 7. februara, za sumu od 20 miliona dinara, većinski akcionari su postali članovi porodice, kumovi i bliski prijatelji predsednika vlade, iako Stojadinović formalno nije otkupio akcije. Za direktora je postavljen radikal i bivši urednik partijskog organa Samouprava dr Ljuba Popović, glavni urednik je ostao Grgur Kostić. Poseban uticaj je imao brat predsednika vlade i narodni poslanik Dragomir Stojadinović, koji je postavljen za direktora lista decembra 1935. godine, umesto Stanislava Krakova. Braća Stojadinović su se potrudili da Vreme bude na evropskom nivou. Podignuta je zgrada u Dečanskoj ulici, u kojoj su smešteni redakcija i štamparija, najmodernija na Balkanu, a oprema je nabavljena iz SAD i Nemačke.

(Vreme – “Ukrcavanje u Faleronu“, članak koji je napisao Stanislav Krakov (1895-1968), koji je u to vreme bio saradnik lista, kasnije njegov glavni urednik, a potom i direktor, broj 732, 1. januar 1924. godine, strana 1)

Kriminalna biblioteka

Predratni časopis, koji je izašao prvi put u martu 1924. godine. Časopis je izlazio dva puta mesečno. Prodavao se kao i većina časopisa tog vremena putem pretplate na 3, 6 i 12 meseci. Cena je iznosila pet dinara za pojedinačni primerak. Uz godišnju pretplatu se dobijao i tvrdi povez za koričenje cele godine. Svaki primerak imao je 24 strane. Oblast koju je pokrivao je kriminalna literatura. Ovaj zabavno-literarni časopis sadržao je po jednu priču iz života ilustrovanu fotografijom umetničke slike. Urednik časopisa je bio Mihailo Đokić, a jedan od saradnika dr Arčibald Rajs. 

(Kriminalna biblioteka – “Čitaocima“, tekst uredništva povodom prvog broja o razlozima za pokretanje časopisa, uz najavu sadržaja koji će biti zastupljen u časopisu, prvi broj, 1. mart 1924. godine)

Glas narodne ženske zajednice 

Novine koje su prvi put izdate krajem 1927. godine. Izlaze dva puta mesečno po ceni od dva dinara. Cilj Glasa narodne ženske zajednice bilo je isticanje prava žena i ukazivanje na potrebu jednakosti u svim društvenim poslovima, zaštitu položaja žena i mogućnost da se čuje njihov glas.

(Glas narodne ženske zajednice – “Naša prva reč“, tekst povodom prvog broja saopštenje Uprave Narodne Ženske Zajednice o pokretanju lista kao svog organa preko kog će rešavati ozbiljna društvena pitanja, prvi broj, 6. decembar 1927. godine)

Opštinske novine

Beogradska opština je pokrenula Opštinske novine 1882. godine i u kontinuitetu su izlazile jednom nedeljno do 1913. godine, kada je zbog rata izlaženje prekinuto. Odgovorni urednik bio je Dragoljub Stojiljković. U periodu od 1882. do 1913. godine list objavljuje naučne rasprave i književne priloge. Ponovo je pokrenut 1928. godine, bogato ilustrovan fotografijama i od tada isključivo objavljuje vesti o mesnim problemima, prati rad opštinske uprave i organa te uprave. Drugih priloga je bilo malo, ali se ističe pregled istorije Beograda autora Todora Stefanovića Vilovskog. U periodu od 1932. do 1941. godine uporedo izlaze časopis i nedeljne novine pod istim nazivom. I novine i časopis su veoma značajna građa za proučavanje javne uprave, gradske problematike, ali istorije, kulturne istorije i arhitekture Beograda. 

(Opštinske novine – “Saradnici Opštinskih novina“, spisak saradnika časopisa, među kojima se, uz univerzitetske profesore i književnike, nalaze i novinari, urednici drugih listova, prvi broj, 1. januar 1930. godine)

Bilten Lige Obera

Izrazito antikomunistički list, koji se prvi put pojavio u januaru 1933. godine. Izlazio je najmanje četiri puta godišnje i bio je besplatan. Zadatak Obere je bio „da proširi pravilno shvatanje o komunizmu, da upozori na Komiternu ili tadašnju treću internacionalu i na sovjetsku komunističku vladu koja je zavladala Rusijom”. Prvi broj je posvećen naoružavanju Sovjetskog Saveza, što je predstavljeno kao opasnost za svetski mir i kulturu čovečanstva. Liga Obera je bila deo međunarodne antante za borbu protiv treće internacionale čiji je osnivač bio švajcarski advokat dr Teodor Ober. Vlasnik i urednik Biltena Obere bio je dr Petar Sergijevski.

(Bilten Lige Obera – “Od Uredništva Biltena“, obraćanje čitaocima povodom prvog broja,  kojim uredništvo upoznaje čitaoce sa Ligom Obera, načinom izlaženja Biltena i njegovim zadacima, i temom prvog broja, prvi broj, 1. januar 1933. godine)

Seljačko pravo

Nedeljnik koji je je počeo da izlazi 1934. godine, po ceni od jednog dinara. Uredništvo su činili obrazovani ljudi, koji su bili potomci seljaka. Ovaj list je svoju pažnju poklanjao, kako mu i ime kaže, pravu seljaka. Jedan od ciljeva lista bio je da Beograd postane najjeftiniji grad za stanovanje. Predlaže se i elektrifikacija svih domaćinstava kako bi čak “siromašak“ mogao da radi poslove pod svetlom. Nudi se pomoć zadrugama i predočavanje seljacima kakve koristi bi mogli da imaju od udruživanja. Urednik novina je bio Milorad Račić. 

(Seljačko pravo – “Našim sugrađanima!“, tekst povodom prvog broja koji Beograđane i Beograđanke obaveštava o namerama uredništva, prvi broj, 7. oktobar 1934. godine)

Život sela

Vlasnik i urednik Milan Komadninić je 1936. godine pokrenuo list sa ciljem posmatranja društvenih pojava na selu. Bavio se promenama i razvojnom snagom sela. Cilj je bio da prikaže kako žive seoska domaćinstva i kakav je odnos između sela i gradova. Dosta pažnje list je posvećivao spoljnim saradnicima koji jedino mogu dati pravu sliku o selu tog vremena i funkcionisanju crkava na selu. Život sela je pokušavao da dođe do statističkih podataka koji bi pomogli u analizi, ali i unapređivanju života na selu. Cena po broju je iznosila 1,5 dinara.

(Život sela – Članak povodom prvog broja, obraćanje čitaocima o temama i fokusu časopisa, i traženje saradnika među čitaocima, sa detaljnim uputstvom kakvu vrstu podataka teba da sakupljaju, prvi broj, 6. mart 1936. godine)

Student

List revolucionarnih beogradskih studenata širio je i popularisao komunističku ideju. Izlazio je legalno i bio pod stalnom prismotrom policije. Da ne bi bio ukinut menjao je više puta naziv: Student (1937-1938), Beogradski student (1939), Naš student (1939-1940) i Novi student (1940). Posle rata pod imenom Narodni student izlazi od 26. februara 1946. Reprint izdanje (1937-1940) izašlo 1977. u izdanju GK SSO Beograda i Univerzitetske biblioteke “Svetozar Marković“.

Neki od saradnika su: Jovan Žujović, dr Asen Zlatarov, Risto Lekić, Avdo Humo, Janko Đonović, Dušan Kostić, Milinko Đurđević, Mileta Novaković, dr Jovan Đorđević, dr Đorđe Mirković, dr Mihailo Konstantinović, dr Ilija Đuričić, dr Milan Bartoš.

(Student – “Naši zadaci“, tekst povodom prvog broja časopisa, u kome redakcioni odbor informiše čitaoce o svojim zadacim i ciljevima, prvi broj, 15. mart 1937. godine, strana 1)

Balkanska revija 

List se bavio političkim, socijalnim i privrednim pitanjima na Balkanu.Vlasnik i urednik bio je Mihailo Čujović, a adresa uredništva i administracije Knez Miletina 53a.  List je izlazio dva puta mesečno i to 1. i 15. u mesecu, od 1938. do 1941. godine, uz opciju polugodišnje i godišnje pretplate. Štampan je u štampariji Grafika u Beogradu. Prvi broj se pojavio 1. maja 1938. godine. Cena broja je iznosila dva dinara. 

(Balkanska revija – „Pre svega“, obraćanje čitaocima povodom prvog broja,  kojim uredništvo objašnjava svoju nameru da doprinese svestranijem upoznavanju javnosti sa političkim, privrednim i kulturnim život balkanskih naroda, a samim tim i omogući što veću privrednu i kulturnu saradnju nadajući se da to može trajno povezati narode Balkana. Promovisali su ideju mira na Balkanu a svojim radom su želeli da doprinesu stvaranju novog Balkana i novog doba na ovim prostorima, prvi broj, 1. maj 1938. godine)

Zemljoradnik 

Specijalizovani mesečnik na čijem je čelu bio urednik Bogoljub Zečević. Najviše se bavio temama iz poljoprivredne delatnosti. Štampan je u štampariji LUČ – Mitrović i Lazarević, u ulici Kraljice Natalije. Godišnja pretplata bila je 12 dinara.

(Zemljoradnik – “Neka krv govori“, tekst povodom prvog broja, članak Milana Purića koji govori o odnosu društva prema selu, objašnjava razloge pojavljivanja časopisa baš u tom trenutku, i navodi ciljeve, ideju i nameru časopisa, prvi broj, 1. januar 1940. godine)

Filmske novosti

Časopis čiji je prvi broj izašao u oktobru 1941. godine. Osnivač je bila firma Jugo-istok, koja se bavila uvozom i distribucijom nemačkih filmova. Filmske novosti su nudile opise filmova i formacije iz kinematografije. List je izlazio svake treće nedelje i bio je besplatan. Urednik je bio Konstantin Šimić. 

(Filmske novosti – “Uvodna reč“, tekst redakcije povodom prvog broja, kojim ističe nameru da list posluži vlasnicima bioskopa i poziva ih da sa njom sarađuju, prvi broj, 1. januar 1941. godine)

Bodljikavo prase

List je počeo da izlazi posle okupacije u Beogradu 1941. godine. Po svom formatu, rubrikama, opremi i prelomu podsećao je na list Ošišani jež, čiji je pandan trebalo da bude. Međutim, Bodljikavo prase služilo je okupatoru i izlazilo je pod strogom cenzurom, ali se ne može reći da je bilo bez srpskog smisla za humor. Ovaj šaljivi pronedićevski list, nastojao je da utiče na čitaoce satirom i karikaturom, nastojeći da antifašističku koaliciju u svetu i partizanski pokret u Jugoslaviji predstavi kao instrument za širenje sovjetskog komunizma. Zato nije nimalo čudno što je Staljin najčešće prikazivan na ovim karikaturama. List je prestao da izlazi 1944. godine.

(Bodljikavo prase – “Naš veliki nagradni konkurs, u želji da svojim čitaocima pruži priliku da pokažu obimnost svoga duha, redakcija “Bodljikavog praseta“ u prvom broju lista raspisuje konkurs za najbolji vic iz oblasti spoljne politike”, prvi broj, 6. decembar 1941. godine, strana 6)

Seljačka borba

Nedeljni list koji je izlazio četiri godine u Beogradu od 12. septembra 1945. godine. Glavni i odgovorni urednik bio je Nikola Vujanović, a posle njega od, 1946. godine, Milorad Milošević. Od petog broja, 1947. godine urednik je postao Milorad Gajić. Adresa uredništva i administracije je bila u Dečanskoj ulici, a štampane su u štampariji Novinsko-izdavačkog preduzeća Borba.

(Seljačka borba – “Čitaocima Seljačke borbe“, tekst povodom prvog broja, kojim se redakcija časopisa obraća svojim budućim čitaocima, da svojim dopisima, pismima i pitanjima redakciji pomognu da udovolji zahtevima sela, prvi broj, 12. septembar 1945. godine, strana 3)

************************************************************************

Tekst je nastao u okviru projekta "Beogradske novine i novinari"