Istraživanje UNS-a o ubijenim i otetim novinarima na Kosovu

28. 10. 2019.

Autor: Jelena L. Petković Izvor: UNS

Bivši šef UNMIK-a Stju Kelok: Obaveštajne službe znale ko su osumnjičeni za smrt novinara

- Ubijeni i oteti novinari na Kosovu informisali su javnost suprotno onome što je želela Demokratska partija Kosova (PDK). Ukoliko novinari nisu odustajali od priča, usledile bi otmice, prebijanja i ubistva novinara i članova porodica, kaže kapetan Stju Kelok, bivši šef UNMIK-ovog odeljenja za teške zločine u Prištini, u ekskluzivnom intervjuu za Udruženje novinara Srbije (UNS).

U nastavku je ovaj tekst preveden na albanski i engleski jezik. Please find below albanian and english translation of this article.                Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Kelok je jedan od najodlikovanijih kanadskih policijskih inspektora sa više od 36 godina iskustva u policijskoj službi Toronta i oružanim snagama Kanade. Prvi je strani policajac pozvan da pomogne obaveštajno i protivterorističko odeljenje policijske uprave Njujorka, posle napada 11. septembra 2001. na SAD. Bio je šef UNMIK-ovog odeljenja za teške zločine u Prištini, od septembra 2000. do juna 2001. godine.

U vojnoj policiji danas je savetnik Štaba nacionalne odbrane u Otavi, profesor na programu nacionalne bezbednosti na koledžu „Daram”, konsultant za pitanja bezbednosti i direktor Kraljevskog kanadskog vojnog instituta.  

- Na Kosovo sam stigao početkom septembra 2000. kao istražitelj i kasnije preuzeo komandu nad Odeljenjem za teške zločine. Sarađivali smo sa Odredom za ubistva, ali nismo imali nadležnosti za ubistva koja su se desila pre mog dolaska. Radili smo na slučajevima otmica i nestalih osoba sa odeljenjem za nestale osobe. To vreme je bilo izuzetno teško, jer je veliki deo infrastrukture pravosudnog sistema bio uništen u sukobima.

Među stranama postojalo je opšte nepoverenje, a Ujedinjene nacije (UN) su se susrele sa nepoverenjem i mržnjom sa kakvim se do tada nisu suočavale, zbog činjenice da smo prvi put u istoriji Ujedinjenih nacija imali primat. Svedoci zločina su se plašili da prijave incidente zbog pretnji i zastrašivanja. Uprkos brojnim zahtevima za program zaštite svedoka i amnestiju za oružje, nadležni u UN su nas odbili.

Bilo je uklanjanja izveštaja o ubistvima novinara

UNS: Šta je Vaše Odeljenje činilo da rasvetli ubistva novinara i medijskih radnika i kakvi su rezultati?

Kelok: Ti novinari su javnost informisali, suprotno od poruka koje im je slala PDK. Pretnje i zastrašivanja bili su prvi koraci. Ukoliko novinari nisu odustajali, usledile bi otmice, prebijanja i ubistva njih i članova njihovih porodica.

UNS: Istraga nestanka kolege Marjana Melonašija zvanično je otvorena pet godina posle tog događaja. Dokumenta jedinice za istraživanje zločina ovo potvrđuju.

Kelok: Ne mogu sa potpunom sigurnošću da kažem zašto njegov nestanak nije istražen, ali Vam mogu reći da je u to vreme, kada sam stigao (septembar 2000), u UNMIK-u bila konfuzija. Na brzinu smišljen plan za policijski nadzor na Kosovu napravljen je bez obezbeđivanja infrastrukture, logističkog, administrativnog i pravosudnog nadzora.  

Prva stvar koju sam napravio kada sam došao na mesto rukovodioca Odeljenja bio je sistem za praćenje slučajeva. Pre toga, svi izveštaji podnošeni su osobi koja je u tom trenutku bila na dužnosti, bez organizovane metodologije praćenja ili obezbeđivanja neophodnih resursa za istraživanje teških zločina.

Izveštaji su morali da se prevode. Policajci sa svih strana sveta imali su bezbroj načina pisanja izveštaja i širok dijapazon istraživačkih sposobnosti, kvalifikacija i iskustava. Znamo da je bilo i simpatizera PDK-a, koji su radili kao pomoćnici za jezike (prevodioci) ili čak u KPS-u (Kosovska policijska služba), koji su možda čak i uklanjali izveštaje ako im se za to ukazala prilika.  

UNS: U istrazi ubistva novinara Šefkija Popove UNMIK policija uzela je dokumenta iz njegove kuće za koje se ne zna gde su.

Kelok: Kao što sam rekao, beleženje, čuvanje i dokumentovanje dokaza bilo je ad hoc i često je zavisilo od profesionalnosti istražitelja i rukovodilaca. Takođe, dokaze je uglavnom zadržavao istražitelj, bez centralnog skladištenja/mesta za čuvanje koje bi obezbedilo kontinuitet i kontrolu.

UNS: Da li ste primetili da su dokazi tokom istraga nestajali ili da istrage nisu vođene savesno?

Kelok: Možda na početku svog boravka, ali veoma sam se trudio da dovedem najbolje, kvalifikovane istražitelje u svoje Odeljenje. Nisam prihvatao ništa manje od stoprocentne profesionalnosti i objektivnosti. Otpustio sam nekoliko ljudi zbog toga što to nisu bili.

Osim toga vodio sam istrage protiv zaposlenih u UN-u kada je to bilo neophodno i slao izveštaje lancu komande.

Ukupno gledano, moji istražitelji su predano, profesionalno i objektivno radili dodeljene slučajeve i dovodili ih do kraja kad god je bilo moguće. Očigledno smo imali radno okruženje puno izazova, a svakako sa manjkom resursa i ljudstva. Svojski smo se trudili da uradimo sve što možemo, posebno da utešimo i podržimo žrtve, svedoke i njihove porodice.

Kelok: Lokalne sudije i tužioci pomagali su optuženima „Kosovsko-albanski pobednici“ ponovo su ispisivali istoriju. „Oslobođenje“ Albanaca od Srba stvorilo je iluziju da su UN „u džepu“ bivših pripadnika OVK. To je negativno uticalo na svaku saradnju sa civilnom policijom UN, koja je zapravo po prvi put u istoriji imala izvršna ovlašćenja. Mogli smo da istražujemo, hapsimo i zadržavamo u pritvoru lica koja su prekršila razne propise, kao i da pružamo pomoć u krivičnom gonjenju prestupnika. Brojni slučajevi protiv kosovskih Albanaca koji su stizali do lokalnih sudija i tužilaca nisu procesuirani, jer su oni podržavali optužene i optužnice su odbacivane. To je dodatno pojačalo nepoverenje u sistem i u našu sposobnost da objektivno istražujemo zločine. Čak i po mojoj objektivnoj analizi krivičnih dela počinjenih od strane i kosovskih Srba i Albanaca, stvari su očito bile nameštene tako da idu naruku kosovskim Albancima. Verovao sam da ćemo prvenstveno istraživati ozbiljne zločine koje su počinili Srbi, a međunarodni mediji su podsticali tu pretpostavku. Moja pretpostavka se pokazala pogrešnom.

Obaveštajne službe su se mešale u istrage ubistava novinara

UNS: UNS je u istraživanju došao do informacija da su interesi obaveštajnih službi umešani u ubistvo novinara Džemajla Mustafe, kao i da to može biti jedan od razloga zašto se ne zna ko je ubica. Da li Vaša saznanja potvrđuju naše sumnje?

Kelok: Verujem da oni znaju ko su osumnjičeni za njegovu smrt. I PDK i Demokratski savez Kosova (LDK) imali su ljude koji su sarađivali sa raznim obaveštajnim agencijama koje su bile na suprotnim stranama i to nam je znatno otežavalo rad.

Spoljni akteri iz SAD-a, UK-a, Francuske i drugih država nisu poštovali prednost koju je UNMIK policija imala u krivičnim istragama nakon prestanka akcije NATO-a u regionu. Imao sam informacije da je u praktično svakom slučaju neko radio za drugog kako bi ispunio njegove ciljeve. 

UNS: Da li ste se tokom istraga susretali sa pritiscima ili Vam je sugerisano da neke istrage ne bi trebalo sprovoditi ili ih treba staviti u stranu?

Kelok: U svakom slučaja koji je imao političku pozadinu bio sam pod pritiskom nadređenih da budem oprezan (što je značilo da oni sve odobre pre nego što preduzmem dalje korake) ili sam dobijao jasne naloge da prekinem dalji rad. Zato smo bivšeg komandata OVK Sabita Gecija direktno odveli pred međunarodni sud, kako bi se oni time bavili optužnicom protiv njega i još dvojice.

Moj komandant je nakon presuda izrečenih Geciju i njegovim saradnicima izjavio: „Nismo bili sigurni da li ćemo ti dozvoliti da nastaviš rad na tome“, ali na kraju su bili zadovoljni ishodom jer je to dalo značajan kredibilitet UN-u, a posebno našoj jedinici.

Jasno sam shvatao da su sve te istrage uticale i na kredibilitet UN. Očekivalo se da sledimo njihove naloge, kakvi god oni bili. Ali, tamo smo bili da radimo po zakonu, nisam mogao da narušim svoju profesionalnost i integritet, a to me je često dovodilo u sukob sa politikantima koji su imali druge ideje – uključujući Bernara Kušnera, koga sam ispraćao sa mesta zločina koji je pokušavao da iskoristi.

UN me je sprečio da istražujem Tačija; Većinu zločina u mom mandatu počinili  Albanci Tokom mandata, kao istražitelj i potom rukovodioc Odeljenja, otkrio sam da su većinu zločina koji su nam dodeljeni ili koje smo preuzeli zapravo počinili kosovski Albanci. Primer koji to ilustruje bilo je hapšenje Sabita Gecija i njegove kriminalne grupe. Kada sam hteo da istražim Hašima Tačija, sprečen sam od strane UN zbog činjenice da su mu SAD odredile da na kraju dođe na čelo zemlje. Zato je Sabit Geci odmah odveden pred međunarodne tužioce, kako bi oni bili zaokupljeni slučajem protiv njega i dvojice njegovih kolega. Osuđen je za organizovani kriminal i terorizam pred međunarodnim sudom. Mislim da je to imalo ogroman uticaj na uspostavljanje kredibiliteta Policije UN i međunarodnog suda. Svedoci su konačno počinjali da dolaze i sudovima pružaju dokaze o zločinima, govori kapetan Kelok o atmosferi u kojoj je radio.

UNS: Aleksandar Simović je otet u Prištini, a zatim ubijen. Momir Stokuća je ubijen u svom stanu u Prištini. Ovi zločini su se odigrali nakon dolaska NATO-a na Kosovo. Da li ste znali ko „upravlja“ Prištinom? Da li su to bile međunarodne misije kojima je dat mandat ili lokalne vođe OVK?

Kelok: Zanimljivo pitanje. Kada sam stigao, NATO je još uvek imao bezbedonosni mandat za Kosovo. Vojska je imala primat u, kako to zovemo, vršenju svih operacija. UN je imao mandat prelazne uprave i pokušao je da sprovede različita zaduženja.

Ni OVK ni PDK nisu imale nikakva pravna ovlašćenja. Ipak, oni su imali uticaj. KFOR nije imao kapacitet za kriminalističku istragu niti je imao mandat ѕa to. To je razlog za što nije bilo istrage zasnovane na dokazima pre formiranja UMNIK policije.

UNS: Da li su lokalne vođe ikada pozivane na informativne razgovore? Da li su ikada govorile o tim zločinima?

Kelok: Sa njima su razgovarali politički i predstavnici obaveštajnih službi kako bi dobili informacije o pravcu u kojem bi misija mogla dalje da deluje.

Uklanjanje dokaza o ubistvima i otmicama novinara

UNS: Kako komentarišete nestajanje dokumenata o ubistvu Momira Stokuće iz UNMIK-ove arhive? Kako komentarišete da istraga o tom slučaju nikada nije otvorena?

Kelok: Znamo da je bilo pripadnika KPS (Kosovska policijska služba) koji su bili naklonjeni PDK i bivšim pripadnicima OVK. Ako su bili u poziciji, naravno da su učinili sve da pomognu svojim političkim i bivšim vojnim gospodarima, uključujući i zastrašivanje svedoka i uklanjanje dokaza. Zato smo koristili više prevodilaca kako bismo dobili tačne izjave od žrtava i svedoka.

UNS: Ljubomir Knežević nestao je u Vučitrnu. Porodice otetih Srba povezuju neke od nestanaka sa pričom o trgovini organima. Ono što je sigurno je da su pojedini svedoci u Vučitrnu identifikovali Ganija Imerija kao otmičara, koji je bio pripadnik Kosovskog zaštitnog korpusa, i istraga je prekinuta. I istražni tužilac i sudija su zamenjeni. Da li je bilo i drugih slučajeva diskreditovanja međunarodnih tužilaca i sudija zbog pritisaka iz paralelnih centara moći?

Kelok: Iako nisam upoznat sa tim konkretnim slučajem, to je bilo u skladu sa apsolutnom kontrolom koju su PDK i Hašim Tači imali nad svime što se dešavalo na Kosovu. On je radio nekažnjivo i sa ovlašćenjem Velike Britanije, SAD i agencije CIA. Medlin Olbrajt je na pregovorima u Rambujeu 1999. odlučila da Tači na kraju bude šef države.

Takođe mogu da potvrdim frustraciju koju su neki međunarodni tužioci imali zbog političkog pritiska na njih. Znam da je to prisililo jednog britanskog tužioca da napusti misiju.

UNS: Da li su se kosovski i međunarodni centri političke moći mešali u istrage ubistava i otmica novinara i drugih civila?  

Kelok: Apsolutno, naročito britanske, američke i francuske obaveštajne službe, i to ne samo u slučaju novinara. Svaki akademski građanin, novinar ili političar bio je predmet njihovog uticaja, suptilnog ili ne. 

Kušner je znao sve o ubistvima novinara i zloupotrebljavao svoj položaj

UNS: Kada je u pitanju Vaš rad u Prištini, ponavljaju se dve priče. Prva: da su Vaši nadređeni bili nezadovoljni zbog hapšenja Sabita Gecija, jednog od vođa OVK, i da su nakon tog hapšenja organizovani tajni sastanci unutar UNMIK-a na kojima su Vaši šefovi preispitivali rad odeljenja na čijem ste bili čelu. Druga priča je da je navodno (posle Gecijevog hapšenja) tadašnji šef UNMIK-a Bernar Kušner, naredio da se traži njegovo izričito odobrenje za pretrese imovine u vlasništvu vodećih porodica na Kosovu. Šta je istina?  

Kelok:  Obe priče su istinite. Kušner jeste to naredio, a jedini način da zadržimo Gecija, Iljir Tahirija i Dželjadin Gecija u pritvoru bio je da ih odvedemo pred međunarodni sud. Siguran sam, da ih nismo odveli pred taj sud, da bi oni bili pušteni i da bi verovatno nestali iz zemlje, kao što je to bio slučaj sa podmetačem eksploziva pod autobus Niš ekspresa (u Livadicama 2001. godine, prim. nov).

Pričalo se da Iljir Tahiri i mlađi Geci rade za francusku obaveštajnu službu. Zato su oni uspeli da pobegnu iz mitrovičkog zatvora brzo posle zatvaranja nakon izricanja presude. To je bilo neverovatno frustrirajuće.

UNS: Rekli ste da su izveštaji o svemu što se dešavalo na terenu podnošeni Kušneru, odnosno da je po lancu komande imao uvid u sve što se dešavalo: nestanke, ubistva, druge zločine protiv civila... Tvrdi da nije znao. Reagovao je burno kada je upitan za izveštaj švajcarskog senatora Dika Martija o trgovini ljudskim organima na Kosovu. Kako to komentarišete?

Kelok: Zvanično izjavljujem da je specijalni predstavnik generalnog sekretara UN-a bio u potpunosti upoznat sa svim kriminalnim aktivnostima na Kosovu. Otišao bih korak dalje i rekao da je on zapravo na neki način imao korist od svog položaja.

UNS: Može li se izvući zaključak da je unutar UNMIK-a postojalo zataškavanje zločina?

Kelok: Mnoge zemlje su imale interese na Kosovu, konkretno SAD. Izgradnja kampa Bondstil kroz potpisan ugovor sa Hašimom Tačijem, koji u to vreme nije bio predsednik, ukazivala mi je na to da će nesumnjivo to postati. Američka administracija u vreme Klintonovih i Olbrajtova su olakšali njegov izbor za predsednika.

UNS: Period tokom kojeg ste radili na Kosovu takođe poklapa se sa vremenom o kojem govori izveštaj Dika Martija i mandatom Specijalizovanih veća za ratne zločine u Hagu. Ima li nade da će ovaj sud doneti pravdu našim kolegama, kao i drugim ubijenim i otetim civilima na Kosovu?

Kelok: Mora. Sud je jedina nada za žrtve na svim stranama da ostvare pravdu za ono što se dogodilo na Kosovu.

Što se tiče ubistava, zastrašivanja i nestanaka novinara pre mog dolaska na Kosovo, mogu samo da kažem: Svaka osoba, uključujući novinare, političare, profesore ili svako ko je govorio protiv PDK-a bio je u ogromnoj opasnosti od njihovih nasilnika, uglavnom povezanih sa Kosovskim zaštitnim korpusom (KZK).

Nekažnjivo su delovali pod nadležnošću onih koji će kasnije voditi zemlju, uz podršku vlade SAD. Radilo se o zastrašivanju „do daske“- čak je i meni suptilno prećeno nakon što smo uhapsli klan Gecijevih.

Ubistvo novinara AP-a Kerema Lotona

UNS: Istraživali ste i slučaj ubistva novinara agencije AP Kerema Lotona, koji je ubijen u minobacačkom napadu blizu granice sa Makedonijom. Albanska strana je okrivila Makedonce za napad, dok su Makedonci tvrdili da nije postojala mogućnost da njihovi vojnici ispale granate. Ipak, očigledno je da su bile prisutne oružane snage koje nije trebalo da budu tamo?

Kelok: Veoma zanimljiv slučaj. Po dolasku u mrtvačnicu, dočekalo me je nekoliko američkih vojnika, policajaca i službenika u civilu. Amerikanci su zahtevali da se odmah obavi obdukcija kako bi mogao da se utvrdi uzrok smrti i vrsta oružja koje je korišćeno. Na telu gospodina Lotona bilo je nekoliko probojnih rana koje su delovale kao posledica eksplozije i ulaska šrapnela u telo i glavu.

Prisutni predstavnici SAD zahtevali su obdukciju, kako bi uzeli tragove i identifikovali poreklo upotrebljenog oružja, dok su predstavnici agencije iz Ujedinjenog Kraljevstva zahtevali su da se telo odmah netaknutno vrati u UK. Bio je to jedan od najstresnijih dana na Kosovu, a takvih dana je bilo mnogo.

UNS:  Ubistvo Kerema Lotona stvorilo je tenziju između Velike Britanije, čiji je državljanin bio, i Sjedinjenih država. Da li je reč o prikrivanju detalja ubistva?

Kelok: Mišljenje je bilo da je gospodin Loton ubijen municijom ispaljenom iz Makedonije, iz oblasti Tetova ili Kumanova. Verovalo se da je municija bila američke proizvodnje i/ili tip granate.

Kada sam doveo međunarodnog istražnog sudiju u mrtvačnicu, usledila je celodnevna istraga i predstavljanje stavova obeju zemalja. Na kraju, posle mnogo međunarodnih konsultacija, sudija je presudio da telo ne mora da se podvrgne obdukciji i da može odmah da se vrati u UK.

Mrtvozornik nije bio opremljen da obavi obdukciju po evropskim ili severnoameričkim standardima. Nakon te odluke, pomogao sam da se telo smesti u vreću, a potom i u metalni sanduk koji je zavaren, a onda ispratio posmrtne ostatke do prištinskog aerodroma, na kojem je avion Ujedinjenog Kraljevstva čekao sa upaljenim motorima da odleti pre nadolazeće jake oluje.

Italijanski vojnici su trčali ka nama i ja sam bio veoma zabrinut za bezbednost svih. Međutim, u iznenađujućem činu poštovanja, formirali su dva reda i postavljajući oružje u stav odali dirljivu poštu dopisniku koji je poginuo na dužnosti. Svi su se ukrcali u avion ostavljajući kola sa upaljenim motorima na aerodromu, a njegova devojka i ja smo ostali na pisti po strašnoj oluji koja se spustila na nas.

UNS: Da li ste Vi i njegova porodica ikada saznali kako je ubijen i ko je ubica?

Kelok: Čak i nakon pokušaja da to saznam iz medija, nisam čuo ništa. Zapravo je medijski predstavnik koji je došao da preuzme posmrtne ostatke Kerema Lotona radio na kanadskoj televiziji „Global njuz“ i nadao sam se da ću jednog dana nešto saznati o ovom slučaju.

UNS: Kakva je mogućnosti da se posle toliko vremena rasvetle ubistva novinara i medijskih radnika na Kosovu? 

Kelok: Bojim se, dok je Tači na mestu predsednika, malo je verovatno da će objektivne istrage rasvetliti sudbine nestalih i ubijenih.

Biće interesantno videti da li će Kosovo ući u NATO i po koju cenu. Još jedna zanimljiva istraga bio je masakr u Drenici – Gecijevom rodnom selu... Zašto su naši istražitelji napadnuti dok su pokušavali da utvrde ko je počinio ubistva? Verovatno zato što su Srbi zaista odgovorni.

* Preuzimanje delova ili celokupnog teksta je dozvoljeno uz obavezno navođenje izvora

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Tekst je rezultat istraživanja Udruženja novinara Srbije o ubijenim i nestalim novinarima na Kosovu. Istraživanje se sprovodi u okviru projekta Udruženja novinara Srbije podržanog od strane Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije. Stavovi izneti u tekstu ne odražavaju nužno stavove i mišljenja organa koji je projekat podržao.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ish shefi i UNMIK-ut Stju Kellok: Shërbimet e inteligjencës dinin se kush ishte i dyshuar për vdekjen e gazetarëve

- Gazetarët e vrarë dhe të rrëmbyer në Kosovë e informonin publikun në kundërshtim me dëshirat e Partisë Demokratike të Kosovës (PDK). Nëse gazetarët nuk hiqnin dorë nga tregimet e tyre, pasonin rrëmbimet, rrahjet dhe vrasjet e gazetarëve dhe të anëtarëve të familjeve të tyre, thotë kapiteni Stju Kellok (Stu Kellock), ish shefi i Departamentit të UNMIK-ut për Krime të Rënda në Prishtinë, në intervistën ekskluzive për Asociacionin e Gazetarëve të Serbisë (UNS). 

Kelloku ishte një nga inspektorët më të shquar policorë kanadez, me më shumë se 36 vite përvojë në Shërbimin policor të Torontos dhe në Forcat e Armatosura të Kanadasë. Është polici i parë i huaj i ftuar të ndihmojë Departamentin Antiterrorist në kuadër të Administratës Policore të Nju Jorkut, pas sulmit të 11 shtatorit të vitit 2001 në SHBA. Ishte shefi i Departamentit të UNMIK-ut për Krime të Rënda nga shatori i vitit 2000 deri në qershor të vitit 2001. 

Sot, në Polici ushtarake, është këshilltar i Shtabit të Mbrojtjes Kombëtare në Otavë, profesor në programimin e Sigurisë Kombëtare në kolegjin “Daram”, konsulent për çështje të sigurisë dhe drejtor i  Institutit Ushtarak Mbretëror Kanadez. 

- Në Kosovë kam ardhur ne fillim të shtatorit të vitit 2000 si hetues dhe pastaj e mora komandën mbi Departamentin për Krime të Rënda. Kemi bashkëpunuar me Skuadrën kundër vrasjeve, por nuk kemi pasur kompetenca për vrasjet që kanë ndodhur para arritjes sime. Kemi punuar në rastet e kidnapimeve dhe të personave të zhdukur me Departamentin për Personat e Zhdukur. Kjo kohë ishte jashtëzakonisht e rëndë, sepse një pjese e madhe e infrastrukturës së sistemit gjyqësor ishte e shkatërruar në konflikte. 

Mes palëve ekzistonte mosbesimi në përgjithësi, kurse Kombet e Bashkuara (KB) kanë hasur në mosbesim dhe urrejtje, me te cilat nuk ishin përballur më parë, për shkak të faktit se për herë të parë në historikun e Kombeve të Bashkuara kemi pasur primat. Dëshmitarët e krimit kishin frikë t’i lajmërojnë incidentet për shkak të kërcënimeve dhe frikësimit. Përkundër programeve të shumta për mbrojtjen e dëshmitarëve dhe amnistinë për armë, njerëzit kompetent në KB na refuzuan. 

Ka pasur zhdukje të raporteve mbi vrasjet e gazetarëve 

UNS: Çka ka ndërmarrë Departamenti juaj për t’i zbardhur vrasjet e gazetarëve dhe të punonjësve në media dhe cilët janë rezultatet?

Kellok: Ata gazetarë e kanë informuar publikun në kundërshtim me mesazhet që u dërgonte PDK-ja. Kërcënimi dhe frikësimi ishin hapat a parë. Nëse gazetarët nuk hiqnin dorë, pasonin rrëmbimet, rrahjet dhe vrasjet e tyre dhe të anëtarëve të familjeve të tyre. 

UNS: Hetimi i zhdukjes së kolegut Marjan Mellonashit (Marjan Melonaši) zyrtarisht është hapur pesë vite pas asaj ngjarjeje. Dokumentet e Njësisë për Hetime të Krimeve e konfirmojnë këtë fakt. 

Kellok: Nuk mund të them me siguri të plotë se zhdukja e tij nuk është hetuar, por mund të Ju them se në atë kohë, kur unë arrita (në shtator të vitit 2000) në UNMIK ishin të hutuar. Një plan i menduar shpejtë për mbikëqyrjen policore në Kosovë, u krijua pa sigurim të infrastrukturës dhe mbikëqyrjes logjistike, administrative dhe gjyqësore. 

Gjeja e parë që e kam bërë kur kam ardhur në vendin e udhëheqësit të Departamentit ishte sistemi për monitorimin e rasteve. Më parë, të gjitha raportet u dorëzonin te personi i cili në atë moment ishte në detyrë, pa metodologji të organizuar të monitorimit ose të sigurimit të burimeve të domosdoshme për hetimin e krimeve të rënda. 

Raportet duhej të përktheheshin. Policët nga mbarë bota kishin një mori mënyrash të shkrimit të raporteve dhe një varg të gjerë të aftësive hetuese, të kualifikimeve dhe të përvojave. E dimë që kishte edhe simpatizantë të PDK-së, që punonin si ndihmës për gjuhë (përkthyes) ose madje edhe në ShPK-në (Shërbimi Policor i Kosovës), të cilët ndoshta edhe i kanë zhdukur raportet, nëse kanë pasur rast për një gjë të tillë. 

UNS: Në hetimin e vrasjes së gazetarit Shefki Popovës, Policia e UNMIK-ut i mori dokumentet nga shtëpia e tij, për të cilët nuk dihet ku janë?

Kellok: Siç thashë, shënimi, ruajtja dhe dokumentimi i provave ishte ad hoc dhe shpesh herë varej nga profesionalizmi i hetuesit dhe i udhëheqësit. Gjithashtu, provat kryesisht i mbante hetuesi, pa ruajtje qendrore/ pa vend për ruajtje, gjë që do ta kishte siguruar vazhdimësinë dhe kontrollin.

UNS: A keni vërejtur se provat po zhdukeshin gjatë hetimeve ose që hetimet nuk janë zhvilluar me ndërgjegje? 

Kellok: Ndoshta, në fillim të qëndrimit tim, por përpiqesha që t’i sillesha hetuesit më të mirë dhe më të kualifikuar në Departamentin tim. Nuk pranoja asgjë më pak se njëqind për qind profesionalizëm dhe objektivitet. I pushova nga puna disa njerëz sepse nuk ishin çfarë kërkoja unë. 

Përveç kësaj, zhvilloja edhe hetime kundër të punësuarve në KB kur një gjë e tillë ishte e nevojshme dhe i dërgoja raportet në zinxhirin e komandës. 

Përgjithësisht, hetuesit e mi kanë punuar të përkushtuar, me profesionalizëm dhe paanshmëri në rastet që u ishin caktuar dhe i kanë çuar deri në fund çdo herë kur një gjë e tillë ishte e mundur. Është më se e qartë se ambientin e punës e kishim me plot sfida, dhe gjithsesi që kishte mungesë të përvojave dhe të resurseve njerëzore. Jemi përpjekur shumë për të bërë çdo gjë që ka qenë e mundur, e sidomos t’i ngushëllojmë dhe t’i përkrahim viktimat, dëshmitarët dhe familjet e tyre. 

Kellok: Gjyqtarët dhe prokurorët lokalë i ndihmonin të akuzuarit  „Fituesit shqiptaro-kosovar“ prapë e shkruanin historinë. Lirimi i shqiptarëve nga serbët e krijoi një iluzion se KB-ja është “në duar të” ish pjesëtarëve të UÇK-së. Kjo gjë ndikoi negativisht në çdo bashkëpunim me Policinë civile të KB-së, e cila për herë të parë në histori kishte kompetenca ekzekutive. Kishim mundësi të hetojmë, të arrestojmë dhe të mbajmë në paraburgim personat që i shkelnin rregullat e ndryshme, si dhe të ofrojmë ndihmë në ndjekjen penale të shkelësve.  Rastet e shumta kundër shqiptarëve të Kosovës që arrinin te gjyqtarët dhe prokurorët lokalë nuk ishin proceduar, sepse ata i përkrahnim të akuzuarit, kurse aktakuzat hidheshin poshtë. Kjo gjë e forcoi edhe më tej mosbesimin në sistemin tonë dhe në aftësinë tonë që t’i hetojmë krimet paanshëm. Madje, edhe sipas analizës sime objektive të veprave penale të kryera nga serbët dhe shqiptarët të Kosovës, ishte e qartë se gjërat ishin kurdisur në dobi të shqiptarëve të Kosovës. Besoja se kryesisht do t’i hetojmë krimet serioze që i kishin kryer serbët, edhe mediat ndërkombëtare e nxitnin këtë supozim. Supozimi im u tregua si i gabuar.

Shërbimet e inteligjencës ndërhynin në hetimet e vrasjeve të gazetarëve 

UNS: UNS-i gjatë hulumtimit arriti te informata se interesat e shërbimeve të inteligjencës ndërhynin në vrasjen e gazetarit Xhemajl Mustafës, si dhe që kjo mund të jetë njëra prej arsyeve pse nuk dihet kush është vrasësi. A i konfirmojnë njohuritë e juaja dyshimet tona?

Kellok: Besoj se ata e dinë se kush është i dyshuari për vdekjen e tij. Edhe PDK-ja edhe Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) kishin njerëz të cilët bashkëpunonin me agjenci të ndryshme të inteligjencës, që ishin në anët e kundërta dhe kjo gjë na e vështirësonte punën ne masë të konsiderueshme. 

Akterët e jashtëm nga SHBA-të, MB-ja, Franca dhe shtetet e tjera, nuk e respektonin përparësinë që e kishte Policia e UNMIK-ut në hetimet penale, pas përfundimit të intervenimit të NATO-s në rajon. Kisha informata se praktikisht në çdo rast dikush punonte për dikë tjetër për t’i përmbushur qëllimet e tij. 

UNS: A jeni ballafaquar gjatë hetimeve me presione dhe a Ju është sugjeruar që disa hetime nuk duhej të vazhdoheshin ose që tërësisht duhej të liheshin anash?

Kellok: Në çdo rast që kishte një sfond politik isha nën presionin e eprorëve që të jem i kujdesshëm (që do të thoshte që ata të aprovojnë çdo gjë para se t’i ndërmarr hapat e mëtejshëm) ose i refuzoja udhëzimet e qarta për ta ndërprerë punën e mëtejshme. Andaj e kemi dërguar drejtpërsëdrejti ish komandantin e UÇK-së, Sabit Gecin para gjykatës ndërkombëtare, në mënyrë që ata të merren me aktakuzë kundër tij dhe dy të tjerëve. 

Komandanti im, pas aktgjykimeve të shqiptuara ndaj Gecit dhe bashkëpunuesve të tij, theksoi: “Nuk ishim të sigurt se a do të të lejonim të vazhdosh të punosh në këtë rast”, por në fund ishin të kënaqur me rezultat, sepse kjo rëndësishëm e riti besueshmërinë ndaj KB-së, e sidomos në njësinë tonë. 

E kuptoja qartë se të gjitha ato hetime ndikonin në besueshmërinë ndaj KB-së. Pritej që t’i ndiqnim udhëzimet e tyre, çfarëdo qofshin ato. Por, ne atje ishim për të punuar sipas ligjit, nuk mund të dëmtoja profesionalizmin dhe integritetin tim, dhe kjo gjë shpesh me çonte deri në konflikt me politikanët që kishin ide të tjera- duke e përfshirë këtu edhe Bernar Kushnerin (Bernard Kouchner) të cilin e shoqëroja nga vendi i krimit, të cilin përpiqej ta shfrytëzonte.

KB-ja më ndaloi që ta hetoj Thaçin; Shumicën e krimeve në mandatin tim e kanë kryer shqiptarët Gjatë mandatit tim si hetues dhe pastaj si udhëheqës i Departamentit, kam zbuluar se shumicën e krimeve që na i kanë caktuar ose që i kemi marrë, në të vërtetë i kanë kryer shqiptarët e Kosovës. Shembulli që e pikturon këtë gjë ishte arrestimi i Sabit Gecit dhe i grupit të tij kriminal.  Kur desha ta hetoj Hashim Thaçin, isha i ndaluar nga KB-ja për shkak të faktit se SHBA-të kanë caktuar që në fund ai të bëhet kreu i shtetit. Për këtë arsye Sabit Geci menjëherë është dërguar para prokurorëve ndërkombëtarë, në mënyrë që ata të merren me rastin kundër tij dhe kundër dy kolegëve të tij. Është i dënuar për krim të organizuar dhe terrorizëm para gjykatës ndërkombëtare.  Mendoj se kjo gjë ka pasur një ndikim tepër të madh në vendosjen e besueshmërisë ndaj Policisë së KB-së dhe gjykatës ndërkombëtare. Dëshmitarët më në fund filluan të paraqiteshin dhe t’iu ofrojnë gjykatave prova për krime, tregon kapiten Kelloku për mjedisin në të cilin punonte.

UNS: Aleksandër Simoviq (Aleksandar Simović) është rrëmbyer në Prishtinë, e pastaj është vrarë. Momir Stokuqa (Momir Stokuća) është vrarë në apartamentin e tij në Prishtinë. Këto krime ndodhën pas ardhjes së NATO-s në Kosovë. A keni pasur dijeni se kush e “udhëheq” Prishtinën? A ishin ato misionet ndërkombëtare të cilave u është dhënë mandati apo udhëheqësit lokalë të UÇK-së?

Kellok: Pyetje interesante. Kur arrita, NATO ende e kishte mandatin e sigurisë në Kosovë. Ushtria e kishte primatin në, siç e quam ne, kryerjen e operimeve. KB-ja e kishte mandatin e administratës kalimtare dhe përpiqej t’i zbatojë detyrat e ndryshme. 

As UÇK-ja, as PDK-ja nuk kanë pasur kurrfarë autorizimesh ligjore. Megjithatë, kishin ndikim. KFOR-i nuk ka pasur kapacitete për hetime penale, dhe nuk kishte as mandat për një gjë të tillë. Kjo është arsyeja pse nuk ka pasur hetim të bazuar mbi prova para formimit të Policisë së UNMIK-ut. 

UNS: A kanë qenë të ftuar udhëheqësit lokalë ndonjëherë në biseda informuese? A kanë folur ndonjëherë për këto krime? 

Kellok: Me ta bisedonim përfaqësuesit politikë të shërbimeve të inteligjencës për të marrë informata mbi drejtimin në të cilin misioni mund të veprojë më tutje. 

Zhdukja e provave për vrasjet dhe rrëmbimet e gazetarëve 

UNS: Si e komentoni zhdukjen e dokumenteve për vrasjen e Momir Stokuqës (Momir Stokuća) nga arkivi i UNMIK-ut? Si komentoni që hetimi për këtë rast nuk u hap asnjëherë.?

Kellok: E dimë që ka pasur pjesëtarë të ShPK-së (Shërbimi Policor i Kosovës) që ishin simpatizantë të PDK-së  dhe të ish pjesëtarëve të UÇK-së. Nëse e kishin rastin, sigurisht që kanë bërë çdo gjë për t’i ndihmuar patronëve të tyre politikë dhe ish patronëve ushtarakë, duke e përfshirë frikësimin e dëshmitarëve dhe zhdukjen e provave. Për këtë i përdornim disa përkthyes, në mënyrë që ti marrim deklaratat e sakta nga viktimat dhe dëshmitarët. 

UNS: Lubomir Knezheviq (Ljubomir Knežević) u zhduk në  Vushtrri. Familjet e serbëve të kidnapuar i ndërlidhin disa zhdukje me tregimin për tregti me organe. Ajo që është e sigurt, është se disa dëshmitarë nga Vushtrria e identifikuan Gani Ymerin, si rrëmbyesin, i cili ishte edhe pjesëtar i Trupave Mbrojtëse të Kosovës, dhe hetimi është ndërprerë. Edhe prokurori e gjykatësi hetues u zëvendësuan. A ka pasur raste të tjera të diskreditimit të gjyqtarëve dhe të prokurorëve ndërkombëtarë për shkak të presioneve nga qendrat paralele të fuqisë?

Kellok: Edhe pse s’jam njoftuar me atë rast konkret, kjo ishte në përputhje me kontrollin absolut që e kishin PDK-ja dhe Hashim Thaçi mbi të gjitha gjërat që ndodhnin në Kosovë. Ai punonte pandëshkueshëm dhe me autorizim të Britanisë së Madhe, SHBA-ve dhe agjencisë CIA. Medllin Ollbrajt (Madeleine Albright) gjatë negociatave në Rambuje në vitin 1999 ka vendosur që Thaçi në fund të bëhet kreu i shtetit. 

Gjithashtu mund ta konfirmoj zhgënjimin që e patën disa nga prokurorët ndërkombëtarë për shkak të presionit politik ndaj tyre. E di që kjo gjë e detyroi një prokuror britanik ta lëshojë misionin. 

UNS: A kanë ndërhyre qendrat e pushtetit kosovar dhe ndërkombëtar në hetimet e vrasjeve dhe të rrëmbimeve të gazetarëve dhe të civilëve të tjerë?

Kellok: Absolutisht, sidomos shërbimet e inteligjencës britanike, amerikane dhe franceze, dhe jo vetëm në rastin e gazetarëve. Çdo qytetar akademik, gazetar ose politikan ishte objekt i ndikimit të tyre, qoftë të sofistikuar apo jo. 

Kushneri dinte çdo gjë për gazetarët e vrarë dhe e keqpërdorte pozitën e vet 

UNS: Kur bëhet fjalë për punën Tuaj në Prishtinë, përsëriten dy tregime. I pari: që eprorët Juaj ishin të pakënaqur për shkak të arrestimit të Sabit Gecit, njërit nga udhëheqësit e UÇK-së dhe se pas arrestimit të tij janë organizuar takimet e fshehta brenda UNMIK-ut, në të cilët shefet e Juaj e shqyrtonin punën e Departamentit në krye të cilit ishit ju. Tregimi i dytë, është se gjoja (pas arrestimit të Gecit), shefi i atëhershëm i UNMIK-ut Bernar Kushner urdhëroi që të kërkohet aprovimi i tij i qartë për bastisje të pronave në pronësi të familjeve kryesore në Kosovë. Cili është i vërteti?

Kellok: Të dy tregimet janë të vërteta. Kushneri e dha në urdhër të tillë, dhe e vetmja mënyrë për t’i mbajtur Gecin, Ilir Tahirin dhe Xheladin Gecin në paraburgim ishte që t’i sjellim para gjykatës ndërkombëtare. Jam i sigurt, po mos t’i kishim sjellë para asaj gjykate, që ata do të kishin dalë në liri dhe që me siguri do te ishin zhdukur nga vendi, siç ka qene edhe rasti me njeriun qe e vendosi eksplozivin nën autobusin e Nish ekspresit (në vendin e quajtur Llivadice në vitin 2001). 

Flitej se Ilir Tahiri dhe Geci i vogël punonin për Shërbimin e Inteligjencës së Francës. Kjo është arsyeja pse ata arritën të iknin nga burgu në Mitrovicë shpejt pas arrestimit dhe pas shqiptimit të aktgjykimit. Kjo ishte jashtëzakonisht dëshpëruese. 

UNS: Thatë se raportet për çdo gjë që ka ndodhur në terren i janë dërguar Kushnerit, përkatësisht që sipas zinxhirit të komandës, ai e kishte pasqyrën për çdo gjë që ndodhte: zhdukjet, vrasjet, krimet e tjera kundër civilëve... Ai pohon se nuk dinte. Reagoi keq kur ishte pyetur për raportin e senatorit zviceran Dik Martit për tregtinë me organe njerëzore në Kosovë. Si e komentoni këtë gjë?

Kellok: Zyrtarisht deklaroj se Përfaqësuesi i Posaçëm i Sekretarit të Përgjithshëm të KB-së ishte në tërësi i njohur me të gjitha aktivitet kriminale në Kosovë. E kisha bërë edhe një hap më tej dhe kisha thënë se ai në të vërtetë e ka pasur një dobi nga pozita e tij. 

UNS: A mund të vihet në përfundim se brenda UNMIK-ut ka ekzistuar mbulimi i krimeve?

Kellok: Shumë shtete kanë pasur interesa të veta në Kosovë, konkretisht SHBA-të. Ndërtimi i Kampit Bondstill përmes një marrëveshjeje të nënshkruar me Hashim Thaçin i cili në atë kohë nuk ishte president, më ka treguar se ai pa asnjë dyshim do të bëhet kreu i shtetit në të ardhmen. Administrata amerikane në kohën e Klintonëve dhe të Ollbrajtës e lehtësoi zgjedhjen e tij për president. 

UNS: Koha gjatë të cilës ju keni punuar në Kosovë, gjithashtu përshtatët me kohën për të cilën bëhet fjalë në raportin e Dik Martit dhe me mandatin e Dhomave të Specializuara për Krime të Luftës në Hagë. A ka shpresë që kjo gjykatë do të sjellë drejtësi për kolegët tanë, si dhe për civilët e tjerë të vrarë dhe të rrëmbyer në Kosovë?

Kellok: Patjetër që po. Gjykata është shpresa e vetme për viktimat në të gjitha anët, në mënyrë që të realizohet drejtësia për atë çka ka ndodhur në Kosovë. 

Sa i përket vrasjeve, frikësimeve dhe zhdukjeve të gazetarëve para arritjes sime në Kosovë, vetëm mund të them: Çdo person, duke i përfshirë edhe gazetarët, politikanët, profesorët ose këdo që ka folur kundër PDK-së ishte në rrezikun e madh nga ngacmuesit e tyre, kryesisht të ndërlidhur me Trupat Mbrojtëse të Kosovës (TMK). 

Vepronin pandëshkueshëm nën kompetenca të atyre që më vonë do ta udhëhiqnin vendin, me mbështetjen e qeverisë së SHBA-ve. Punohej në frikësim “në tej masë”-  madje edhe unë isha i kërcënuar në mënyrë të sofistikuar pasi që e kemi arrestuar klanin e Gecajve. 

Vrasja e gazetarit të AP-së Kerem Llotonit 

UNS: E keni hetuar rastin e vrasjes së gazetarit të agjencisë AP Kerem Llotonit (Kerem Lowton), i cili u vra në një sulm mortaje afër kufirit me Maqedoninë. Ana shqiptare i fajësonte maqedonasit për sulm, kurse maqedonasit pohonin se nuk ka ekzistuar mundësia që ushtarët e saj i kanë gjuajtur granatat.

Megjithatë, është më se e qartë që ishin të pranishme forcat e armatosura që nuk duhej të ishin atje?

Kellok: Një rast shumë interesant. Pas arritjes në morg më priten disa ushtarë amerikanë, policë dhe zyrtarë në civil. Amerikanët kërkonin që menjëherë të kryhet obduksioni për ta caktuar shkakun e vdekjes dhe llojin e armës së përdorur. Në trupin e zotëri Llotonit kishte disa plaga shpuese që dukeshin si pasojë e eksplozionit dhe hyrjes se shrapnelave në trup dhe kokë. 

Përfaqësuesit e pranishëm të SHBA-ve kërkonin obduksion në mënyrë që ata t’i marrin gjurmët dhe ta identifikojnë origjinën e armës së përdorur, kurse përfaqësuesit e agjencisë nga Mbretëria e Bashkuar kërkonin që trupi, i paprekur, të dërgohet menjëherë në MB-në. Kjo ishte një nga ditët më të stresuara në Kosovë, e kishte shumë ditë të tilla. 

UNS: Vrasja e Kerem Llotonit krijoi tensione mes Britanisë së Madhe, shtetas i cilës ishte dhe Shteteve të Bashkuara. A bëhet fjalë për mbulimin e detajeve të vrasjes?

Kellok: Mendimi ka qenë që zotëri Lloton ishte vrare me municionin e shkrepur nga Maqedonia, nga rajoni i Tetovës ose Kumanovës. Besohej se municioni ishte prodhim amerikan dhe/ose lloj granate. Kur e kam sjellë gjykatësin hetimor ndërkombëtar në morg, pasoj hetimi gjatë gjithë ditës dhe prezantimi i qëndrimeve të të dy shteteve. Në fund, pas shumë konsultimesh ndërkombëtare, gjykatësi mori vendim se trupi nuk duhet t’i nënshtrohet obduksionit dhe që mund të kthehet menjëherë në MB-në. 

Koroneri nuk ishte i pajisur për ta kryer obduksionin sipas standardeve evropiane dhe të Amerikës Veriore. Pas këtij vendimi, ndihmova që trupi të vendoset në një thes, e pastaj edhe në një arkivol të hekurt, i cili u saldua, dhe pastaj i përcolla mbetjet mortore deri në aeroportin e Prishtinës, ku aeroplani i Mbretërisë së Bashkuar priste me motorët e ndezur, për të fluturuar para stuhisë së fortë të paralajmëruar. 

Ushtarët italianë vraponin në drejtimin tonë dhe unë isha i shqetësuar për sigurinë e të gjithëve. Por, në një akt respekti befasues, i formuan dy rreshta duke i vendosur armët në pozitë, dhe bënë homazhe të prekshme për korrespodentin i cili vdiq në detyrë. Të gjithë hipën në aeroplan duke i lënë makinat me motorët e ndezur në aeroport, kurse e dashura e tij dhe unë rrinim në pistë midis stuhisë së tmerrshme e cila u lëshua mbi neve. 

UNS: A keni mësuar ndonjëherë Ju apo familja e tij se si është vrarë dhe kush është vrasësi?

Kellok: Madje edhe pas përpjekjeve që ta mësoj nga mediat, nuk kam dëgjuar asgjë. Në të vërtetë, përfaqësuesi i mediave i cili erdhi për t’i marrë mbetjet mortore të Kerem Llotonit, punonte në televizionin kanadez “Global News” dhe shpresoja se një ditë do të mësoja diçka për këtë rast. 

UNS: Cilat janë mundësitë që pas kaq shumë kohe të zbardhen vrasjet e gazetarëve dhe të punonjësve të mediave në Kosovë?

Kellok: Kam frike se përderisa Thaçi është ne postin e presidentit, ka pak gjasa që hetimet objektive do t’i zbardhin fatet e të zhdukurve dhe të vrarëve. 

Do të jetë interesante të shohësh se a do të hyjë Kosova në NATO dhe me çfarë çmim. Edhe një hetim interesant ishte ai i masakrës në Drenicë – vendlindjen e Gecit... Pse ishin sulmuar hetuesit tanë derisa përpiqeshin të përcaktojnë kush i kishte kryer vrasjet? Sigurisht sepse serbët ishin në të vërtetë përgjegjës. 

_______________________________________________________________________________

 

Former chief of UNMIK’s Regional Serious Crime Unit Stu Kellock: Intelligence Services Knew Who Suspects Were in Journalists’ Deaths

- The murdered and kidnapped journalists in Kosovo provided information to the public contrary to what the Democratic Party of Kosovo (PDK) wanted. If the journalists did not abandon stories, then kidnappings, beatings and murders of the journalists and/or their family members would follow, says Captain Stu Kellock, former chief of UNMIK’s Regional Serious Crime Unit in Priština, in an exclusive interview with the Journalists’ Association of Serbia (UNS).

Kellock is one of the most most decorated Canadian police officers, with more than 36 years of experience in the Toronto Police Service and the Canadian Armed Forces. He was the first foreign police officer to be invited to assist the Intelligence and Counter-Terrorism Divisions of the New York City Police Department after the 9/11 attacks. He was the chief of UNMIK’s Regional Serious Crime Unit in Priština between September 2000 and June 2001.

Today he serves with the military police as an advisor to National Defence Headquarters in Ottawa, as a Professor for the National Security Program at Durham College, a consultant on security matters and as a Director of the Royal Canadian Military Institute.

- I arrived in Kosovo at the beginning of September 2000 as an investigator and later took command of the Serious Crimes Unit. We worked with the Murder Squad, but had no jurisdiction on homicides that occurred prior to my arrival. We worked on cases of kidnapping and missing persons with the missing persons unit. That time was extremely difficult, because much of the infrastructure of the legal system was destroyed in the conflict.  

There was general mistrust among the parties and the United Nations (UN) encountered the kind of mistrust and hatred it had never faced before due to the fact that we had primacy for the first time in the history of the United Nations. Witnesses to crimes were afraid to report incidents due to threats and intimidation. Despite numerous demands for a witness protection program and weapons amnesty, we were refused by the UN authorities.

Some Reports on Journalists’ Murders Were Removed

UNS: What did your Unit do to shed light on the murders of journalists and media professionals and what were the results?

Kellock: These journalists provided information to the public that was contrary to the messages sent by the PDK. Threats and intimidation were the first steps. If the journalists did not give up, then kidnappings, beatings and murder of them and/or their family members followed.  

UNS: An investigation into the disappearance of colleague Marjan Melonashi was officially opened five years after the event. This is confirmed by the crime investigation unit files.

Kellock: I cannot say with absolute certainty why his disappearance was not investigated, but I can tell you that at the time when I arrived (September 2000), there was confusion in UNMIK. A hastily designed plan for police oversight in Kosovo was created without providing infrastructure, logistical, administrative and judicial oversight. The first thing I created when I took over as Unit Chief was a case tracking system. Prior to that, all reports were submitted to whomever was on duty at the time, without any organized methodology of monitoring or providing necessary resources to investigate serious crimes. Reports had to be translated. Police officers from around the world had innumerable ways of writing reports and a wide range of investigative talents, qualifications and experiences. We know there were also PDK sympathizers working as language assistants or even in the KPS (Kosovo Police Service), who may even have removed reports if they got the opportunity to do so.   

UNS: In the investigation into the murder of journalist Shefki Popova, UNMIK police took documents from his house, the whereabouts of which are unknown.

Kellock: As I said, recording, storing and documenting evidence was ad hoc and often depended on the professionalism of the investigators and leadership. Also, evidence was generally retained by the investigator with no central repository for continuity and control.

UNS: Did you notice that evidence disappeared during investigations or that the investigations were not conducted conscientiously?

Kellock: Perhaps at the beginning of my tour, but I made a great effort to bring the best, qualified investigators into my Unit. I accepted nothing less than one hundred percent professionalism and objectivity. I dismissed several people for not being so. I also led investigations against UN employees when necessary and sent reports to the Chain of Command. Overall, my investigators worked on their assigned cases committedly, professionally and objectively and saw them through to the end whenever possible. We obviously had a challenging work environment with a lack of resources and manpower. We tried very hard to do everything we could, especially to comfort and support victims, witnesses and their families.

Kellock: Local Judges and Prosecutors Helped the Accused The “Kosovo-Albanian victors” were rewriting history. The “liberation” of the Albanians from the Serbs created the illusion that the UN was “in the pocket” of former KLA members. That affected negatively any cooperation with the UN civil police which actually had executive powers for the first time in history. We could investigate, arrest and detain individuals who violated various regulations, as well as provide aid in the prosecution of offenders. Many cases against Kosovo Albanians that reached the local judges and prosecutors were not proceeded, because they supported the accused and the charges were dropped. That additionally increased mistrust in the system and in our ability to objectively investigate crimes. Even according to my objective analysis of criminal offenses committed by both Kosovo Serbs and Kosovo Albanians, things were obviously set up in favour of the Kosovo Albanians. I believed that we would primarily be investigating serious crimes committed by Serbs, and the international media incited that assumption. My assumption was proved to be false.

 Intelligence Services Interfered with Investigations into Journalists’ Murders

UNS: In its investigation, the UNS obtained information that the interests of intelligence services were involved in the murder of journalist Xhemail Mustafa, as well as that this might be one of the reasons why the killer’s identity is unknown. Do your findings confirm our suspicions?

Kellock: I believe they know who the suspects in his death are. Both PDK and LDK had people cooperating with various intelligence agencies to opposite ends, and that made work very difficult for us. External actors from the US, UK, France and other states did not respect the primacy of UNMIK police in criminal investigations after the cessation of NATO’s action in the region. I had information that in practically every case someone was working for someone else to achieve their goals.

UNS: During investigations, did you face any pressure or suggestion that certain investigations should not be conducted, or should be put aside?

Kellock: In every case that had a political background, I was under pressure from my superiors to be careful (which meant that they would have to approve everything before I took further steps), or I received clear direction to stop any further work. That is why we took former KLA commander Sabit Geci directly to the international court, so that they would deal with the charges against him and two others. After the convictions of Geci and his associates, my commander stated: “We were not sure if we were going to allow you to keep working on that,” but they were ultimately happy with the outcome as it gave significant credibility to the UN as our unit in particular.

I very much understood that all of these investigations had an impact on the credibility of the UN. We were expected to follow their orders, whatever they may be. But, we were there to follow the law, I could not compromise my professionalism and integrity, and that often got me into conflict with politicos who had other ideas – including Bernard Kouchner, whom I had escorted from crime scenes that he was trying to exploit.  

The UN Prevented Me from Investigating Thaci; Most of the Crimes During My Tenure Were Committed by Albanians During my tenure, as an investigator and then as the chief of the Unit, I found that most of the crimes we were assigned or which we assumed were in fact committed by Kosovo Albanians. The example illustrating that was the arrest of Sabit Geci and his group of criminals. When I wanted to investigate Hashim Thaci, I was prevented from doing so by the UN due to the fact that he was destined by the US to ultimately be the head of the country. That is why Sabit Geci was taken immediately to the international prosecutors, so that they would be seized with the case against him and two of his colleagues. He was convicted of organized crime and terrorism before the international court. I think that this had a huge influence on establishing the credibility of the UN Police and the international court. Witnesses were finally starting to come forward and give evidence on crimes to the courts, Kellock says about the atmosphere he was working in.

UNS: Aleksandar Simović was kidnapped in Priština, and then murdered. Momir Stokuća was killed in his apartment in Priština. These crimes occurred after the arrival of NATO in Kosovo. Did you know who was “managing” Priština? Was it the international forces that were mandated or the local KLA leaders?

Kellock: Interesting question. When I arrived, NATO still had the security mandate for Kosovo. The military had primacy, as we say, in the conduct of all operations. The UN had an interim administration mandate and attempted to carry out various authorities. Neither the KLA nor PDK had any legal authority. Nevertheless, they had influence.  KFOR had no criminal investigation capacity or the mandate to do so. That is why there is so much lacking in the way of evidence based investigations prior to the creation of UNMIK Police.

UNS: Were the local leaders ever called in for questioning? Did they ever talk about those crimes?

Kellock: Political and intelligence representatives talked with them in order to gain information on the direction in which the mission could proceed.

Removal of Evidence of the Murders and Kidnappings of Journalists

UNS: How do you comment on the disappearance of documents on the murder of Momir Stokuća from the UNMIK archive? How do you comment on the fact that an investigation into the case was never opened?

Kellock: We know that there were KPS (Kosovo Protection Force) members who were sympathetic to the PDK and former members of the KLA. If they were in a position to do so, of course they did everything to assist their political and former military masters, including intimidation of witnesses and removal of evidence. That is why we used multiple translators to get exact statements from victims and witnesses.  

UNS: Ljubomir Knežević disappeared in Vushtrri. The families of the kidnapped Serbs link some of the disappearances to the story of organ trafficking. What is certain is that some witnesses in Vushtrri identified Gani Ymeri as a kidnapper, who was a member of the Kosovo Protection Force, and the investigation was halted. Both the investigating judge and the prosecutor were replaced. Were there any other cases of discrediting international prosecutors and judges due to pressure from parallel power centers?

Kellock: Although I am not familiar with this particular case, this was in line with the absolute control PDK and Hashim Thaci had over everything that was going on in Kosovo. He operated with impunity and with the authority of the UK, USA and CIA. At the 1999 talks in Rambouillet, Madeleine Albright decided that Thaci was eventually going to be the head of state. I can also confirm the frustration that some international prosecutors had with the political pressure on them.  I know it forced one British prosecutor to actually leave the mission.

UNS: Did Kosovo and international centers of political power interfere with investigations into the murders and kidnappings of journalists and other civilians?  

Kellock: Absolutely, especially British, American and French intelligence services, and not just with journalists. Any academic, journalist or politician was subject to their influence, subtle or otherwise.

Kouchner Knew All About the Murders of Journalists and Abused His Position

UNS: When it comes to your work in Priština, two stories are repeated. Number one: that your superiors were unhappy about the arrest of Sabit Geci, one of the KLA leaders, and that after the arrest secret meetings were organized within UNMIK, where your bosses reconsidered the work of your unit. The other story is that allegedly (after Geci’s arrest) then Head of UNMIK Bernard Kouchner ordered that his explicit permission be requested in order to carry out searches of property owned by the leading families in Kosovo. What is true?   

Kellock: Both stories are true. Kouchner did order this and the only way to keep Geci, Ilir Tahiri and Xheladin Geci in custody was to take them before the international court. I am sure that, had we not taken them before this court, they would have been released and likely would have disappeared from the country, as was the case with the individual who had planted an explosive under a Niš Ekspres bus (in Livadice in 2001, journalist’s note). It was said that Ilir Tahiri and the younger Geci were working for French intelligence. That is why they managed to escape from Mitrovica prison soon after being incarcerated after sentencing. It was incredibly frustrating.

UNS: You said that reports on everything that happened in the field were submitted to Kouchner, i.e. that by chain of command he was aware of everything that happened: disappearances, murders, other crimes against civilians… He claims that he did not know. He reacted very strongly when asked about Swiss Senator Dick Marty’s report on organ trafficking in Kosovo. How do you comment on that?

Kellock: I officially state that the special representative of the UN secretary general was completely familiar with all criminal activities in Kosovo. I would take it a step further and state that he actually benefitted in some ways from his position.

UNS: Can one conclude that within UNMIK there was a culture of covering up crimes?

Kellock: Many countries had a vested interest in Kosovo, specifically the US. The construction of Camp Bondsteel through a signed agreement with Hashim Thaci, who was not the president at the time, indicated to me that he would undoubtedly become one. The US Administraton under the Clinton’s and Albright facilitated his presidency.

UNS: The period during which you worked in Kosovo also coincides with the time frame of Dick Marty’s report and the mandate of the Specialist Chambers in The Hague. Is there any hope that this court will bring justice to our colleagues, as well as to the other civilians killed and kidnapped in Kosovo?

Kellock: It has to. The court is the only hope for victims on all sides to get justice for what happened in Kosovo. As for the murder, intimidation and disappearance of journalists prior to my arrival in Kosovo, I can only say: any person, including journalists, politicians, educators or anyone who spoke out against the PDK was in extreme danger of their thugs, mostly associated with the Kosovo Protection Force. They operated with impunity under the authority of those who would later lead the country, backed by the US government. That was intimidation to the maximum – even I was subtly threatened after we arrested the Geci clan.

The Murder of Journalist Kerem Lawton

UNS: You also investigated the case of the murder of AP journalist Kerem Lawton, who was killed during a mortar attack near the border with Macedonia. The Albanian side blamed the Macedonians for the attack, while the Macedonians claimed that there was not even the slightest possibility that their soldiers had fired the shells. Still, it is obvious that there were armed forces that were not supposed to be there?  

Kellock: Very interesting case. Upon arriving at the morgue, I was met by a number of US military, police officers and officers in civilian clothes. The Americans demanded that an autopsy be carried out immediately so that the cause of death and type of weaponry used might be determined. There were several puncture wounds on Mr. Lawton’s body which appeared to be the consequence of an explosion and the entry of shrapnel to the body and head. The US representatives in attendance demanded an autopsy in order that they would retrieve and identify the origin of the weapons used, while UK representatives of the news agency demanded that the body be returned intact immediately to the UK. It was one of the most stressful days in Kosovo, and there were many such days.

UNS: The murder of Kerem Lawton created tension between Great Britain, whose citizen he was, and the United States. Was this a matter of hiding the details of the murder?  

Kellock: The thought was that Mr. Lawton was killed by ordnance fired from Macedonia, from the Tetovo or Kumanovo areas. The ordnance was believed to be manufactured in the US and/or a mortar type. When I brought the international investigating judge to the morgue, a daylong session of investigation and presentation of both countries’ opinions ensued. In the end, after much international consultation, the judge ruled that the body did not have to undergo an autopsy and that it could be returned to the UK immediately. The coroner was not equipped to conduct an autopsy according to European or North American standards. After that decision, I helped place the body in a body bag and then in a metal container that was welded shut, and then I escorted the remains to the Priština airport, where a UK aircraft was waiting with its engines on, to depart before an upcoming heavy storm. The Italian soldiers were running towards us and I was very concerned for everyone’s safety. However, in a surprising act of respect, they formed two lines and presented arms in a moving tribute to a correspondent who died in the line of duty. Everyone boarded the aircraft leaving cars with their engines running at the airport, and his girlfriend and I left standing on the runway in the wicked storm that had now decended upon us.

UNS: Did you and his family ever learn how he was killed and who the killer is?

Kellock: Even after attempts at finding out through the media, I heard nothing. The UK media representative there to retrieve Kerem Lawton had actually worked in Canada at Global News and I had hoped that I might learn something about this case someday. 

UNS: What is the likelihood of solving the murders of journalists and media professionals in Kosovo after all this time?

Kellock: I am afraid that, as long as Thaci is in the president’s seat, it is highly unlikely that any objective investigations will shed light on the fate of the missing and murdered.

It will be interesting to see if Kosovo will enter NATO and at what cost. Another interesting investigation was the massacre in Drenice – Geci’s home village… Why were our investigators attacked while trying to determine who committed the killings? Probably because the Serbs were the ones really responsible.