Истраживање УНС-а о убијеним и отетим новинарима на Косову

07. 12. 2017.

Аутор: Јелена Л. Петковић Извор: УНС

Еулекс потврдио да је Ранка Перенића и Ђура Славуја киднаповао ОВК, па затворио истраге

Мисија Еулекс је први пут потврдила да су новинарску екипу Радио Приштине Ранка Перенића и Ђура Славуја на радном задатку, 21. августа 1998, отели припадници ОВК и запретивши оружјем одвели у непознатом правцу. Од тада их више нико није ни видео ни чуо. Ранкова супруга Снежана Перенић је у шоку. Пре недељу дана први пут је, после 19 година, званично добила икакву информацију и то уз обавештење да је истрага обустављена.

У наставку је овај текст преведен на албански и енглески језик. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

- У потпуном сам шоку. Нисам могла да верујем шта читам. Помислила сам само: немогуће да је ово крај? Не дам! Хоћу да се жалим. Онда читам да је све оно што сам чула тачно, да се зна ко га је отео, а ето признају да ништа нису урадили. И на крају видим да је рок за жалбу три дана, схватам да не знам како да је напишем, а да ни не могу да пошаљем на адресу Специјалног тужилаштва на Косову, јер ту улицу не препознаје наш систем. Не знам како сам се сабрала да затржим помоћ од Саве Штрпца из Веритаса, кога сам сасвим случајно упознала - каже за УНС Снежана Перенић, која се сваки дан буди са надом да је њен супруг жив.

За разлику од породице Перенић, породица Ђура Славуја ни сада није добила обавештење о обустављању истраге.

Писмо после четири године

Одлука о одбацивању кривичне пријаве из Приштине је стигла четири године од како ју је, сада већ бивши тужилац Маурицио Салустро потписао (потписана 23. октобра 2013), а након што је последњих годину дана УНС интензивирао истрагу о убијеним и несталим новинарима на Косову и обавио бројне разговоре са представницима међународних мисија.

Салустро у одлуци из 2013. године образлаже да "иако је вероватно да статус жртава као несталих лица након толико година указује да они више нису живи, постоји апсолутни недостатак доказа поводом тога шта се догодило. Штавише, идентитет наводних отмичара је непознат и не постоје разумни изгледи да ће се њихови идентитети открити путем додантних истражних мера. Нема истражних закључака који би предложили даље истражне радње… Према томе, полицијска пријава се мора одбацити."

На самом почетку тог документа Салустро представља чињенице да су „на основу доступних информација, дана 21. августа 1998. године жртве отишле у Велику Хочу како би извршиле радни задатак. На путу назад пресрела их је наоружана група људи који су носили обележје ОВК, запретила оружјем и одвела их у непознатом правцу“.

- На основу животне логике немогуће је унапред знати да се неће појавити некакав доказ који ће упутити на отмичаре, тим пре што су их отели и припадници ОВК, а не неке непознате групе. То кажем, зато што се за сваки, па и за рејон Ораховца знало чија је то зона одговорности. Ако не могу да нађу отмичаре, лако и брзо могу да сазнају ко је том зоном командовао - истиче Снежана Перенић.

Са оваквим околоностима под сумњом је да ли је истраге уопште и било. Према свим правилима праксе, тужилаштво је требало да разговара са члановима породице, међутим Снежана Перенић, која је са двојицом малолетних синова живела у Косову Пољу, никада није добила такав позив.

С друге стране, учинила је све што је могла да сазна истину. Ишла је у Ораховац више пута, разговарала са мештанима, а информације до којих је дошла могли су тужилаштво да одведу у неком правцу.

- Човек који је био на положајима тог дана ми је рекао је су са брда видели како ОВК одводи Ранка и Ђуру, али су били далеко да разазнају лица отмичара. Чула сам и да су у логору у Малој Хочи, али да је тамо било толико припадника ОВК под оружјем, да се српска полиција није усудила да уђе. Трагајући за супругом, дошла сам и до политичара Адема Демаћија, у то време веома утицајног међу ОВК, који ми је поручио: "Ако Бог да да су их заробиле регуларне снаге (ОВК) биће ослобођени, ако су их заробиле отргнуте јединице, нема ништа од тога", каже супруга Ранка Перенића.  

Бeрнс: Покушали смо да помогнемо

Снежана Перенић је контактирала и све међународне организације, укључујући и тадашњег шефа америчке дипломатске посматрачке мисије на Косову Шона Бeрнса, кога је позвала у свој дом.

- Тада сам позвала и наше комшије Албанце који су му рекли да мој муж никоме ништа није скривио, да је радио свој посао и да ће ићи са њим да разговарају са главнокомандујућим ОВК у рејону Ораховца. Пар дана касније је кренуло бомбардовање. Бeрнс се распитивао како смо, а када смо избегли звао је мог брата у Инђију. У последњем разгoвору га је питао: "Много је времена прошло. Зар се још увек надате?"

Пензионисани амерички дипломата Шон Бeрнс за Удружење новинара Србије каже да се добро сећа околности нестанка Ранка Перенића.

Опширније у наредним данима
 

Нису се изгубили Новинари Радио Приштине Ђуро Славуј и Ранко Перенић киднаповани су на путу Велика Хоча - Зочиште када су кренули ка манастиру Свети Врачи да ураде прилог о повратку отетих монаха. Ни аутомобил у којем су били, плава Застава 128, никада није пронађен. Одлука о прекиду истраге Снежани Перенић је уручена 28. новембра 2017, посредством Тужилаштва за ратне злочине Републике Србије. Жалбу је вратила истим путем. - Још у мају 1998. су кренула прва киднаповања. Ми смо причали о томе, али он се није бојао јер никоме ништа није био крив нити дужан. Ранко је тај терен знао ко свој џеп. Зато није истина да су залутали. Тражили су пречицу. Мештани Ораховца су ми испричали да су Ранко и Ђуро тог дана свратили у продавницу, распитивали се како да стигну до Зочишта, јер им је полиција претходно рекла да су борбе у току, па је главни пут блокиран. У продавницу је ушао неки чичица и казао им да скрену на имање некадашњег Орвина, у винограде посред којих је макадамски пут до кућица које су користили радници те фирме - прича Снежена Перенић.

Живот у тешким условима Снежана Перенић живи у тешким условима са породицом у Батајници. Борба за истину коштала ју је и здравља. Сећа се да ју је, мало након киднаповања, посетио и тадашњи министар информисања, а данас председник Србије Александар Вучић.  - Дошао је да пита како смо и нудио помоћ. Рекли смо да нам ништа не треба, само да се нађе Ранко. Ето, нису га пронашли - каже Снежана Перенић.

* Преузимање делова или целокупног текста је дозвољено уз обавезно навођење извора

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Текст је резултат истраживања новинарског тима Удружења новинара Србије о убијеним и несталим новинарима на Косову. У оквиру постојећег Досијеа о убијеним и несталим новинарима од 1998. до 2005. године, објавићемо нова сазнања како би се јавност детаљно информисала, а домаћи и међународни правосудни органи подстакли да пронађу и казне починиоце ових злочина. Истраживање се спроводи у оквиру пројекта Удружења новинара Србије подржаног од стране Министарства културе и информисања Републике Србије.Ставови изнети у тексту не одражавају нужно ставове и мишљења органа који је пројекат подржао.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

EULEX-i konfirmoi që Rankon Pereniqin dhe Gjuro Sllavujin i ka kidnapuar UÇK-ja, dhe pastaj i mbylli hetimet 

Misioni i EULEX-it për herë të parë konfirmoi se ekipin e gazetarëve të Radio Prishtinës, Ranko Pereniqin dhe Gjuro Sllavujin, gjatë ushtrimit të detyrës së punës, i kanë kidnapuar pjesëtarët e UÇK-së duke i kërcënuar me armë dhe i çuan në drejtim të panjohur. Nga kjo ditë askush kurrë më nuk i ka parë, as dëgjuar. 

Bashkëshortja e Rankos, Snezhana Pereniq është në shok. Para një javë për herë të parë, pas 19 vitesh, zyrtarisht mori një informatë, edhe atë përmes njoftimit se hetimi u ndërpre. 

- Jam plotësisht e shokuar. Nuk mund të besoja se çfarë po lexoj. Vetëm mendova: nuk është e mundur që ky është fundi. Nuk e jap! Dua të ankohem. Atëherë lexoj se çdo gjë që dëgjova është e saktë, që dihet kush e kidnapoi, dhe ja, po pranojnë që nuk kanë bërë asgjë. Dhe ne fund, e shoh që afati për ankesë është tri ditë, kuptoj se nuk di si ta shkruaj, dhe as që mund ta dërgoj në adresën e Prokurorisë Speciale në Kosovë, sepse atë rrugë sistemi ynë nuk e njeh. Nuk e di si u qetësova për ta kërkuar ndihmën prej Savës Shtrpca nga Veritas-i, te cilin e njoha rastësisht – thotë për UNS Snezhana Pereniq, e cila çdo ditë zgjohet me shpresë se bashkëshorti i saj është gjallë.

Për dallim nga familja Pereniq, familja e Gjuro Sllavujit, as tani nuk e mori njoftimin për ndërprerjen e hetimit. 

Letra pas katër vitesh 

Vendimi mbi hedhjen e kallëzimit penal nga Prishtina, arriti katër vite, pasi që tani ish prokurori Mauricio Salustro e nënshkroi (e nënshkruar më 23 tetor të vitit 2013), pasi që ditëve të fundit UNS-i e ka intensifikuar hetimin mbi gazetarët e vrarë dhe të zhdukur në Kosovë dhe i publikoi bisedat e shumta me përfaqësuesit e misioneve ndërkombëtare.

Salustro në vendimin nga viti 2013 arsyeton “edhe pse është e mundshme që statusi i viktimave si persona të zhdukur pas tërë këto vite tregon se ata më nuk janë të gjallë, ekziston mungesa absolute rreth asaj se çfarë ka ndodhur. Aq më tepër, identiteti i rrëmbyesve të supozuar është i panjohur dhe nuk ka perspektiva të arsyeshme që identitetet e tyre do të zbulohen përmes masave shtesë hetuese. 

Mu ne fillim të këtij dokumenti, Salustro i prezantoi faktet që “në bazë të informatave në dispozicion, më 21 gusht të vitit 1998 viktimat shkuan në Hoçe të Madhe për ta kryer detyrën e punës. Gjatë kthimit rrugën ua ndërpreu një grup i armatosur i njerëzve të cilët mbanin shenjat e UÇK-së, i kërcënoi me armë dhe i çoi në drejtim të panjohur. 

-  Në bazë të logjikës jetësore, është e pamundshme ta dimë paraprakisht që nuk do të shfaqet asnjë provë e cila do të drejtonte te rrëmbyesit, aq më tepër që ata i rrëmbyen pjesëtarët e UÇK-së, e jo grupet e panjohura. Këtë e them, sepse si për çdo rajon, ashtu edhe për rajonin e Rahovecit, dihej se zona e përgjegjësie të cilit ishte ajo. Nëse nuk mund t’i gjejnë kidnapuesit, shpejtë dhe lehtë mund ta mësojnë kush e ka komanduar atë zonë- thekson Snezhana Pereniq. 

Ndër rrethana të tilla, dyshohet se nuk ka pasur hetim fare. Sipas të gjitha rregullave të praktikës, Prokuroria është dashur që të fliste me anëtarët e familjes, por Snezhana Pereniq, e cila me dy djem të mitur jetonte në Fushë Kosovë, kurrë nuk pranoi asnjë ftesë. 

Nga ana tjetër, ajo bëri çdo gjë që ishte e mundur në mënyrë që ta mësojë të vërtetën. Ka shkuar në Rahovec disa herë, ka biseduar me vendasit, dhe informatat që mori, kanë pasur mundësi ta çojnë Prokurorinë në ndonjë drejtim. 

- Njeriu i cili ishte në pozicione atë ditë më tha që nga kodrat e panë si UÇK-ja po i merrte Rankon dhe Gjurën, por ishin larg për të dalluar fytyrat e rrëmbyeseve. Dëgjova që janë në kamp në Hoçën e Vogël, por edhe që atje ishin disa pjesëtarë të UÇK-së nën armë, dhe që Policia serbe nuk guxoi të hyjë. Duke e kërkuar bashkëshortin, arrita deri te politikani, Adem Demaçi, në atë kohë ai kishte ndikim të madh në rrethin e UÇK-së e i cili më porositi: “Nëse Zoti e ka dhënë që i kanë kapur forcat e rregullta (UÇK) ata do të lirohen, nëse i kanë kapur njësitë e përdredhura, nuk ka asgjë prej kësaj”, thotë bashkëshortja e Ranko Pereniqit.

Brns: Provuam të ndihmojmë 

Snezhana Pereniq i ka kontaktuar të gjitha organizatat ndërkombëtare, duke e përfshirë edhe shefin e tanishëm e Misionit Diplomatik Mbikqyrës Amerikan në Kosovë, Shon Brnsin, të cilin e ftoi në shtëpinë e saj. 

- Atëherë i ftova edhe fqinjët tanë, shqiptarët, të cilët i thanë se bashkëshorti im kurrë askujt nuk i ka bërë keq, që e ka kryer punën e vet dhe që do të shkojnë së bashku më të për të biseduar më kryekomandantin e UÇK-së për rajonin e Rahovecit. Pas disa ditësh filloi bombardimi. Brns pyeste kush jemi, dhe kur ikëm, e thirri vëllain tim në Ingji. Në bisedën e fundit e pyeti: Ka kaluar shumë kohë. Ende keni shpresa? 

Diplomati i pensionuar amerikan, Shon Brns për Asociacionin e gazetarëve të Serbisë thotë se i kujtohen mirë rrethanat e zhdukjes së Ranko Pereniqit. 

Më detajisht gjatë ditëve në vijim

Nuk janë humbur  Gazetarët e Radio Prishtinës, Gjuro Sllavuj dhe Ranko Pereniq janë kidnapuar në rrugën Hoça e Madhe – Zoçishtë kur u nisën në drejtim të manastirit “Sveti Vraçi” për ta bërë një reportazhe të shkurtër rreth kthimit murgjëve të rrëmbyer. As vetura në të cilën ishin, Zastava 128 e kaltër, nuk u gjet kurrë. Vendimi mbi ndërprerjen e hetimit iu dorëzua Snezhana Pereniq më   nëntor të vitit 2017, më ndërmjetësim të Prokurorisë për krime të luftës të Republikës së Serbisë. Ankesën e parashtroi në mënyrë të njëjtë.  - Mu në maj të vitit 1998 filluan kidnapimet e para. Ne biseduam për këtë, por ai nuk u frikësonte, sepse askujt nuk i ishte fajtor as borxh. Ranko e ka njohur atë terren si xhep të vetin. Për këtë nuk është e vërtetë që kanë humbur. E kanë kërkuar rrugën më të shkurtë. Vendasit e Rahovecit më treguan se Ranko dhe Gjuro atë ditë u ndalën në shitore, pyeten si mund të shkojnë në Zoçishtë, sepse Policia u tha paraprakisht që luftimet janë duke u zhvilluar, dhe që rruga kryesore ishte e bllokuar. Në shitore hyri një plak dhe u tha që të kthehen te prona e Orvinit të dikurshëm, në vreshtat në mes të cilave është një rrugë makadamike  që çon deri të shtëpizat që i përdornin punëtorët e ndërmarrjes – tregon Snezhana Pereniq.

Jeta ne kushte të vështira  Snezhana Pereniq jeton në kushte të vështira me familje në Batajnicë. Lufta për të vërteten e kushtoi edhe më shëndet. Kujtohet, që pak pas kidnapimit, e vizitoi Ministri i atëhershëm i informimit, e sot Presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiq.  - Erdhi të më pyeste si jemi dhe ofronte ndihmë.  Thamë se nuk na nevojitët asgjë, vetëm ta gjejnë Rankon. Ja, nuk e gjetën – thotë Snezhana Pereniq.

* Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar vetëm duke e cekur edhe burimin

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

EULEX confirmed that Ranko Perenić and Đuro Slavuj were kidnapped by the KLA, and closed the investigations

For the first time, EULEX mission confirmed that journalists of Radio Pristina Ranko Perenić and Đuro Slavuj were detained by KLA members on August 21, 1998, and under the threat of weapons, were taken away in an unknown direction.  Since then, no one has seen or heard from them anymore.

Ranko's wife Snezana Perenic is in shock.  A week ago, for the first time after 19 years, she officially received some kind of an information; a notification that the investigation was terminated. – I am in a complete shock. I could not believe what I was reading. I just thought: it's impossible that this is the end? I won't allow it! I want to complain.

Then I read that everything I heard was true, that it was known who abducted him, and that they admitted that they did not do anything. And finally, I see that the deadline for appeal is three days, I realize that I do not know how to write it, and I cannot even send it to the address of the Special Prosecutor's Office in Kosovo, pulled myself together and asked Savo Štrbac from Veritas for help, whom I met by pure coincidence, "says for the UNS Snežana Perenić, who wakes up every day with the hope that her husband is alive.

Unlike the Perenić family, Đuro Slavuj's family didn't receive any information about the termination of the investigation.

A letter after four years

The decision to reject a criminal report came from Pristina four years since it was been signed by former prosecutor Maurizio Salustro (signed on October 23, 2013), and after the UNS intensified the investigation about murdered and missing journalists in Kosovo in the last year, and conducted numerous interviews with representatives of international missions.

Salustro, in his 2013 decision, explains that "although it is probable that the status of victims as missing persons after many years indicates that they are no longer alive, there is an absolute lack of evidence regarding what happened. Moreover, the identity of the alleged kidnappers is unknown, and there are no reasonable prospects that their identities will be revealed through additional investigative measures. There are no investigative conclusions suggesting further investigative actions ... Therefore, the police report must be rejected. "

At the very beginning of this document, Salustro presents the fact that "based on available information, on August 21, 1998, the victims went to Velika Hoča in order to perform a work-related task. On their way back, they were intercepted by an armed group of people wearing the KLA markings who threatened them with weapons, and took them in an unknown direction."

- Logically, it is impossible to know in advance that there will not be any evidence that will lead to abductors, particularly because they were taken away by members of the KLA, and not by some unknown group. I say this, because for each area, even for the Orahovac area, it was known who was responsible for which zone. If they cannot find the abductors, they can easily and quickly find out who was commanding that zone - says Snežana Perenić. In this circumstances, it is doubtful whether the investigation was carried at all. According to all the rules of practice, the prosecution was supposed to talk with family members, however, Snežana Perenić, who lived with her two young boys in Kosovo Polje, never received such a call.

On the other hand, she did everything she could to find out the truth. She went to Orahovac several times, talked with the locals, and the information that she obtained could have taken the prosecution in some direction. - The man who was on the post that day told me they saw from the hill that the KLA was taking Ranko and Đuro, but they were too far to recognize the faces of abductors. I heard that they were in the Mala Hoča camp, but there were so many members of the KLA under arms, that the Serbian police did not dare to enter. Searching for my spouse, I also came to the politician Adem Demaci, at that time very influential among the KLA, who told me: "If by God's will they were abducted by the regular KLA forces, they would be released, but if they were captured by rogue units, there is no hope," says Ranko Perenić's wife.

Snežana Perenić contacted all international organizations, including the then head of the U.S. diplomatic mission in Kosovo, Shaun Byrnes, whom she invited to her home.

- Then I also called our neighbors Albanians who told him that my husband did not hide anything from anyone, that he was doing his job, and that they would go with him to talk to the main commanding KLA in the Orahovac area. Couple of days later, the bombing started. Burns was asking about us, and when we exiled, he called my brother in Indjija. In the last call he asked him: It's been a long time. Are you still hoping?

They did not get lost Journalists of Radio Pristina Đuro Slavuj and Ranko Perenić were kidnapped on the road Velika Hoča - Zočište when they headed towards the Sveti Vrači Monastery to make a report about the return of the abducted monks. The car in which they were, Blue Zastava 128, was never found. The decision to terminate the investigation was handed over to Snežana Perenić  on November 28, 2017, through the Prosecutor's Office for War Crimes of the Republic of Serbia. She returned the complaint in the same way. - In May 1998, the first kidnappings started. We talked about it, but he was not afraid, because he was not guilty of anything to anyone. Ranko knew the terrain knew as the back of his palm.  That's why it's not true they got lost. They searched for a shortcut. Orahovac residents told me that Ranko and Djuro stopped at the store that day, inquired how to get to Zočište, because the police told them earlier that the fighting was in progress, so the main road was blocked. An elderly guy came to the store and told them to turn to the property of the former Orvin factory, into the vineyards in the middle of which there is a macadam road leading to the houses used by the workers of that company - says Snežena Perenić.

Life in harsh conditions Snežana Perenić lives in harsh conditions with her family in Batajnica. The struggle for the truth was paid by her health. She recalls that, even after the kidnapping, she was visited by the then Minister of Information, and today the President of Serbia, Aleksandar Vucic. - He came to ask how are we, and offered help. We said that we do not need anything, just to find Ranko. But they did not find him - says Snežana Perenić.

Фото: Ј. Л. Петковић

* Reprinting, republishing or usage parts or the entire article is permitted with mandatory source guidance