Истраживање УНС-а о убијеним и отетим новинарима на Косову

Gazetari Nikolla Radishiq për hetimin lidhur me vrasjet e gazetarëve në Kosovë: Komuniteti ndërkombëtar e shikonte vetëm xhepin e vet, kurse politikanët kosovarë nga UÇK-ja, paratë dhe pozitat 

- Deri sa nuk ndodhi zhdukja e Marjan Mellonashit nuk e kemi kuptuar plotësisht që gazetarët në atë kohë ishin vënë në shënjestër. Pas tij u zhduk edhe një shok i yni. Kur bëhet fjalë për hetime, arsyetimi i preferuar i Policisë së UNMIK-ut ishte: “Po ndodhin shumë gjëra, e dini, ka shumë probleme, e dini, nuk kemi informata, e dini, ju lusim na ndihmoni”. Thelbi ishte që nuk iu bëhej vonë. Duke punuar për Kombet e Bashkuara kam kuptuar, dhe për këtë arsye kurrë më nuk kam dashur të punojë atje, që janë një grup interesi i cili për qëllim ekskluziv ka t’i merr paratë dhe të shkojë. Nuk iu bëhet vonë kush ka të drejtë, kush është serb, e kush shqiptar. Ka atje njerëz të mrekullueshëm, që kishin motive fisnike, por në thelbin e çdo gjëje është puna. Shumica prej tyre kanë ardhur që ta zgjerojnë CV-në, sepse shkuarja në një mision, e sidomos në një mision i cili konsiderohej i rrezikshëm, edhe sot është kusht për të përparuar në hierarkinë e KB-së – flet për Asociacionin e gazetarëve të Serbisë, gazetari Nikolla Radishiq, i cili në vitet 1999 dhe 2000 punonte në press shërbimin e UNMIK-ut, kurse sot punon në TV N1. 

Ata që janë normal vdesin të parët 

- Marjani punonte me një mike e cila jetonte me neve, sepse ishim pesë vetë që e kishim marrë me qira një shtëpi në Graçanicë. Ai erdhi te na dhe kështu u njohëm. Ishte një djalosh super, nuk ishte i ngarkuar as me nacionalitete, as me budallallëqe. Ishte një qenie normale, por mendoj se të tillët vdesin të parët. Ollivera një ditë na njoftoj se nuk është më. Thellësisht jam i bindur që u kidnapua sepse punonte në redaksinë serbe me një serbe, në gjuhën serbe, ishte një njëri normal dhe u përpiqte të jetë gazetar i vërtetë. Gazetarët shqiptarë për shkak të punës që e kryenin ishim shënjestër e veçantë, sepse kur një shqiptar e publikon tekstin se si bashkëkombësit e tij u kanë bërë probleme serbëve, kjo tashme e ka një ndikim shumë më të madh. Për kolegët tanë serbë besoj se janë vrarë dhe kidnapuar për shkak të punës që e kryenin dhe për shkak se ishin serbë. Marjanin e kanë kërcënuar konkretisht për shkak se punonte në redaksinë serbe, për shkak se fliste serbisht dhe për shkak se u ndihmonte serbëve në përgjithësi. 

Pas të gjitha gjërave që i ka dëgjuar, parë dhe përjetuar, e duke i përcjellë me vite ngjarjet në Kosovë, Radishiqi nuk beson që ndonjëherë do të mësojnë se kush janë vrasësit dhe rrëmbyesit e gazetarëve të vrarë dhe të zhdukur. 

- Pse deri tani nuk u mësua? Kush kujdeset për këtë gjë? UNS-i i përkujton dy kolegë të pafat, Ranko Pereniqin dhe Gjuro Sllavujin, mediat e transmetojnë këtë, dhe kaq. Për këtë arsye, sot është tërësisht hipokrite të flitet për mbrojte të gazetarëve dhe për mosndëshkimin e dhunës ndaj gazetarëve. Për mua është së pari fajtor komuniteti ndërkombëtar të cilit nuk i bëhej vonë, sepse e shikonin vetëm xhepin e vet, e pastaj politikanët kosovarë, të cilët erdhën nga radhët e UÇK-së dhe i ruajnë pozitat dhe paratë që mund ti marrin. Jam duke folur për përgjegjësinë e Kosovës, sepse çka mund të bëjë Beogradi atje? E a është hetimi në interes të elitës politike shqiptare e cila është e diskutueshme, sepse ata janë të gjithë udhëheqës luftarakë, që të mësohet se ka mundësi që ushtarët e tyre krijonin probleme edhe pas luftës?

Propagandë e rrezikshme për jetën 

Për shkuarjen e tij në Kosovë dhe për situatën që e gjeti atje, Nikolla Radishiq për Dosjen e UNS-it thotë se në fillim të bombardimeve mbeti pa punë në RTS, dhe pastaj në Studio B, kurse në “Blic” i cili shumë shpejtë filloi t’i censurojë të gjitha tekstet, ishte e pamundur të punohet”. Në qershor të vitit 1999, një mik nga Prishtina ia përmendi që ka punë në Kombet e Bashkuara. 

- Më tha që ta pres shtatorin, që të “qetësohet pakëz”, por isha i dëshpëruar. Gjermania Kristen Haupt më informoi që të vij për testim dhe udhëtova për në Prishtinë me njërin nga autobusët e fundit të rregullt nga Beogradi. Për fat të mirë, dola në qendër të qytetit, e jo ne stacionin e autobusëve. Atje zbriti një grua që ishte ulur afër meje, u nis për të gjetur transport për në Prizren, sepse burri dhe djali nuk i lajmëroheshin me ditë të tëra. Më vonë mësova që në stacion në Prishtinë shqiptarët ekstremistë i prisnin shpesh serbët, të cilët pastaj zhdukeshin. Supozoj që edhe ajo grua atë ditë u zhduk. 

Duke e rikujtuar takimin e parë me Prishtinën, Radishiqi e thekson të kundërtën mes raporteve të gazetarëve dhe të realitetit, duke shtuar se edhe pse ishte gazetar “për shkak të propagandës e cila sundonte në Serbi, nuk kishte ide se çka e pret”. 

- Shumë shpejtë kuptova se e kam vënë kokën në çantë. Ka kaluar një muaj prej që erdha në Prishtinë te një mik goran, trokitën në derë dhe e dhanë afatin prej shtatë ditësh që të shpërngulemi. Ishim të detyruar të shkojmë menjëherë në Graçanicë. Pasi që punoja në shërbimin press të UNMIK-ut kisha qasje te shefi Bernard Kushneri dhe e informova që duhet të shkojmë në Graçanicë, sepse në Prishtinë do të na vrisnin. Menjëherë na e siguroi makinën dhe mbrojtën policore, e cila na përcillte vazhdimisht. 

Koka në çantë për shkak të gjuhës serbe 

Në atë kohë nuk guxonim ta flisnim gjuhën tanë në rrugë, thekson Radishiqi, duke i përshkruar kushtet për gazetarët serbë në Prishtinë. 

- Edhe kolegëve të mi, por edhe mua na ndodhte se duhej të iknim. Njëherë isha duke folur në telefon në gjuhën serbe, mjaft qetë, për të thënë ne fund: “Zdravo (Tung)”. Në atë moment nga një kamion që kalonte pranë, e isha në rrugë e cila çon deri te ndërtesa e Qeverisë së tashme të Kosovës, i dëgjova sharjet në gjuhën shqipe. Vozitësi e shtoi gazin dhe u nis në drejtimin tim. Kam vrapuar në drejtim të parkingut dhe para se të më kapte, arrita që të kaloj mes shtyllave para ndërtesës së KB-së, ku ai nuk mund të kalonte. Kjo më shpëtoi, ndoshta edhe ma ruajti jetën. 

I kujtohet se si “rojtarët e urës” në pjesën veriore të Mitrovicës e gjuajtën me gurë, në rrugën e vetme përmes së cilës ishte e mundur që të arrinte deri te Zyra e KB-së në pjesën jugore të qytetit, dhe pastaj deri në Prishtinë. 

- Mezi ikëm, ushtarët francez i kanë repetir pushkët ndaj tyre. 

Në protestën e shqiptarëve për shkak të ardhjes së peshkopit Artemije në Rahovec, në janar të vitit 2000, për herë të parë pas luftës Radishiqi mendoi që nuk do ta shpëtonte kokën. 

- Atëherë i fitova thinjët e para. Shkova në një rrugicë e cila e ndan pjesën shqiptare nga pjesa serbe e qytetit për ta bërë një tregim për romët të cilët nga një kasetofon krijuan radio dhe e transmetuan programin. Në kthim rrugën ma ndërpriten veteranët e UÇK-së që protestonin për shkak të ardhjes së Artemijes. Jam shtyrë pak, por pas dy tri reshteve nuk mund ta bëja as një hap. Atëherë kuptova se isha në një xhaketë “mont” e cila ishte letërnjoftimi i serbëve. Në dëshpërim bërtisja në gjuhën angleze “May I pass?”, një shqiptar me zuri dhe fjalë për fjalë më hodhi nga demonstratat, drejt në polici. E vërejta një vajzë e cila punonte për OSBE-në dhe i stërlumtur në atë moment me doli nga goja: “E mrekullueshme që je këtu”. U zbeh sepse iu drejtova në gjuhën serbe dhe këtë e dëgjuan demonstruesit përreth. Mezi e shpëtoi kokën për shkak të kësaj. Ato ishin kushtet në të cilët punonim. Ishte e pamundur të shkosh kudo pa përcjellje. Ishte e rrezikshme dhe nuk ishte e lehte. Shteti yt, gjuha jote, por duhet të heshtësh dhe ta ruash kokën tënde. 

Kur bëhet fjalë për punën e gazetarëve serbë sot në Kosovë, Nikolla Radishiq konsideron se gjërat kanë ndryshuar pakëz, sepse, në kohën kur ai punonte, edhe Hashim Thaçi edhe Ramush Haradinaj refuzonin të flisnin në gjuhën serbe. 

- Kur e hodhën në erë makinën në të cilën ishin serbët, babai dhe i biri, menjëherë erdhën Haradinaj, Agim Çeku dhe Ibrahim Rugova. Asnjëri prej tyre nuk u kthye kur ua parashtrova pyetjet në gjuhën serbe. Kam vrapuar pas tyre dhe i kam përsëritur pyetjet derisa truproja e tyre më përqeshte. I nervozuar Rugova më shikoi dhe më pyeti në gjuhën serbe: “Çka po do ti njeri më nga unë?”. Pastaj është kthyer dhe ka shkuar. Ky ishte komunikimi i politikanëve të cilët po ndërtonin një Kosovë multietnike, vinin ta vizitonin lokacionin ku janë vrarë serbët dhe gjoja iu vinte keq. Dhe ky ekip duhet të na mbrojë neve si gazetarë? Nuk iu besoj, sikurse nuk iu besoja as atëherë. 

------------

Journalist Nikola Radisic about the investigation of the murders of journalists in Kosovo: The international community was only striving to fill its pockets, and Kosovan politicians from the KLA to obtain both the money and the positions

- Until the disappearance of Marjan Melonasi, we did not quite understand that the journalists were a target. After him, another of our friends disappeared. When it comes to investigations, the favorite justification of UNMIK police was "There are many things going on, you know, there are a lot of problems, you know, we do not have the information, you know, please help us." The point is that they just did not care at all. Working for the United Nations, I realized, and that is why I have never wanted to work there again, that it is one interest group with the sole purpose of taking the money and leaving. They do not care who is in the right, who is a Serb, who is an Albanian. Mind you, there are wonderful people there, who had noble motives, but the essence of everything is work. Most of them came because of their resume, since going on a mission, especially the one considered dangerous, is a prerequisite for advancement in the UN hierarchy even today - the journalist Nikola Radisic, who worked for UNMIK Press Service in 1999 and 2000, and works on TV N1 today, recounts for the Journalists’ Association of Serbia - UNS.

The normal ones are the first to go down

 - Marjan worked with a female friend who lived with us, and the five of us were renting a house in Gracanica. He had visited us and that is how I met him. He was a great young man, unburdened with either nationality or nonsense. One normal human being, but I guess they are probably the first ones to go down. Olivera just told us only one day that he was gone. I am deeply convinced that he was kidnapped because he worked at the Serbian news desk with a Serbian woman, in Serbian language, was a normal man and strived to be a true journalist. Albanian Journalists were a special target because of their work, since an Albanian publishing a text that his compatriots have created problems for Serbs has a far greater impact. I believe that our Serb colleagues were killed and kidnapped because of their work and because they were Serbs. Marjan was specifically threatened for working  at the Serbian news desk, for speaking Serbian and, in general, for helping Serbs.

  After everything he has heard, seen, and experienced, and after keeping track of events in Kosovo for years, Radisic does not believe that he will ever find out who the killers and the kidnappers of the missing and murdered journalists are. 

  - Why is this still unknown? Who is keeping track of this? UNS is the only one which reminds the public about the two unfortunate colleagues Ranko Perenic and Djura Slavuj, the media report about it and that is it. That is why it is completely hypocritical to talk about protecting journalists and impunity for violence against journalists today. To me, the international community, who just did not care at all, is the prime culprit because it only sought to fill its pockets; followed by Kosovan politicians from KLA ranks who are trying to keep their positions and the money they can take. I am talking about Kosovo’s responsibility, because what can Belgrade do there? In addition, is the investigation in the interest of very controversial Albanian political elite, since all of them are war leaders? Is it in their interest for it to become known that their soldiers were potentially making trouble even after the war?

Life-threatening propaganda 

  About his departure to Kosovo and the situation that he encountered there, Nikola Radisic says for UNS Dossier that at the beginning of the bombing, he lost his job on RTS, then on Studio B, but also in "Blic" which "quite soon began censoring all texts and it was impossible to work." In July 1999, a friend from Pristina mentioned vacancies in the United Nations.   

- He told me to wait for September, to "calm down a bit," but I was desperate. The German woman, Kristen Haupt informed me to come to the testing and I went to Pristina on one of the last regular buses from Belgrade. Luckily, I alighted in the city center, not at the bus station. The woman who sat next to me alighted there. She came to find transportation to Prizren, because she had not heard from her son and husband for days. Later on, I learned that the Albanian extremists often waited for Serbs, who then disappeared, at the Pristina station. I suppose that woman went missing that day.

Recalling his first encounter with Pristina, Radisic points out the contradiction between news reports and reality, adding that, although he was a journalist, "because of the prevailing propaganda in Serbia, he had no idea what awaited him."

- I realized very quickly that I put my head in the lion’s mouth. A month after I had moved in with Gorani friends in Pristina, they knocked on the door and gave us a seven-day deadline to move out. We had to go to Gracanica straight away. Since I worked at UNMIK Press Service, I had access to the Head, Bernard Kouchner, and I informed him that we had to go to Gracanica because we would be murdered in Pristina. He immediately secured a car and police protection that constantly accompanied us. 

Head in the lion’s mouth because of the Serbian language

At that time, we did not dare speak our language on the street, Radisic underlined the working conditions of Serbian journalists in Pristina. 

-  Both mu colleagues and I were in a situation that we had to run. I was once speaking in Serbian on the phone, quite quietly, to say in the end "Zdravo [Bye]." At that moment, I heard curses in Albanian from a truck that was passing by. I was on the street leading to the building of the current Kosovo government. The driver hit the gas and headed towards me. I ran towards the parking lot and I managed to run between the parking bollards in front of the UN building, where he could not pass, before he caught up to me. This is what saved me, maybe saved my life. 

He also recalls being showered by stones by the "bridge guards" in the northern part of Kosovska Mitrovica, on the only road by which he could reach the UN office in the southern part of the town, and then Pristina. 

- We barely managed to escape, and the French soldiers cocked their rifles at them.

  At the protest of the Albanians against the arrival of Bishop Artemije in Orahovac, in January 2000, for the first time since the war, Radisic thought  to himself that he would not get away.. 

- I got my first gray hair then. I went to a side street that separates the Serbian from the Albanian part of the town to do a story about the Roma who had assembled a radio out of an old cassette player and were broadcasting a program. On my way back, I was waylaid by the KLA veterans who were protesting against Artemije’s visit. I pushed forward a bit, however after two or three rows of people I could move neither back nor forward. Only then did I realize that I was wearing a "Mont" jacket, which was like a Serb ID card. In desperation, I shouted in English "May I pass?". An Albanian got hold of me and literally threw me out of the protesters right to the police. I noticed a girl, who worked for the OSCE, and overcome with joy blurted out "It's wonderful what you are here". All color drained from her face because I addressed her in Serbian and the protesters overheard. She barely managed to pull out alive because of that. Those were the conditions in which we worked. It was impossible to go anywhere unaccompanied. It was dangerous and it was not easy. Your country, your language, but you had to keep silent and try and stay alive. 

When it comes to the work of Serbian journalists in Kosovo today, Nikola Radisic thinks things have changed a little, because at the time when he worked there, both Hashim Thaci and Ramush Haradinaj refused to speak in Serbian.  

- When Serb son and father got blown up in a car, Haradinaj, Agim Ceku and Ibrahim Rugova came immediately. None of them turned around when I asked them questions in Serbian. I started running after them and repeating the questions while their security was laughing at me. An exasperated Rugova looked at me and asked in Serbian, "What do you want from me, man?" Then he turned around and left. This was the communication with Kosovan politicians who were building a multiethnic Kosovo, who visited the location where Serbs had been murdered and were allegedly sorry. This gang is to protect us journalists? I do not believe them now, just as I did not believe them at the time.