Istraživanje UNS-a o ubijenim i otetim novinarima na Kosovu

08. 06. 2018.

Autor: Jelena L. Petković Izvor: UNS

Jan Bratu, šef Misije OEBS-a na Kosovu: Važno je udvostručiti napore da se istraže ubistva i kidnapovanja novinara na Kosovu

„Specijalizovano veće (Sud za ratne zločine na Kosovu) ima specifičan mandat i nisam siguran do koje će mere gledati u slučajeve kidnapovanih i ubijenih novinara. Ove slučajeve je trebalo da istraže međunarodni tužioci i sudije koji su godinama unazad vodili vladavinu prava na Kosovu, i nemam odgovor na pitanje zašto to nije učinjeno.

Naša misija shvata ozbiljno bezbednost novinara i zato razmatramo mogućnost  formiranja komisije koja bi istražila te slučajeve. To je sve u početnoj fazi, ali je od vitalnog značaja da za ovaj rad imamo političku podršku kosovskih vlasti, pre svega, predsednika", kaže Jan Bratu, šef Misije OEBS-a na Kosovu u intervjuu za Udruženje novinara Srbije (UNS), ujedno se zahvaljujući ovoj organizaciji na upornom i posvećenom istraživačkom na radu o ovoj temi. 

U nastavku je ovaj intervju preveden na albanski i engleski jezik. Please find below albanian and english translation of this interview.  Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Međunarodna misija na Kosovu traje 19 godina. Kako objašnjavate da je za toliko godina od 15 slučajeva ubistava i kidnapovanja novinara i medijskih radnika pred lice pravde izveden samo jedan ubica? 

- Nisam ovde 19 godina, pa ne znam šta se sve dešavalo, ali jeste neobično. Neobično je da kidnapovanja i ubistva poznatnih novinara nisu istraživana i procesuirana. To je čudno, s obzirom na to da je od početka prisustva međunarodnih misija, isticana važnost medija i uloga novinara. Takođe, tema bezbednosti novinara je u fokusu duže vreme. Dakle, veoma je iznenađujuće, a odgovor nemam. Jasno je da je neposredno nakon konflikta bio turbulentan period na Kosovu, i politički i bezbedonosno, pa pretpostavljam da je fokus međunarodne zajednice otišao u drugom pravcu. Ipak, ubijeni i kidnapovani novinari, i u takvoj situaciji bi bili prioritet, ali izgleda da nisu. Ne znam šta je urađeno kada je reč o istragama, u slučajavima kada je istraga bilo, iako pretpostavljam da su neki napori napravljeni. Neposredno nakon konflikta, Kosovo su administrirali UNMIK i UN policija. Možda je bilo temeljnih istraga, ali oni nisu dovele do optužnica, što otvara mnoga pitanja, ali je na međunarodnoj zajednici da odgovori, jer transparentnost važi za sve. 

Od juna 1999. godine do 2005. godine, dakle u periodu u kojem je na Kosovu u punom kapacitetu bila međunarodna uprava, ubijena su i nestala devetorica naših kolega. Nije li zapravo međunarodna misija na Kosovu postala saučesnik za nekažnjivost zločina nad novinarima i medijskim radnicima? 

- Razumem zašto tako postavljate pitanje. Kao što sam rekao, pitanja mogu i trebalo bi pokrenuti, ali ne mogu ići toliko daleko da se složim sa pojmom saučesnika. Trebalo bi da znamo više o tome šta su uradile međunarodne vlasti koje su imale nadležnost na Kosovu. Slažem se, međutim, da je veoma zbrinjavajuće da i dalje postoji nekažnjivost za devetoro novinara ubijenih i kidnapovanih pod stražom međunarodne zajednice. Šestoro novinara je kidnapovano ili ubijeno do juna 1999. godine.

Naša istraživanja pokazuju da je UNMIK u nekim slučajevima otvarao predmet nekoliko godina nakon što je naš kolega kidnapovan, da su neke istrage pod neobičnim okolnostima zaustavljene, sve u svemu, optužnica nema. Kada ne istražujete, a to je vaš posao, u evropskim zemljama, postajete saučesnik. 

- Da, razumem Vaše pitanje. To otvara nekoliko pitanja, ne samo pitanje nekažnjivosti zločina nad novinarima, već i ulogu i odgovornost međunarodnih misija. To jeste ekstremno važno pitanje, ali ja nisam prava osoba da na njega odgovori. To je pitanje za Ujedinjene nacije i druge koji su bili uključeni u sudske procese u to vreme. Ipak, odgovoriću Vam, ne kao šef misije, već kao pojedinac koji veruje u UN, njenu ulogu, mandate i odgovornost. Pitanja o praćenju ovih slučajeva izazivaju zabrinutost i trebalo bi na njih odgovoriti.

Vi ste prvi visoki međunarodni predstavnik koji je obišao mesto gde su pre 20 godina kidnapovane naše kolege iz Radio Prištine Đuro Slavuj i Ranko Perenić. Da li taj Vaš čin treba da razumemo kao spremnost da zaista učinite sve što je u Vašoj moći da se rasvetle ubistva naših kolega?

- Misija OEBS-a na Kosovu je februara prošle godine organizovala konferenciju na kojoj je tema bila ubistva i kidnapovanja novinara. Konferenciji je prisustvovao predsednik Tači koji je izrazio podršku istazi ubistava i kidnapovanja novinara. To je bio prvi put od 1999. da je jedna međunarodna organizacija javno postavila ovo pitanje. To smo uradili, jer naša misija na Kosovu shvata bezbednost novinara ozbiljno, to nije nešto o čemu samo govorimo, već želimo da nešto i uradimo. Zato razmatramo mogućnost komisije koja bi se bavila ovim slučajevima, slično komisijama koje su ustavnovljene u Srbiji i u Crnoj Gori. To je sve u početnoj fazi, ali je od vitalnog značaja da za ovaj rad da imamo političku podršku vlasti Kosova, pre svega, predsednika. Verujem da tu podršku imamo, jer je predsednik Tači takođe izrazio želju da ode i oda počast na mestu gde je postavljena ploča Đuri Slavuju i Ranku Pereniću. Moje prisustvo na ponovnom postavljanju ploče jeste znak solidarnosti, pre svega sa porodicama. One još pate, one su u bolu i zaslužuju da neko shvati njihovu situaciju. Moje prisustvo je i nastavak rada koji smo pokrenuli febrauara prošle godine. 

Imate li bilo kakve informacije da EULEKS i KFOR zaista nešto rade na rasvetljavanju zločina nad novinarima i medijskim radnicima na Kosovu? 

- Nemam nikakve informacije šta su druge međunarodne organizacije na Kosovu radile povodom ove teme. Euleks je zauzet pripemama za promenu mandata, 14. juna, kada se očekuje da će mandat misije biti promenjen. Za KFOR ne verujem da na ovoj temi radi, jer nemaju mandat da istražuju zločine. Euleks jeste imao istražni mandat od 2008, ali sa sadašnjim mandatom, i ovim koji će uslediti, nije u poziciji da inicira slučajeve, već će to raditi kosovske institucije. Euleks je u procesu primopredaje velikog broja dokumenta kosovskoj policiji i pravosuđu. To otvara mnoga pitanja, jer znamo da je istražni kapacitet kosovskog tužilaštva i policije ograničen, kao i u svakom tužilaštvu i policiji, a sada odjednom dobijaju veliki broj slučajeva, koje će neko morati da prečešlja. Oni već sada imaju veliki zaostatak u radu, ista situacija kao svuda u regionu, i pitam se šta bi i mogli da urade u skorijoj budućnosti. Mislim da u kosovskom pravosuđu postoji volja, ali da je iz praktičnih razloga veliki izazov da se to i uradi. 

Za KFOR (NATO) sam Vas pitala, jer znamo da je sakupljao obaveštajne podatke i pre 1999, a i nakon toga. Ti podaci bi mogli biti od velikog značaja za istrage. Šta se sa njima dogodilo? 

- Pitanje je da li je tu reč o izveštajima KFOR-a ili nacionalnim izveštajima država članica KFOR-a. Mislim da ćete naći da je tu pre svega reč o nacionalnim izveštajima, a kao što znamo, obaveštajni podaci bilo koje vrste su poverljivi. U suštini, ne znam šta KFOR ili države članice imaju. 

Zbog nespremnosti institucija, zapravo zbog njihove umešanosti u ubistvo poznatog srpskog novinara Slavka Ćuruvije 1999. godine u Beogradu, optužnica protiv ubica podignuta je tek kada je vlast formirala Komisiju za istrage ubistava novinara čiji su članovi i ugledni novinari. Da li bi takva komisija mogla da pomogne da se i na Kosovu najzad procesuiraju odgovorni za ubistva i kidnapovanja novinara i medijskih radnika?

- Ne znam, ali voleo bih da to mislim. Uspostavljanje takve komisije stavlja ovu temu u javni fokus i jeste važno da je predsednik Hašim Tači to podržao. OEBS sada radi na tome da proveri mogućnost uspostavljanja takve komsije na Kosovu. Najgora stvar da ova ubistva i kidnapovanja ostanu bez odgovora. Na putu su da izblede u zaborav. Mi smo podigli ovi pitanje i stavili u javnu agendu, a mislim da bi komisija doprinela proširenju istrage i podizanju svesti u javnosti. Da istaknem da mi ovde ne govorimo samo o srpskim novinarima, već govorimo i o srpskim i albanskim novinarima, a poslednje ubistvo se dogodilo 2005. godine.  

Vi ste diplomata sa bogatim iskustvom, ugledom i odličan ste poznavalac političkih prilika na prostoru bivše Jugoslavije. Da li je, po Vašem mišljenju, moguće da kosovska policija, tužilaštvo i pravosuđe urade svoj posao kada su u pitanju ubistva naših kolega bez odlučne i bezrezervne podrške međunarodnih institucija? 

- Da. Ima puno dobih profesionalaca u kosovskom pravosuđu i policiji, posvećenih svojim zadacima i pravdi i imaju volje da to urade. Ti ljudi uzimaju tu odgovornost veoma ozbiljno, ali mislim da je ovde pre svega pitanje konkretnih kapaciteta da to istraže. Reč je o kompleksnim slučajevima, u nekim je prošlo 20 godina i biće veoma teško istražiti ih. Kako naći dokaze, svedoke, kako sačiniti održivu optužnicu, jer za presudu dokazi moraju biti van osnovane sumnje. Takođe, ti slučajevi su do sada bili pod kontrolom međunarodnih faktora sve do sada.

Da li je zapravo Specijalni sud za ratne zločine na Kosovu prava adresa za rasvetljavanje ubistava novinara i medijskih radnika na Kosovu? 

- Specijalizovano veće ima specifičan mandat i nisam siguran do koje će mere gledati u ove slučajeve. Njihov mandat je da isprate tvrdnje iznete u izveštaju Dika Martija podnetom Svetu Evrope, a van toga ne znam šta će njihovi prioriteti biti. Ove slučajeve je trebalo da istraže međunarodni tužioci i sudije koji su godinama unazad vodili vladavinu prava na Kosovu, a sada je na kosovskom pravosuđu da ih nastavi. 

Dakle, vraćamo se na početak sa temom lične odgovornosti onih koji je trebalo da obave ove istrage, a nisu.

- Ne mogu da na to odgovorim, osim da kažem je to pitanje za instutucije koje su imale ovu odgovornost. Oni koji su na čelu tih institucija danas, nisu bili ovde pre 20 godina. Savetodavna komisija za ljudska prava je objavila nekoliko izveštaja koji su bili veoma važni, ali mislim da bi takođe trebalo pogledati ulogu međunarodne zajednice u smislu obezbeđivanja pravde tokom njihovog mandata i šta je tim povodom urađeno.

Kako vidite rezoluciju Evropske federacije novinara o kidnapovanim i ubijenim novinarima na Kosovu, koju je inicirao UNS, a predložile i Asocijacija novinara Kosova (AGK), Nezavisno udruženje novinara Srbije (NUNS) i Sindikat novinara Srbije (SINOS)?

- Drago nam je što čujemo da je Evropska federacija novinara (EFJ) jednoglasno usvojila rezoluciju koji su predala novinska udruženja iz Beograda i Prištine o istrazi kidnapovanja i ubistava novinara i medijskih radnika na Kosovu između 1998. i 2005. godine. Ova rezolucija trebalo bi da pomogne u pojačavanju posla koji je Misija OEBS-a do sada radila - zajedno sa medijskom zajednicom - u rasvetljavanju sudbine ubijenih i nestalih novinara. Takođe, želim da pohvalim uvažena udruženja novinara što su zajedno podnele zahtev i za njihovu saradnju sa Misijom OEBS-a na ovoj važnoj temi.

Zahvalnost UNS-u

- Želeo bih da zahvalim Udruženju novinara Srbije za uporno i posvećeno istraživačko novinarstvo. Mislim da je to istraživačko novinarstvo najbolje vrste. Teško je, kompleksno i može biti i pomalo zastrašujuće kopanje stvari koje neko ne bi želeo da se istražuju. Želeo bih da pohvalim UNS i Vas gospođice Petković, za Vaše odlučne napore. Misija OEBS-a je posvećena da radi na poboljšanju bezbednosti novinara i da prekine nekažnjivost napada na novinare. To nisu etnička pitanja, već pitanja osnovnih ljudskih prava, slobode informisanja i pristupa informicijama - rekao je Jan Bratu, šef Misije OEBS-a na Kosovu. 

* Preuzimanje delova ili celokupnog teksta je dozvoljeno uz obavezno navođenje izvora

Tekst je rezultat istraživanja novinarskog tima Udruženja novinara Srbije o ubijenim i nestalim novinarima na Kosovu. U okviru postojećeg Dosijea o ubijenim i nestalim novinarima od 1998. do 2005. godine, objavićemo nova saznanja kako bi se javnost detaljno informisala, a domaći i međunarodni pravosudni organi podstakli da pronađu i kazne počinioce ovih zločina. Istraživanje se sprovodi u okviru projekta Udruženja novinara Srbije podržanog od strane Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije. Stavovi izneti u tekstu ne odražavaju nužno stavove i mišljenja organa koji je projekat podržao.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Jan Braathu, shefi i Misionit të OSBE-së në Kosovë: Është e rëndësishme të dyfishohen përpjekjet për t’i hetuar vrasjet dhe kidnapimet e gazetarëve në Kosovë

„Dhoma e Specializuar (Gjykata për krime lufte në Kosovë) e ka mandatin specifik dhe nuk jam i sigurt në çfarë mase do t’i shqyrtojë rastet e gazetarëve të kidnapuar dhe të vrarë. Këto raste ishte dashur t’i hetojnë prokurorët dhe gjykatësit ndërkombëtarë të cilët vitet e tëra e kanë udhëhequr sundimin e ligjit në Kosovë, dhe unë nuk e kam përgjigjen ndaj pyetjes pse kjo gjë nuk është bërë. 

Misioni ynë e kupton sigurinë e gazetarëve seriozisht dhe për këtë e shikojmë mundësinë e formimit të Komisionit i cili do duhej t’i hetojë këto raste. E gjithë kjo është në fazën fillestare, por është e rëndësisë jetike që për këtë punë ta kemi edhe mbështetjen politike të autoriteteve kosovare, e në rend të parë të Presidentit”, thotë Jan Braathu, shefi i Misionit të OSBE-së në Kosovë në intervistë për Asociacionin e gazetarëve të Serbisë (UNS), duke iu falënderuar njëkohësisht kësaj organizate për punën e vazhdueshme dhe të devotshme hulumtuese për këtë temë. 

Misioni ndërkombëtar në Kosovë zgjatë tani 19 vjet. Si e shpjegoni faktin, që gjatë tërë këtyre viteve, nga 15 raste të vrasjeve dhe rrëmbimeve të gazetarëve dhe punonjësve mediatik, para drejtësisë është sjellë vetëm një vrasës?

- Nuk jam këtu 19 vjet, andaj nuk di se çfarë ka ndodhur, por është për t’u çuditur. Është e çuditshme që rrëmbimet dhe vrasjet e gazetarëve nuk janë hetuar dhe proceduar. Kjo është e çuditshme, duke e pasur parasysh se nga fillimi i pranisë i misioneve ndërkombëtarë, është theksuar rëndësia e mediave dhe roli i gazetarëve. Gjithashtu, tema e sigurisë së gazetarëve është në fokus për një kohë të gjatë. Andaj, është shumë e çuditshme, dhe unë nuk e kam përgjigjen. Është e qartë që menjëherë pas konfliktit ishte një periudhë turbulente në Kosovë, edhe politikisht, edhe në aspektin e sigurisë, andaj supozoj se përqendrimi i komunitetit ndërkombëtar shkoi në një drejtim tjetër. Megjithatë, gazetarët e vrarë dhe të kidnapuar, në një situatë të tillë, do të ishin prioritet, por si duket, nuk kanë qenë. Nuk e di se çfarë është bërë, kur është fjala për hetimet, në raste kur ka pasur hulumtime, edhe pse supozoj se disa përpjekje janë bërë. Menjëherë pas konfliktit, Kosovën e kanë administruar Policia e UNMIK-ut dhe e KB-së. Ndoshta edhe ka pasur hetime të detajuara, por ato nuk çuan deri te ngritja e aktakuzave, gjë që ngre shumë pyetje, por komuniteti ndërkombëtar duhet t’u përgjigjet, sepse transparenca vlen për të gjithë. 

Nga qershori i vitit 1999 deri në vitin 2005, do më thënë në periudhën në të cilën në Kosovë, në kapacitet të plotë ishte administrata ndërkombëtare, u vranë dhe u rrëmbyen nëntë nga kolegët tanë. A nuk është bërë Misioni ndërkombëtar në të vërtetë bashkëfajtor për mosndëshkimin e krimeve ndaj gazetarëve dhe punonjësve mediatik?

- Kuptoj pse e parashtroni pyetjen në këtë mënyrë. Siç thashë edhe më herët, pyetjet mund dhe duhet të ngritën, por nuk mund të shkojnë aq larg, që të pajtohem me nocionin e bashkëfajtorit. Duhet të dimë më shumë për atë se çfarë kanë bërë autoritetet ndërkombëtare që i kishin kompetencat në Kosovë. Megjithatë, jam dakord, që është tepër shqetësuese që ende ekziston mosndëshkimi për nëntë gazetarë të vrarë dhe të rrëmbyer nën rojën e komunitetit ndërkombëtar. Gjashtë gazetarë janë kidnapuar ose janë vrarë deri në qershor të vitit 1999. 

Hulumtimet tona tregojnë se UNMIK-u në disa raste e ka hapur lëndën disa vjet pasi që kolegu ynë ishte rrëmbyer, dhe disa hetime, nën rrethana të pazakonshme, u ndërpriten, dhe rezultati i fundit është që aktakuza nuk ka. Kur nuk hetoni, e kjo është puna e juaj, në shtetet evropiane, ju bëheni bashkëfajtor. 

- Po, e kuptoj pyetjen tuaj. Kjo hap disa çështje, jo vetëm çështjen e mosndëshkimit të krimit ndaj gazetarëve, por edhe të rolit dhe përgjegjësisë së misioneve ndërkombëtare. Është një çështje e rëndësisë ekstreme, por nuk jam personi i duhur për t’u përgjigjur ndaj saj. Kjo është pyetja për Kombet e Bashkuara dhe të tjerët që ishin të përfshirë në proceset gjyqësore në atë kohë. Megjithatë, do të Ju përgjigjem, jo si shef misionit, por si individ, i cili beson në KB-në, në rolin e tij, mandatet dhe përgjegjësinë. Pyetjet për monitorimin e këtyre rasteve e shkaktojnë brengosjen e madhe dhe duhet të jepen përgjigjet ndaj tyre. 

Ju jeni përfaqësuesi i parë i lartë ndërkombëtarë i cili e vizitoi vendin, ku para 20 vitesh u kidnapuan kolegët tanë nga Radio Prishtina, Gjuro Sllavuji dhe Ranko Pereniqi. A duhet ta konsiderojmë aktin tuaj si gatishmëri që në të vërtetë do të bëni çdo gjë që është e mundur për të zbardhur vrasjet e kolegëve tanë?

- Misioni i OSBE-së në Kosovë, në muajin shkurt të vitit të kaluar, e ka organizuar konferencën tema e së cilës ishte vrasjet dhe rrëmbimet e gazetarëve. Në konferencë ishte i pranishëm edhe Presidenti Thaçi, i cili e shprehi mbështetjen për hetimet e vrasjeve dhe rrëmbimeve të gazetarëve. Kjo ishte hera e parë, nga viti 1999 që një organizatë ndërkombëtare publikisht e ka parashtruar këtë pyetje. Këtë e kemi bërë sepse misioni ynë në Kosovë e merr seriozisht sigurinë e gazetarëve, kjo nuk është diçka për çka vetëm flasim, por duam që edhe të bëjmë ndonjë gjë. Për këtë arsye e shqyrtojmë mundësinë e komisionit i cili do të merret me këto raste, ngjashëm me komisionet që janë themeluar në Serbi dhe në Mal të Zi. E gjithë kjo është në fazën fillestare, por është e rëndësisë jetike që për këtë punë ta kemi edhe mbështetjen politike të autoriteteve kosovare, në rend të parë të Presidentit. Besoj se këtë mbështetje e kemi, sepse edhe Presidenti Thaçi e ka shprehur dëshirën të shkojë dhe të bëj homazhe në vendin ku është vendosur pllaka për Gjuro Sllavujin dhe Ranko Pereniqin. Prania ime në rivendosjen e pllakës është shenja e solidaritetit, para së gjithash, me familjet. Ato ende vuajnë, ato kanë dhimbje dhe meritojnë që dikush ta kuptojë situatën e tyre. Prania ime është edhe vazhdimësia e punës që e kemi filluar në shkurt të vitit të kaluar. 

A keni çfarëdo informatash që EULEX-i dhe KFOR-i në të vërtetë janë duke punuar për të zbardhur krimet ndaj gazetarëve dhe punonjësve mediatik në Kosovë?

- Nuk kam kurrfarë informatash se çfarë kanë bërë organizatat ndërkombëtarë në Kosovë në lidhje me këtë temë. EULEX-i është i zënë me përgatitjet për ndërrimin e mandatit më 14 qershor, kur pritet që mandati i misionit të ndërrohet. Për KFOR-in nuk besoj që është duke punuar në këtë temë, sepse nuk kanë mandat t’i hetojnë krimet. EULEX-i e ka pasur mandatin hetimor nga viti 2008, por me mandatin e tashëm, i cili do të pasojë, nuk është në pozitë të iniciojë rastet, këtë do ta bëjnë institucionet kosovare. EULEX-i është në procesin e dorëzimit e një numri të madh të dokumenteve policisë dhe gjyqësorit kosovar. Kjo i hap pyetjet e shumta, sepse ne e dimë që kapaciteti hetimor i prokurorisë dhe policisë kosovarë është i kufizuar, si dhe në çdo prokurori dhe polici, dhe tani, menjëherë do të marrin një numër të madh të rasteve, të cilat dikush duhet t’i shqyrtojë. Ata madje tani e kanë një ngecje në punë, situata e njëjtë është kudo në rajon dhe e pyes vetën se çfarë mund të bëjnë në të ardhmen e afërt. Mendoj se në gjyqësorin kosovar ekziston vullneti, por për shkak të arsyeve praktike, është sfidë e madhe që kjo gjë të bëhet. 

Për KFOR-in (NATO-n) ju pyeta, sepse e dimë që i ka mbledhur të dhënat e inteligjencës edhe para vitit 1999, edhe pas. Ato të dhëna mund të jenë shumë të rëndësishme për hetimet. Çfarë ndodhi me to?

- Pyetja është a janë ato raporte të KFOR-it, apo raportet nacionale e shteteve anëtare të KFOR-it. Mendoj që para së gjithash do të gjeni se këtu bëhet fjalë për raportet nacionale, e siç e dimë, të dhënat e inteligjencës janë konfidenciale. Në parim, nuk di se çfarë ka KFOR-i ose shtetet anëtare. 

Për shkak të mosgatishmërisë së institucioneve, përkatësisht për shkak të përfshirjes së tyre në vrasjen e gazetarit të njohur serb, Sllavko Quruvisë (Slavko Ćuruvija) në vitin 1999 në Beograd, aktakuza kundër vrasësve u ngrit kur pushteti e formoi Komisionin për hetime të vrasjeve të gazetarëve, anëtarët e së cilit ishin edhe gazetarët e respektuar. A do të mund të ndihmojë një komision i tillë që në Kosovë më në fund të procedohen përgjegjësit për vrasjet dhe kidnapimet e gazetarëve dhe punonjësve mediatik? 

- Nuk e di, por dëshiroj të mendoj se po. Themelimi i një komisioni të tillë e vendos këtë teme në fokus të publikut dhe po, është e rëndësishme që Presidenti Hashim Thaçi e ka mbështetur. OSBE-ja tani po punon për ta verifikuar mundësinë e themelimit të një komisioni të tillë në Kosovë. Gjëja më e keqe është që këto vrasje dhe rrëmbime të mbesin pa përgjigje. Janë në rrugëtim për t’u zbehur dhe harruar. Në e kemi ngritur këtë çështje dhe e kemi vendosur në agjendën politike, dhe mendoj që komisioni do t’i kontribuonte zgjerimit të hetimit dhe vetëdijesimit të publikut. Duhet të theksoj se ne këtu nuk jemi duke folur vetëm për gazetarë serbë, por jemi duke folur për gazetarë serbë dhe shqiptarë, e vrasja e fundit ka ndodhur në vitin 2005. 

Ju jeni diplomat me përvoja të vlefshme, me reputacion dhe jeni njohës i shkëlqyer i zhvillimeve politike në hapësirën e ish Jugosllavisë. A është e mundur, sipas mendimit tuaj, që policia, prokuroria dhe gjyqësori kosovar ta kryejnë punën e tyre kur bëhet fjalë për vrasjet e kolegëve tanë pa mbështetje këmbëngulëse dhe pa rezerva të institucioneve ndërkombëtare?

- Po, ka shumë profesionistë në gjyqësorin dhe policinë kosovare, që janë të përkushtuar ndaj detyrave të tyre dhe ndaj drejtësisë, dhe ata kanë vullnet ta bëjnë këtë. Ata njerëz e marrin përsipër atë përgjegjësi shumë seriozisht, por mendoj që këtu, para së gjithash, bëhet fjalë për kapacitetet konkrete për ta hetuar këtë. Bëhet fjalë për raste komplekse, në disa raste kanë kaluar më shumë se 20 vjet dhe do të jetë shumë e rëndë të hetohen. Si të gjeten provat, dëshmitarët, si të  përpilohet aktakuza e qëndrueshme, sepse për aktgjykim, provat duhet të jenë përtej dyshimit të arsyeshëm. Gjithashtu, ato raste deri tani ishin nën kontrollin e faktorëve ndërkombëtar. 

A është Gjykata Speciale për krime lufte në Kosovë adresa e duhur për zbardhjen e vrasjeve të gazetarëve dhe punonjësve mediatik në Kosovë?

- Dhoma e Specializuar e ka mandatin specifik, dhe nuk jam i sigurt se në çfarë mase do t’i shqyrtojnë këto raste. Mandati i tyre është që t’i ndjekin pohimet e dhëna në raportin e Dik Martit, i cili është parashtruar në Këshillin Evropian, e jashtë kësaj nuk di cilat do të jenë prioritetet e tyre. Këto raste do të duhej t’i hetojnë prokurorët dhe gjyqtarët ndërkombëtarë të cilët vite me radhe e kanë udhëhequr sundimin e ligjit në Kosovë, dhe tani është përgjegjësia e gjyqësorit kosovar t’i vazhdojë. 

Andaj, kthehemi në fillim me temën e përgjegjësisë personale të atyre që ishte dashur t’i zhvillojnë këto hetime, por nuk e kanë bërë këtë gjë. 

- Nuk mund të përgjigjem, përveç që mund të them se kjo është pyetja për institucionet që e kanë pasur këtë përgjegjësi. Ata që janë në krye të këtyre institucioneve sot, nuk ishin këtu para 20 viteve. Komisioni konsultativ për të drejtat e njeriut i ka publikuar disa raporte, të cilët ishin tepër të rëndësishëm, por mendoj se gjithashtu se duhet të shikohet roli i komunitetit ndërkombëtar në kuptim të sigurimit të drejtësisë gjatë mandatit të tyre dhe çfarë është bërë në këtë rast. 

Si e shihni Rezolutën e Federatës evropiane të gazetarëve për gazetarët e rrëmbyer dhe të vrarë në Kosovë, të cilën e inicioi UNS-i, dhe e propozuan Asociacioni i gazetarëve të Kosovës (AGK), Asociacioni i pavarur i gazetarëve të Serbisë (NUNS) dhe Sindikata e gazetarëve të Serbisë (SINOS)?

- Jemi të kënaqur që dëgjuam se Federata evropiane e gazetarëve (EFJ) njëzëri e miratoi Rezolutën të cilën e dorëzuan shoqatat e gazetarëve nga Beogradi dhe Prishtina, për hetimin e kidnapimeve dhe të vrasjeve të gazetarëve dhe punonjësve mediatik në Kosovë, mes viteve 1998 dhe 2005. Kjo Rezolutë ishte dashur të ndihmojë në fuqizimin e punës të cilën e ka kryer deri tani Misioni i OSBE-së – së bashku me komunitetin e mediave – në zbardhjen e fatit të gazetarëve të vrarë dhe të zhdukur. Gjithashtu dua ti lavdëroj edhe shoqatat e respektuara të gazetarëve që së bashku e parashtruan kërkesën dhe për bashkëpunimin e tyre me Misionin e OSBE-së për këtë temë të rëndësishme. 

Mirënjohje UNS-it 

Dëshiroj t’i shpreh mirënjohje Asociacionit të gazetarëve të Serbisë për gazetari hulumtuese  këmbëngulëse dhe të përkushtuar. Mendoj se kjo është gazetaria hulumtuese e llojit më të mirë. Është rënd, komplekse dhe mund të duket edhe pakëz e frikshme të gërmosh nëpër gjëra për të cilat dikush nuk do që të hetohen. Dua ta lavdëroj UNS-in dhe personalisht juve zonjushë Petkoviq, për përpjekjet e juaja të vendosura. Misioni i OSBE-së është i përkushtuar të punojë për përmirësimin e sigurisë së gazetarëve dhe të ndërpritet mosndëshkimi i sulmeve ndaj gazetarëve. Këto nuk janë çështje etnike, por çështje të të drejtave themelore njerëzore, të lirisë së informimit dhe qasjes ndaj informatave – tha Jan Braathu, shefi i Misionit të OSBE-së në Kosovë.

* Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar vetëm duke e cekur edhe burimin

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Jan Braathu, Head of OSCE Mission in Kosovo: It is important to double up efforts to investigate murders and kidnappings of journalists in Kosovo

"The Specialist Chambers (Kosovo War Crimes Court) has a specific mandate and I am not sure to what extent it will look at cases of kidnapped and murdered journalists. These cases were supposed to be investigated by international prosecutors and judges who led the rule of law in Kosovo for years, and I don’t have an answer to the question why this was not done. Our mission takes seriously the matter of safety of journalists and therefore we are considering the possibility of setting up the commission that would investigate these cases. This is all in the initial phase, but it is of vital importance that we have the political support of Kosovo authorities for this work, primarily the President" says Jan Braathu, the Head of OSCE Mission in Kosovo in an interview for the Journalists’ Association of Serbia (UNS) at the same time thanking this organization on its persistent and dedicated investigative work on this topic. 

The international mission in Kosovo has been here for 19 years. How do you explain that in so many years, out of 15 cases of murders and kidnappings of journalists and media workers, there was only one murderer who was brought to justice?

- I have not been here for 19 years, so I do not know what was going on, but it's unusual. It is unusual that the kidnappings and murders of well-known journalists were not investigated and prosecuted. That seems strange, considering that importance of the media and the role of journalists was emphasized from the beginning of the international presence. Also, the topic of journalists’ safety has been in focus throughout this time. So, it is very surprising, but I don’t have an answer. It is clear that immediately after the conflict there was a turbulent period in Kosovo both politically and in terms of security, so I assume that the focus of the international community went in the other direction. However, killed and kidnapped journalists would have been priority even in such situation, but it seems that they haven’t. I do not know what was done about the investigations, in cases when there were investigations, although I assume efforts were made. Immediately after the conflict, Kosovo was administrated by UNMIK and UN police. Maybe there might have been in-depth investigations, but they haven’t led to indictments, which raises many questions, but it is up to international community to respond because transparency is valid for all.

Between June 1999 and 2005, that is in the period when Kosovo was fully under international administration, nine of our colleagues were murdered and went missing. Wasn’t it the case that international mission in Kosovo became an accomplice in the impunity for crimes against journalists and media workers?

- I understand why you are asking this question. As I said, questions can and should be raised, but I cannot go as far as agreeing with the notion of accomplice. We should know more about what the international authorities that had jurisdiction in Kosovo did. I do agree, however, that it is very worrying that impunity persists in the cases of nine journalists who were killed and kidnapped under international watch. Six journalists were kidnapped or killed prior to June 1999.

Our research shows that UNMIK in some cases opened the case several years after our colleague was kidnapped, that some investigations were stopped under unusual circumstances, all in all, there are no indictments. When you do not investigate, and that's your job, in European countries you become an accomplice.

- Yes, I understand your question. This raises several questions, not just the question of the impunity for crimes against journalists, but also the question of the role and responsibility of international missions. That is an extremely important issue, but I am not the right person to answer. This is a question for the United Nations and others who were involved in the judicial process at the time.. Nevertheless, I will reply to you, not as the Head of the Mission, but as an individual who believes in the UN, its role, mandate and responsibility. Questions about the follow up on these cases raise concern. and should be answered. 

You are the first senior international representative to visit the place where our colleagues from Radio Pristina, Đuro Slavuj and Ranko Perenić, were kidnapped 20 years ago. Should we understand this act of yours as readiness to truly do everything in your power to shed the light on the murders of our colleagues?

- In February last year, the OSCE Mission in Kosovo organized a conference focusing on the murders and kidnapping of journalists. The conference was attended by President Thaçi, who expressed his support for the investigation of murders and kidnappings of journalists. It was the first time since 1999 that an international organization has publicly raised this issue. We did that because our mission in Kosovo takes safety of journalists seriously, it's not something we just talk about, but we want to do something as well. Therefore, we are considering the possibility of setting up the commission that would address those cases, like the commissions that are established in Serbia and in Montenegro. All this is in the initial phase, but it is of vital importance for this work to have the political support of Kosovo authorities, above all, the President. I believe that we have this support, because President Thaçi also expressed the desire to go and pay tribute at the place where the memorial plaque to Đuro Slavuj and Ranko Perenić was placed. My presence on re-placing the plaque is a sign of solidarity, first of all with the families. They are still suffering, they are in pain and deserve that someone understand their situation. My presence is also a continuation of work that we launched in February last year. 

Do you have any information that EULEX and KFOR are genuinely doing anything to shed light on the crimes committed against journalists and media workers in Kosovo? 

- I have no information what other international organizations in Kosovo did related to this topic. EULEX is busy with preparations for the change of its mandate, which will happen on 14th of June when the mission mandate is expected to be amended. In terms of KFOR, I do not believe they are working on this topic because they have no mandate to investigate crimes. EULEX did have an investigative mandate since 2008, but with its present mandate and the one that will follow, it is not in position to initiate cases. This will be done by Kosovo institutions. EULEX is currently handing over a large number of documents to Kosovo police and judiciary. This opens up many questions, because we know that investigative capacities of the Kosovo Prosecution Office and police are limited, as it is the case in every prosecution office and police, and now at once, they are receiving so many cases, that somebody will have to go through. They are already lagging behind in their work, the same as everywhere in the region and I wonder what could they do in the nearest future. I think there is will in Kosovo judiciary, but due to practical reasons, this is a huge challenge to be done. 

I asked you about KFOR (NATO) because we know that it collected intelligence information even before 1999 and thereafter. This information could be of great significance for investigations. What happened to them? 

- The issue here is are we talking about KFOR reports or about national reports of KFOR member states. I think that you will find that we are talking about national reports first of all, and as we know, intelligence information of any sort are confidential. In essence, I do not know what KFOR or member states have. 

Due to unpreparedness of institutions, namely due to their involvement in the murder of the famous Serbian journalist Slavko Ćuruvija in 1999 in Belgrade, an indictment against the murderers was issued only when the authorities established Commission to investigate murders of journalists, whose members include also reputable journalists. Could such a commission help processing of those responsible for murders and kidnapping of journalists and media workers finally in Kosovo as well?

- I don’t know, but I would like to think that would be the case. Establishment of such a commission brings this topic into the public focus and it is important that President Hashim Thaçi supported it. OSCE is currently working on it in order to check the possibility of establishing such a commission in Kosovo. The worst thing now is that these murders and kidnappings remain unaswered. They are on their way to be forgotten. We raised this issue and put it on the public agenda, and I think that commission would contribute to expanding investigation and raising the awareness of the public. Let me stress, we are not talking here about Serbian journalists only, but about both Serbian and Albanian journalists, and the last murder happened in 2005.  

You are a diplomat with rich experience, reputation and you are an excellent connoisseur of political circumstances in former Yugoslavia. According to you, is it possible that Kosovo police, prosecution office and judiciary do their jobs in terms of murders of our colleagues without the decisive and unreserved support of international institutions? 

- Yes. There are many good professionals in Kosovo judiciary and police, dedicated to their assignments and justice and who have the will to do so. These people take responsibility very seriously, but I think that here first of all the question pertains to tangible capacities for investigation. We are talking about complex cases, in some of them 20 years have passed and it will be very difficult to investigate them. How to find evidence, witnesses, how to compile a sustainable indictment, because in order to get the judgment, evidence must be beyond reasonable doubt. Also, these cases were thus far under the control of international stakeholders. 

Is then Special Court for War Crimes committed in Kosovo the right address to shed light on murders of journalists and media workers in Kosovo? 

- The Specialist Chambers have a very specific mandate and I am not certain to which degree would they be going through these cases. Their mandate is to follow up on the claims from Dick Marty’s report submitted to the Council of Europe, and outside of that I do not know what their priorities will be. These cases were supposed to be investigated by international prosecutors and judges who led the rule of law in Kosovo for years back, and now they will be for the Kosovo judiciary to follow up. 

So, we are returning to the very beginning with the topic of personal responsibility of all those who were supposed to conduct these investigations, and hadn’t done so.

- I cannot respond to that, apart from saying that this is the question for institutions that used to have this responsibility. Those who head these institutions today were not here 20 years ago. The Advisory Human Rights Panel published several reports that were very important, but I think that also the role of the international community needs to be looked into, in the sense of ensuring justice during their mandate and what was done in that regard. 

How do you see the EFJ Resolution on kidnapped and murdered journalists in Kosovo, initiated by UNS and proposed as well by the Association of Journalists of Kosovo, NUNS, and SINOS?

We were happy to hear that the European Federation of Journalists (EFJ) has unanimously adopted a resolution submitted by the journalist association from Belgrade and Pristina on investigations into the kidnappings and murder of journalists and media workers in Kosovo between 1998 and 2005. This resolution should help boost the work the OSCE Mission has been doing so far -- together with the media community -- in shedding light into the fate of murdered and missing journalists. I also commend the respective journalist associations for submitting the application together and for their general cooperation with the OSCE Mission on this important subject matter.

Acknowledgment for UNS

- I would like to thank Journalist’ Association of Serbia for persistent and dedicated investigative journalism. I think this is the best kind of investigative journalism. It is difficult, complex and it can even be a bit frightening to dig up things that somebody would not want to be investigated. I would like to praise UNS and you Ms. Petković, for your persistent efforts. The OSCE Mission is dedicated to work on improving the safety of journalists and to end impunity for attacks against journalists. These are not issues of ethics, but they are issues of fundamental human rights, freedom of information and access to information – said Jan Braathu, Head of OSCE Mission in Kosovo. 

* Reprinting, republishing or usage parts or the entire article is permitted with mandatory source guidance