Istraživanje UNS-a o ubijenim i otetim novinarima na Kosovu

31. 12. 2019.

Autor: Jelena L. Petković Izvor: UNS

Ubistvo novinarske ekipe Šterna na Kosovu 1999.

Novinska agencija Asošijeted pres, prenela je kratku i strašnu vest – Ubijena su dvojica nemačkih novinara. Vest je stigla sa Kosova, 13. juna 1999. godine, minut iza 20 časova. Malo iza ponoći stigla je potvrda od koje su u redakciji Šterna strahovali – poginuli novinari su njihove kolege - Gabrijel Griner (Gabriel Grüner) i Folker Kremer (Volker Krämer). Za vozačem i prevodiocem, koji je bio deo njihove ekipe – Sanoljom Aljitom, tragalo se ceo dan. Njegovo telo pronađeno je u žbunu, u blizini mesta zločina, na prevoju Dulje. Mercedesu kojim je ekipa išla iz Prizrena za Makedoniju nije bilo ni traga.

U nastavku je ovaj tekst preveden na albanski i engleski jezik. Please find below albanian and english translation of this article.                Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Redakcija Šterna uložila je ogroman napor da sazna šta se dogodilo. Istraživanje novinara Joahima Rinharta (Joachim Rienhardt) i Ulija Rajnharta (Uli Reinhardt) trajalo je 18 meseci, a dvojica reportera pratili su razne tragove, istraživali na terenu, razgovarali sa potencijalnim svedocima, a rezultate predali kriminalističkoj policiji u Hamburgu, koja je pokrenula istragu.  

Na dan zločina, u nedelju 13. juna 1999. godine, ekipa Šterna pratila je u Prizrenu dolazak mirovnih snaga KFOR-a na Kosovo. Oko 17 časova, krenuli su Mercedesom Sanolja Aljita, na kome je lepljivom trakom stavljena oznaka TV ka istoku sa namerom da se vrate u hotel u Skoplje i odatle pošalju tekst i fotografije u redakciju Šterna u Hamburgu.  

Krenuli su dužim, ali u to vreme boljim putem preko Suve Reke i prevoja Dulje. Kako su otkrili istraživači Šterna, na putu je bila gužva, jer su njime išli i lekari, bolničari, ali i mnogobrojna srpska vojna vozila, među njima i konvoj od osam vojnih teretnih kamiona. Taj konvoj su, kako navode, zaustavili srpski oficiri na vrhu prevoja Dulje.  

Istovremeno, a prema izjavama koje je sakupili istraživači Šterna, ukradena Tojota sa Aleksandrom T. za volanom se veoma velikom brzinom penje uz serpentine prevoja Dulje. 

- Tojota je izletela brzinom od oko 80 kilometara na sat iz krivine i udarila je u kamion na kraju kolone – ispričao im je jedan od dvojice srpskih vojnika, koji je kako su istakli, za javno tužilaštvo u Hamburgu najvažniji svedok. Iz Tojote su izašli stariji muškarac i dva deteta, dok vozač ubacuje menjač u rikverc, daje pun gas, gubi kontrolu i završava sa Tojotom u žbunu.  

Senolj Aljit, zaustavlja vozilo i kroz otvoren prozor pita „Šta se dešava? Zašto se ne ide dalje?“ Stariji muškarac iz Tojote se približava, naoružan kalašnjikovim i objašnjava da su konvoj zaustavili srpski oficiri i da ga vraćaju za Suvu Reku. Stariji muškarac je rekao: „Ali to nije moguće. Tamo su jedinice OVK, koje na sve pucaju“. Aljit na srpskom kaže, da nije video nikakvu opasnost u Suvoj Reci. 

Štern dalje piše u tekstu objavljenom 22. marta 2001. godine: „Aljitov naglasak, bio je Makedonac turskog porekla, očigledno kod starog Srbina budi osećaj mržnje. „Albanska svinjo“, viče na njega, „lažeš, hoćeš da nas namamiš u klopku“. Starac petlja po svojoj jakni i preti: „Bombu ću da ti ubacim u auto. Ubiću te.“ Skače na Mercedes, kao da hoće da se potuče. Žena, koja je s njim bila u Tojoti, ga odvlači. U međuvremenu vozač, koji je slupao auto, vratio se na put i prati svađu. Prema očevicima, on otima kalašnjikov od starijeg muškarca i bez oklevanja sa dva metra rastojanja puca kroz otvoreni prozor u unutrašnjost Mercedesa.“

- Ono šta se kasnije dešavalo na prevoju Dulje, potkrepljeno je izjavama svedoka. Srpski vojnici izveštavaju sa lica mesta da je Aleksandar T. ispraznio ceo okvir kalašnjikova. Stajali su toliko blizu, da su imali utisak da im meci lete oko glava. Kada su se ponovo uspravili, ova dva svedoka su videli kako strelac prvo izvlači Gabrijela Grinera koji je sedeo na suvozačevom mestu, iz automobila i baca ga na drum. Prema svedocima Gabrijel Griner uzviknuo je na engleskom „Help!“, a strelac je potom izvukao snažnog bivšeg boksera Senolj Aljita iz kola, odvukao ga preko druma i beživotno telo potom gurnuo niz strminu. Posle toga, kako izveštavaju Srbi, čovek je izvukao Volkera Kremera iz vozila i bacio ga na drum. Zatim je seo u Mercedes Šternove ekipe i odvezao se sam u pravcu Štimlja. Srpski oficir je naredio konvoju: “Odmah pokret u pravcu Štimlja!“ Onda je usledila instrukcija za slučaj kasnijeg ispitivanja od strana snaga KFOR-a: „Recite da je OVK iz zasede pucao na ljude“, pišu istražitelji Šterna.  

Kako navode, kriminalistička policija i javno tužilaštvo u Hamburgu, smatraju da su izjave ove dvojice muškaraca, srpskih rezervista, koje su istražitelji Šterna snimili tonski, verodostojni.  

- Njihovi prikazi se poklapaju sa saznanjima do kojih je Štern već ranije došao uz pomoć britanskih vojnika. Izviđačka jedinica puka The King’s Royal Hussars je tog dana u Štimlju na istočnom kraju prevoja Dulje postavila kontrolni punkt. Ispitani oficiri su se na osnovu svojih beleški tačno setili te večeri. Oko 19 časova na kontrolni punkt je stao konvoj jugoslovenskih vojnih kamiona, koji se spušta sa visine prevoja. Srpski vojnici su obavestili Britance o smrtonosnim hicima, koje su navodno ispalili borci OVK. Među civilnim vozilima, koji su se priključili vojnom konvoju, Britanci su primetili jedno manje teretno vozilo sa oštećenjem na zadnjoj strani od udesa. Podaci u vezi boje variraju – kao i u navodima očevidaca na licu mesta – od zelene do plave. Putnici tog kamiona su prema izjavama Britanaca delovali kao da su u šoku i bili su krajnje nervozni. Vikali su „Oni su udarili u nas“ i „Na prevoju su ubili čoveka“, navodi se još u tekstu.  

Na prevoju Dulje ostala su, dodaju, tri tenka M-80 243. brigade iz Uroševca. 

- Jedan vojnik je izašao iz tenka, prišao Gabrijelu Grineru i previo ga. U tom trenutku su naišli pomoćnici iz „Lekara bez granica“. Vojnik im je pružio novinarsku iskaznicu Gabrijela Grinera i na lošem engleskom rekao: „German journalist. Hospital“ i potom se vratio do svog tenka. Ekipa Lekara bez granica utvrdila je da za Folkera Kremera više nije bilo pomoći. Gabrijel Griner je odnet u sanitetski šator jedne kanadske jedinice u neposrednoj blizini. Reporter Šterna bio je pri punoj svesti kada su mu bolničari promenili zavoj. Rekao je da je na licu mesta bila srpska vojska. „Ali oni se nisu umešali“, kazao je. Srpski civili su pucali na njega i njegove pratioce. Stalno je ponavljao „Zašto? Zašto civili pucaju na nas?“, navodi Štern.  

Posle dvoipočasovne hitne operacije podlegao je povredama u 22.02 časova u britanskoj poljskoj bolnici Brazda u Makedoniji, a rezultati obdukcije u Hamburgu potvrdili su izjave svedoka da su smrtonosni hici ispaljeni iz kalašnjikova i to iz neposredne blizine.  

Prema svemu što su istražitelji Šterna saznali, navodni ubica je Aleksandar T, Rus, koji se „izgleda 1998. godine kao dobrovoljac prijavio u jugoslovensku armiju“. Ističu i da je jedan očevidac prepoznao tog muškarca nekoliko dana kasnije u svom srpskom rodnom mestu, te da je „po završetku rata Aleksandar T. privremeno boravio u jednoj kasarni zajedno sa više drugih ruskih dobrovoljaca“, onda je, kako navode - nestao. Te 2001. Štren je objavio i da Aleksandar T. ponovo živi u Moskvi i radi kao čuvar.  

Joahim Rinhart, jedan od dvojice novinara koji je istraživao okolnosti smrti svojih kolega, za Udruženje novinara Srbije govori posle 17 godina od kada je napisao tekst sa potresnim otkrićima. Istraga se sa te tačke nije pomerila.  

Rinhart je ispričao da je u vreme ubistva na Kosovu, sve bilo veoma nekontrolisano, nesigurno, nije bilo puno tačnih informacija i nije bilo policijske istrage. Tako su, dodaje, odlučili da nekoliko dana kasnije sami krenu u istragu. Dodaje da su više od 200 puta dolazili na Kosovo, istraživali, sakupljali detalje, razgovarali sa svim mogućim izvorima koje su mogli da povežu, kako bi izgradili sliku šta se tamo dogodilo. Na kraju su, ističe, našli dva očevica, dvojicu srpskih vojnika.  

Sarađivali su intenzivno sa tadašnjim ministarstvom spoljnih poslova Nemačke, kako bi se sproveo međunarodni nalog upućen ruskim tužiocima za privođenje Aleksandra T. Nemački zvaničnici su im kasnije preneli, da su od ruskih vlasti dobili informaciju da je osoba za kojom tragaju preminula, ali Rinhart nije ubeđen u istinitost tog navoda.  

             Odavanje počesti ubijenim nemačkim novinarima na aerodromu u Makedoniji

Na postavljena pitanja, Ministarstvo spoljnih poslova Nemačke, odgovorilo je Udruženju novinara Srbije, da “u aktuelnom trenutku postupka MIP ne može dati nikakve informacije”. 

- Molim vas obratite se državnom tužilaštvu Hamburga, koje je nadležna pravna ustanova. Zbog istrage ruskih vlasti savetujem vam da stupite u kontakt sa ruskom ambasadom, odgovorilo je Ministarstvo spoljnih poslova Nemačke.  

Udruženje novinara Srbije obratilo se Ministarstvu spoljnih poslova Rusije pre godinu dana sa upitom, ali od njih do danas nismo dobili odgovor.  

- Kada je reč o slučaju koji ste pomenuli mogu da vas obavestim o sledećem: Krivičnu istragu ovog slučaja je inicirala kancelarija hamburškog javnog tužilaštva u junu 1999. godine. U okviru te istrage obavljena je obdukcija dvojice ubijenih novinara. Dodatno, nekoliko svedoka je saslušano i pokrenuta je istraga u vezi automobila koji je bio parkiran u blizini mesta zločina. Dodatno, od srpskih vlasti zatražena je pravna pomoć, odgovoreno je UNS-u iz kancelarije glavnog državnog tužioca Hamburga. 

- Dana 16. marta 2001. godine, Viši regionalni sud u Hamburgu izdao je nalog za hapšenje optuženog Aleksandra T. zbog sumnji za ubistvo i pljačku koji su imali smrtni ishod. Na osnovu toga, je Tužilaštvo Hamburga za optuženim u aprilu 2001. godine izdalo međunarodnu poternicu, a u aprilu 2005. godine za hapšenje optuženog Aleksandra T.
Optuženi do sada nije mogao biti saslušan s obzirom na to da nije poznato gde se on nalazi. Godine 2010. saopštena nam je pretpostavka da optuženi više nije živ. Međutim, pošto nema pouzdanih saznanja o tome, potraga za optuženim se nastavlja, odgovoreno je UNS-u iz kancelarije glavnog tužioca Hamburga.  

Kada je ubijen Griner je imao 35 godina i već devet je u Šternu pratio dešavanja u inostranstvu. Kremer je imao 56 godina, a 30 je bio fotoreporter u Šternu, poznat po fotografijama ulaska Sovjeta u Čehoslovačku i kasnije iz kriznih područja širom sveta. 

Njihove kolege ih nisu zaboravile. Ne mestu gde su poginuli, postavljena je memorijalna ploča 14. decembra 2006. godine.

 

* Preuzimanje delova ili celokupnog teksta je dozvoljeno uz obavezno navođenje izvora

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Tekst je rezultat istraživanja Udruženja novinara Srbije o ubijenim i nestalim novinarima na Kosovu. Istraživanje se sprovodi u okviru projekta Udruženja novinara Srbije podržanog od strane Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije. Stavovi izneti u tekstu ne odražavaju nužno stavove i mišljenja organa koji je projekat podržao.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Vrasja e ekipit të gazetarëve të Shternit (Stern) në Kosovë në vitin 1999 

Agjencia e lajmeve Asoshijeted pres (Associated press) e transmetoi një lajm të shkurtër dhe të tmerrshëm – Janë vrarë dy gazetarë gjermanë. Lajmi erdhi nga Kosova, më 13 qershor të vitit 1999, një minutë pas orës 20. Pak pas mesnatës erdhi edhe konfirmimi nga i cili kishin frikë në redaksinë e Shternit – gazetarët e vrarë ishin kolegët t tyre- Gabrijell Gryner (Gabriel Grüner) dhe Vollker Kremer (Volker Krämer). Tërë ditën u zhvillua kërkimi për vozitësin dhe përkthyesin i cili ishte pjesë e ekipit të tyre – Sanol Alitin. Trupi i tij ishte gjetur në një shkurre, afër vendit të krimit, në Qafën e Duhlës. Nuk kishte asnjë shenje për Mercedesin me të cilin ekipi u nis nga Prizreni për Maqedoni. 

Redaksia e Shternit u përpoq shumë të mësojë se çka kishte ndodhur. Hulumtimi i gazetarëve Joahim Rinhartit (Joachim Rienhardt) dhe Ulli Rajnhartit (Uli Reinhardt) zgjati 18 muaj, e dy reporterët i ndiqnin gjurmët e ndryshme, hulumtonin në terren, bisedonin me dëshmitarë potencialë, kurse rezultatet ia dorëzuan Policisë Kriminalistike në Hamburg, e cila e inicioi hetimin. 

Në ditën kur është kryer krimi, të dielën më 13 qershor të vitit 1999, ekipi i Shternit ndiqte arritjen e trupave paqeruajtëse të KFOR-it në Prizren. Rreth orës 17 me Mercedesin e Sanol Alitit, në të cilin me qëllim ishte e ngjitur edhe shenja TV, u nisën në lindje, në mënyrë që të kthehen në hotel në Shkup dhe që nga aty ta dërgojnë tekstin dhe fotografitë në redaksinë e Shternit në Hamburg.

U nisën në rrugë më të gjatë, por e cila në atë kohë ishte rruga më e mirë, përmes Suharekës dhe Qafës së Duhlës. Siç kanë zbuluar hulumtuesit e Shternit, kishte shumë tollovi në rrugë, sepse atë e përdornin mjekët, infermierët, por edhe automjetet e shumta ushtarake të Serbisë, në mesin e tyre ishte edhe një vargan i përbërë nga tetë kamionë ushtarak. Këtë vargan, siç cekin, e ndaluan oficerët serbë në majë të Qafës së Duhlës. 

Njëkohësisht, sipas deklaratave që i kanë mbledhur hulumtuesit e Shternit, Tojota e vjedhur me Aleksandër T. para timonit, me një shpejtësi të madhe u ngjiste nëpër kthesat e Qafës së Duhlës. 

- Tojota doli nga kthesa me shpejtësi rreth 80 kilometra në orë dhe e goditi kamionin në fund të kolonës- iu tregoi njëri nga dy ushtarë serbë, i cili, siç theksojnë ata, për Prokurorinë Publikë në Hamburg është dëshmitari më i rëndësishëm. Nga Tojota dolën një mashkull i moshuar dhe dy fëmijë, kurse vozitësi e vendosi levën e marsheve në lëvizje prapa (rikverc), shtypi pedalin e gazit, e humbi kontrollin dhe përfundoi me Tojotë në shkurre. 

Senol Aliti e ndali makinën dhe përmes dritares së hapur pyeti “Çfarë po ndodh? Pse nuk ecën kolona? Njeriu u moshuar nga Tojota afrohet, i armatosur me kallash dhe shpjegon se varganin e kanë ndaluar oficerët serbë dhe se po e kthejnë në Suharekë. Njeriu më i moshuar tha: “Por kjo është e pamundshme. Atje janë njësitë e UÇK-së, të cilat po gjuajnë në drejtim të të gjithëve.” Aliti në gjuhën serbe tha se nuk e ka parë asnjë rrezikshmëri në Suharekë. 

Më tej, Shtern në tekstin e publikuar më 22 mars të vitit 2001, shkruan: “Theksi i Alitit, sepse ai ishte maqedonas me prejardhje turke, te serbi i vjetër qartazi e zgjoi ndjenjën e urrejtjes. “Thi shqiptar”, bërtiste në të, “po gënjen, po do të na joshesh në kurth”. I moshuari po kërkon nëpër xhaketë të vet dhe e kërcënon: “Bombën do ta fus në makinë. Do të të vras”. Hip mbi Mercedes, dhe sikur të dojë që të rrahet. Gruaja e cila ishte me të në Tojotë, e largoi. Në ndërkohë vozitësi i cili e shembi veturën u kthye në rrugë dhe e përcillte grindjen. Sipas dëshmitarëve okular, ai e rrëmbeu kallashin nga njeriu i moshuar dhe pa hezitim, nga largësia prej dy metrash, gjuajti brenda Mercedesit, përmes dritares së hapur.”

- Ajo çka më pas ndodhi në Qafën e Duhlës, është mbështetur me deklaratat e dëshmitarëve. Ushtarët serbë raportojnë nga vendi i ngjarjes se Aleksandër T. e ka zbrazur krehërin e fishekëve të kallashit (pushkës automatike). Ishin duke qëndruar aq afër, sa iu dukej se plumbat po iu fluturojnë rreth kokave. Kur u ngritën në këmbë, panë se si gjuajtësi se pari po e nxjerrtë Gabrijell Gynerin nga makina, i cili ishte ulur në karrigen e përparme të bashkëshoferit dhe e hidhte në rrugë. Sipas dëshmitarëve Grabriell Gryner bërtiti në gjuhën angleze “Help!”, kurse gjuajtësi pastaj e nxjerri nga makina ish boksierin e fuqishëm Senol Alitin, e zvarriti nëpër rrugë dhe trupin e pajetë pastaj e shtyu poshtë shpatit. Pastaj, siç raportojnë serbët, njeriu e nxori edhe Vollker Kremerin nga makina dhe e hodhi në rrugë. Pastaj u ul në Mercedes të ekipit të Shternit dhe u nis në drejtim të Shtimes. Oficeri serb i dha urdhër varganit: “Menjëherë në lëvizje në drejtim të Shtimes!” Pastaj erdhi udhëzimi në rast të marrjes në pyetje më vonë nga ana e KFOR-it: “Thoni se UÇK-ja ka gjuajtur nga një pritë në drejtim të njerëzve”, shkruajnë hulumtuesit e Shternit. 

Siç theksojnë, Policia Kriminalistike dhe Prokuroria Publike në Hamburg konsiderojnë se deklaratat e këtyre dy  meshkujve, rezervistëve serbë, të cilët hulumtuesit e Shternit i kanë regjistruar në mënyrë tonale, janë të besueshme. 

- Pohimet e tyre përputhen me njohuri të cilat Shterni i mësoi më herët falë ushtarëve britanikë. Njësia e zbulimit të regjimentit The King's Royal Hussarsngriti një pikë kontrolli në Shtimë në skajin lindor të Qafës së Duhlës atë ditë. Oficerët e marrë në pyetje, në bazë të shënimeve të veta, saktësisht e kujtuan atë natë. Rreth orës 19 në pikën kontrolluese u ndalua vargani i kamionëve ushtarak të Jugosllavisë, të cilit ishin duke zbritur nga qafa. Ushtarët serbë i njoftuan britanikët për të shtënat vdekjeprurëse, që gjoja i kanë shkrepur luftëtarët e UÇK-së. Mes veturave civile, që iu bashkëngjitën varganit ushtarak, britanikët e vërejtën një veturë të vogël transportuese me dëmtim në anën e prapme nga goditja. Të dhënat në lidhje me ngjyrë janë të ndryshme- si edhe në pohimet e dëshmitarëve okular nga vendi i ngjarjes – nga ngjyra e gjelbër deri te ajo e kaltër. Udhëtarët e atij kamioni, sipas deklaratave të britanikëve, dukeshin sikur të ishin të shokuar dhe ishin tepër të nervozuar. Bërtisnin “Ata na goditën neve” dhe “Te qafa e vranë një njëri”, theksohet në tekst. 

Në Qafën e Dhlës siç shtojnë, mbetën tre tanke M-80 243 të Brigadës nga Ferizaji. 

- Një ushtarë doli nga tanku, iu afrua Gabrijell Grynerit dhe ia lidhi plagët. Në atë çast arritën ndihmësit nga “Mjekët pa kufi”. Ushtari ua tregoi kartelën e gazetarisë së Gabrijell Grynerit dhe në një anglishte të dobët tha: “Gemran journalist, Hospital” dhe pastaj u kthye te tanku i vet. Ekipi i “Mjekëve pa kufi” konstatoi se për Vollker Kermerin më nuk kishte shpëtim. Gabrijell Gryner u dërgua në tendë mjekësore të një njësie kanadeze që gjendej shumë afër. Reporteri i Shternit ishte plotësisht i vetëdijshëm kur infermierët ia ndryshuan fashën. Ai tha se në vendin e ngjarjes ishte ushtria serbe. “Por ata nuk ndërhynë”, tha ai. Civilët serbë kanë gjuajtur në drejtim të tij dhe të shoqëruesve të tij. Ai përsëriste “Pse? Përse na gjuajtën civilët?”, cekë Shterni. 

Pas operimit i cili zgjati dy orë e gjysmë, në orën 22.02 vdiq nga plagët e marra në spitalin fushor britanik Brazda në Maqedoni, kurse rezultatet e obduksionit në Hamburg konfirmuan deklaratat e dëshmitarëve se të shtënat vdekjeprurëse janë shkrepur nga kallashi (pushka automatike) dhe madje nga shumë afër. 

Sipas të gjitha gjërave që i mësuan hulumtuesit e Shternit, vrasësi i pretenduar është Aleksandër T, një rus, i cili “si duket në vitin 1998 është paraqitur në ushtrinë jugosllave si vullnetar”. Theksojnë se një dëshmitar okular e ka njohur atë mashkull pas disa ditësh në vendlindjen e tij serbe, dhe se “pas përfundimit të luftës, Aleksandër T. qëndroi përkohësisht në një kazermë së bashku me disa vullnetarë të tjerë rusë”, dhe pastaj, siç cekin- u zhduk. Në vitin 2001 Shtern ka publikuar se Aleksandër T. prapë jeton në Moskë dhe se punon si rojtar. 

Joahim Rinhart, njëri prej dy gazetarëve i cili i ka hulumtuar rrethanat e vdekjes së kolegëve të tij, për Asociacionin e Gazetarëve të Serbisë flet pas 17 vitesh nga koha kur e ka shkruar tekstin me zbulime tronditëse. Hetimi nuk ka lëvizur nga kjo pikë. 

Rinhart tregoi se në kohën e vrasjes në Kosovë asgjë nuk ishte nën kontroll, çdo gjë ishte e pasigurte, nuk kishte shume informata të sakta dhe nuk kishte hetime policore. Andaj, ai shton, pas disa ditësh, vendosën që ta fillojnë vet hetimin. Shton se më shumë se 200 herë kanë shkuar në Kosovë, kanë hulumtuar, kanë mbledhur detaje, kanë biseduar me të gjitha burimet e mundshme që kanë pasur mundësi t’i lidhin për ta ndërtuar imazhin se çka ka ndodhur atje. Ai thekson se ne fund i kanë gjetur dy dëshmitarë, dy ushtarë serbë. 

Në mënyrë intensive kanë bashkëpunuar me Ministrinë e atëhershme të Punëve të Jashtme të Gjermanisë, në mënyrë që të zbatohet urdhri ndërkombëtar i drejtuar prokurorëve rusë për arrestimin e Aleksandër T. Zyrtarët gjermanë më vonë u treguan se nga autoritetet ruse morën informatën se personi të cilin po e kërkonin ka vdekur, por Rinhart nuk është bindur se një pretendim i tillë është i vërtetë.

Në pyetjet e parashtruara, Ministria e Punëve të Jashtme e Gjermanisë iu përgjigj Asociacionit të Gazetarëve të Serbisë se “në momentin aktual të procedurës MPJ nuk mund të jep kurrfarë informatash”. 

- Ju lutemi drejtohuni te Prokuroria Shtetërore në Hamburg, e cila është institucioni kompetent juridik. Për shkak të hetimit të autoriteteve ruse, ju këshilloj që ta kontaktoni Ambasadën e Rusisë, u përgjigj Ministria e Punëve të Jashtme e Gjermanisë. 

Asociacioni i Gazetarëve të Serbisë i është drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme të Rusisë para një viti me kërkesë, por deri më sot nuk ka marrë kurrfarë përgjigje.

- Kur bëhet fjalë për rastin të cilin e keni përmendur, mund t’ju njoftojë si në vijim: Hetimin penal në këtë rast e ka iniciuar Zyra e Prokurorisë Publike në Hamburg në qershor të vitit 1999. Në kuadër të hetimit është kryer obduksioni i dy gazetarëve të vrarë. Si shtesë, disa nga dëshmitarë janë marrë në pyetje dhe është iniciuar hetimi lidhur me makinën e cila ishte e parkuar afër vendit të krimit. Dhe si shtesë kësaj, nga autoritetet serbë është kërkuar ndihma juridike, i janë përgjigjur UNS-it nga Zyra e Kryeprokurorit të Shtetit në Hamburg. 

- Më 16 mars të vitit 2001, Gjykata e Lartë Rajonale në Hamburg e lëshoi urdhrin për arrestimin e Aleksandër T. për shkak të dyshimeve se e ka kryer vrasjen dhe plaçkitjen që kishin rezultuar me fatalitet. Ne bazë të kësaj, Prokuroria në Hamburg, në prill të vitit 2001 e lëshoi një urdhër ndërkombëtar rreshtimi për të akuzuarin, kurse në prill të vitit 2005 urdhër arrestimi për të akuzuarin Aleksandër T. 

- I akuzuari, deri tani nuk ka mundur të merret në pyetje, pasi që vendqëndrimi i tij nuk është i njohur. Në vitin 2010 na u kumtua supozimi se i akuzuari nuk është më i gjallë. Megjithatë, pasi nuk kemi njohuri të besueshme për këtë fakt, ndjekja e akuzuarit vazhdon, iu përgjigjen UNS Zyra e Kryeprokurorit të Hamburgut. 

Kur u vra, Gryner ishte 35 vjeç, e nëntë vite ishte duke i ndjekur zhvillimet jashtë vendit për Shternin. Kremer ishte 56 vjeç, kurse gjatë 30 viteve ishte fotoreporter në Shtern, i njohur për fotografitë e hyrjes sovjetike në Çekosllovaki dhe më vonë nga zonat e krizës në të gjithë botën.

Kolegët e tyre nuk i kanë harruar. Në vendin e vrasjes së tyre është vendosur pllaka përkujtimore më 14 dhjetor të vitit 2006.

___________________________________________________________________________________

The Murder of Stern Magazine Journalist Crew in Kosovo in 1999

The report by Associated Press was brief and shocking – two German journalists had been killed in Kosovo. The news came from Kosovo on 13 June 1999, one minute after 8 PM. Just after midnight, Stern magazine’s editorial board received the confirmation they had feared – the murdered journalists were their colleagues Gabriel Grüner and Volker Krämer. The search for Senol Alit, the driver and interpreter who had been part of their crew, lasted throughout the day. His body was found in a bush near the crime scene, at the Dulje Pass. The Mercedes in which they had headed for Macedonia from Prizren was nowhere to be found.

Stern magazine’s editorial board made tremendous efforts to uncover the truth behind this tragic event. The investigation by journalists Joachim Rienhardt and Uli Reinhardt lasted 18 months, with the two reporters following various leads, conducting field investigations and interviewing potential witnesses. They presented their findings to the Hamburg police crime investigation department, which launched an official investigation.  

On the day the crime took place, Sunday, 13 June 1999, Stern’s reporters had been in Prizren to report on the arrival of KFOR’s peacekeeping forces to Kosovo. About 5 PM, they took Senol Alit’s Mercedes, on which they had written the letters “TV” with duct tape, and headed east, aiming to return to their hotel in Skopje and send their text and photographs to the Hamburg head office from there.  

They took the longer route, across Suva Reka and the Dulje Pass, which was the better route for travelling at the time. As Stern’s investigative journalists discovered, the road was heavily congested, since it was the route used by medical doctors and paramedics at the time, as well as by numerous Serbian military vehicles, including a convoy of eight military freight lorries. They claim Serbian army officers had stopped the convoy at the crest of the Dulje Pass.  

At the same time, according to the statements obtained by Stern’s investigative journalists, a stolen Toyota driven by Aleksandar T.  had been travelling up the serpentines of the Dulje Pass at high speed. 

“The Toyota barrelled out of a curve at about 80 kilometres per hour and slammed into a lorry at the back of the convoy”, said one of the two Serbian soldiers, whom the investigating journalists marked as the key witness for the public prosecutor’s office in Hamburg. An older man and two children came out of the Toyota, while the driver engaged the reverse gear and applied full throttle, losing control of the vehicle and wrecking it in a ditch.  

Senol Alit stopped his car and asked through a rolled-down window: “What is happening? Why aren’t we moving on?” The older man who had emerged out of the Toyota approached them, armed with a Kalashnikov rifle, and explained the convoy had been stopped by Serbian army officers and was being returned to Suva Reka. The older man then said: “But that’s impossible. KLA forces are there, they are shooting at everything”. Alit said in Serbian he had not seen any danger in Suva Reka. 

The article published by Stern on 22 March 2001 further states: “Alit’s accent – he was a Macedonian of Turkish descent – apparently irritated the old Serbian man, who was boiling with hatred. ‘You Albanian pig’, he yelled at him, ‘you’re lying, you want to lure us into a trap’. The old man was running through his jacket pockets and barking threats: ‘I’ll throw a bomb inside your car! I’ll kill you!’. He jumped on top of the Mercedes, apparently looking for a fight. The woman who had been with him in the Toyota then pulled him away. In the meantime, the driver, who had crashed the car, had returned to the road and was listening to the fight. According to witnesses, he grabbed the Kalashnikov from the old man and, without hesitation, shot through the open window inside the Mercedes from a distance of two metres.”

“What happened next has been corroborated by testimonies of witnesses. The Serbian soldiers reported from the spot that Aleksandar T. had emptied the entire magazine of the Kalashnikov. They stood so close that they felt as if the bullets were flying around their heads. When they stood up again, these two witnesses saw the shooter first dragging Gabriel Grüner from the front passenger seat and throwing him down on the road. According to the witnesses, Gabriel Grüner cried ‘Help!’ in English, and the shooter then pulled Senol Alit, a rugged former boxer, out of the car, dragged him across the road and then pushed his lifeless body down a cliff. According to the Serbs’ statements, the man then dragged Volker Krämer out of the car and tossed him to the road. He then sat in the Mercedes used by Stern’s reporters and headed alone towards Štimlje. A Serbian officer ordered the convoy: ‘Move! To Štimlje, immediately!’ He then gave instructions to his men in case they were subsequently interrogated by KFOR troops: ‘Say the KLA had ambushed the men and shot at them’,” Stern’s investigative journalists wrote.  

They claimed the crime police and the public prosecutor’s office in Hamburg considered the testimonies by these two men, Serbian reserve servicemen, tape-recorded by Stern’s investigative journalists, to be truthful.  

“Their statements are corroborated by the information Stern had obtained earlier with the help of British soldiers. A reconnaissance unit of the King’s Royal Hussars cavalry regiment had set up a checkpoint that day at the eastern end of the Dulje Pass, in Štimlje. The officers who had been interviewed recollected that evening in detail from their notes. About 7 PM, a convoy of Yugoslav military lorries which had been descending from the crest of the pass stopped at the checkpoint. Serbian soldiers informed the British about the lethal gunshots, allegedly fired by KLA fighters. Among the civilian vehicles that had joined the military convoy, the British noticed a light commercial vehicle with damage from a collision at the back. Accounts as to the vehicle’s colour vary in the statements of eyewitnesses, with some stating  it was green and others claiming it was blue. According to the British, the passengers on that lorry looked shocked and were extremely nervous. They yelled ‘They hit us!’ and ‘They killed a man at the pass!’”, the text states.  

It is also stated that three M-80 243 tanks from the Uroševac brigade had remained at the Dulje Pass. 

“One soldier came out of a tank, approached Gabriel Grüner and dressed his wounds. At that point, paramedics from Médecins Sans Frontières turned up. The soldier handed them Gabriel Grüner’s press ID and told them in bad English: ‘German journalist. Hospital’, before returning to his tank. The Médecins Sans Frontières determined Volker Krämer could not be helped. Gabriel Grüner was carried to the medical tent of a Canadian unit stationed nearby. The Stern reporter was fully conscious when paramedics changed his bandage. He said the Serbian army had been on the spot. ‘But they had not intervened’, he said. Serbian civilians shot at him and his fellow passengers. He kept repeating: ‘Why? Why were civilians shooting at us?’”, Stern reported.  

After an emergency surgery that lasted two and a half hours, he succumbed to his wounds at 10:02 PM at the British field hospital Brazda in Macedonia, with coroner’s report in Hamburg confirming eyewitness statements that the fatal shots had been fired from a Kalashnikov rifle at close range.  

All accounts obtained by Stern’s investigative journalists point to the conclusion that the alleged killer was Aleksandar T., a Russian who had “apparently joined the Yugoslav Army as a volunteer in 1998”. They also claim that an eyewitness recognised the man several days later in his Serbian hometown and that “after the war, Aleksandar T. stayed for a while at an army barracks together with many other Russian volunteers”, before allegedly disappearing. Later that same year, in 2001, Stern also reported Aleksandar T. was back in Moscow and working as a security guard.  

Joachim Rienhardt, one of the two journalists who had investigated the circumstances surrounding the death of their colleagues, has spoken to the Journalist Association of Serbia 17 years after writing the report with shocking discoveries. The investigation has not progressed since then.  

Rienhardt says that, at the time of the murder, everything in Kosovo was uncontrolled, unsafe, without much accurate information, and no police investigation was conducted. He says this prompted them to conduct an investigation of their own several days later. He added they had been to Kosovo more than 200 times to investigate, obtain details and interview all potential sources they could connect to the events, so as to piece together a picture of what had happened there. He says they eventually found two eyewitnesses, the two Serbian soldiers.  

They cooperated intensively with the German Federal Foreign Office, to obtain the execution of an international warrant issued to Russian prosecutors for the arrest of Aleksandar T. German officials later relayed to them they had been informed by Russian authorities that the person they were looking for had passed away, but Rienhardt doubts the veracity of that allegation.  

After being approached by the Journalist Association of Serbia for comments, the German Federal Foreign Office replied that “at this point in the proceedings, the FFO is unable to provide any information.” 

“Please refer your inquiries to the State Prosecutor’s Office of Hamburg, as the responsible legal institution. As the Russian authorities are conducting an investigation, I advise you to contact the Russian Embassy”, replied the German Federal Foreign Office.  

The Journalist Association of Serbia sent an inquiry to the Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation a year ago, but we have received no reply to date.  

“Regarding the case you have mentioned, please be advised of the following: a criminal investigation of this case was initiated by the State Prosecutor’s Office of Hamburg in June 1999. The investigation included autopsies of the two murdered journalists. In addition, several witnesses were questioned and an investigation was conducted in connection with a car that had been parked near the crime scene.” In addition, the Journalist Association of Serbia was told the Principal Public Prosecutor’s Office in Hamburg had sought legal assistance from Serbian authorities. 

“On 16 March 2001, the Higher Regional Court of Hamburg issued a warrant for the arrest of the accused Aleksandar T. for suspected murder and robbery with homicide. On the basis of it, the Public Prosecutor’s Office of Hamburg issued an international wanted notice in April 2001, followed by an arrest warrant for the accused Aleksandar T. in April 2005.
“To date, the accused could not be questioned because his whereabouts have remained unknown. In 2010, we heard it had been posited that the accused might no longer be alive. However, as there is no reliable evidence to support that, the search for the accused continues”, the Journalist Association of Serbia was told by the Principal Public Prosecutor’s Office in Hamburg.  

At the time of his murder, Mr. Grüner was 35 and had worked as a foreign correspondent for Stern for nine years. Mr. Krämer was 56 and had been with Stern for 30 years as a photojournalist, known for his photos of the Soviet invasion of Czechoslovakia, after which he went on to report from numerous crisis areas around the world. 

Their colleagues have not forgotten them. A memorial plaque was placed on 14 December 2006 to mark the spot where they were killed.