Istraživanje UNS-a o ubijenim i otetim novinarima na Kosovu

18. 12. 2017.

Autor: Jelena L. Petković Izvor: UNS

Ubistvo Šefki Popove: Gde su dokazi iz istrage?

Na kućnom pragu, 10. septembra 2000. godine, u rodnom Vučitrnu, ubijen je poznati novinar "Rilindije" Šefki Popova. Zločin je detaljno pripreman. Istražujući ovo ubistvo, Udruženje novina Srbije (UNS) je došlo do informacija da je istraga u rukama Unmika ometana, a da je po dolasku Euleksa slučaj "iščezao". Porodica je apelovala, UNS je postavljao pitanja, ali i pored jasnih indicija o motivima zločina, istraga je stopirana. Ubice su i dalje na slobodi.

 

Putokazi 

Policija Unmika iz stana Šefkija Popove iznela je sve što se moglo smatrati potencijalnim dokazom, uključujući i akten-tašnu od koje se poznati novinar nije odvajao, a koja bi, prema nekim mišljenjima, mogla da sadrži značajna dokumenta, putokaz za istragu, saznaje UNS-ov Dosije. 

Tužilac Osnovnog suda u Mitrovici Njazi Redža, dva puta je tražio hitnu pomoć policije (prvi put 5. oktobra 2000, a drugi 23. marta 2004) vezano za ovaj predmet (PPN 306/2000). Policija se na oba oglušila. 

Dolaskom Euleksa 2008. godine, predmet Popove "nestaje", a misija EU na pitanja UNS-a (poslednji put u septembru 2017) godinama ponavlja "nemamo informacija". Sa takvim odgovorom ostaje i pitanje šta se dogodilo sa dokumentima iznetim iz kuće Popove?

U nastavku je ovaj tekst preveden na albanski i engleski jezik. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Ubica je u zgradu u kojoj je živeo Popova ušao sa knjigom u kojoj je bio sakriven pištolj. Sačekao je da se novinar vrati kući (u 22:15). Svedoci su videli dvojicu muškaraca kako beže, saznaje UNS. 

Popova je preminuo malo nakon što je prebačen u obližnju bolnicu, u to vreme pod upravom mirovnih snaga Ujedinjenih Arapskih Emirata. 

Za porodicu nema sumnje da je Šefki Popova ubijen zato što je bio "autoritet pera".

Politička ubistva 

Popova je bio aktivan i u lokalnoj politici. Izvori UNS-a podvlače i činjenicu da je ubijen uoči lokalnih izbora, na kojima je u Vučitrnu bio ugledni kandidat Socijaldemokratske partije Kosova koju je predvodila Kaćuša Jašari. Protivkandidati su bili iz AAK Ramuša Haradinaja i PDK Hašima Tačija.

U to vreme, u borbi za vlast, dešavala su se politička ubistva, a najviše ubijenih bilo je među pristalicama Demokratskog saveza Kosova (LDK) Ibrahima Rugove, sa kojim je Popova bio blizak. 

LDK je oktobra 2000. godine ubedljivo pobedila na lokalnim izborima sa 58 odsto podrške glasača, osvojivši 504 od ukupno 869 odborničkih mesta u lokalnim parlamentima, ostavljajući daleko iza sebe Tačijeve sa 27.3 procenata podrške. 

U to vreme nekoliko članova LDK je napadnuto. OEBS je tada saopštio da istražuje 20 takvih incidenata, ali da nisu saznali ko su krivci, pojašnjavajući da je "veoma teško utvrditi koji su napadi politički motivisani, a koji nisu". Ipak, tri dana nakon ubistva Popove, međunarodna policija, Kfor i OEBS su osnovali grupu za zaštitu kandidata na izborima. 

Ajeti je prozivao nadležne  

Ubistvo Popove dogodilo se nakon pokušaja ubistva srpske novinarke Valentine Čukić, urednice programa na srpskom jeziku na prištinskom Radio Kontaktu (juna 2000. godine). Ali, tek nakon varvarskog ubistva Popove, razmatrana je dodatna zaštita za novinare. 

Ubistvo Šefkija Popove je bilo šok. Oni koji su ga poznavali, kažu da je reč o dobrom, umerenom čoveku koji ni sa kim nije bio u svađi. Prema saznanjima UNS-a, o ubistvu Šefkija Popove, apelujući da se saznaju ubice, brojne tekstove je napisao mladi novinar "Bota Sot" Bardulj Ajeti. Ajeti je ubijen 2005. godine. 

Nada u Specijalni sud

Međunarodna federacija novinara (IFJ), najveća svetska novinarska organizacija, protestovala je zbog brutalnog ubistva Popove i pozvala sve zaraćene političke frakcije na Kosovu da poštuju slobodu štampe i prestanu sa napadima na novinare. IFJ je upozorio i da bi ubistvo novinara "Rilindja" moglo dovesti do daljnjih napada. Nakon tog zločina, ubijena su još dvojica novinara. 

U anketi OEBS-a, decembra 2001. godine, 78 odsto novinara na Kosovu izjavljuje da se ne oseća slobodno da se bavi istraživačkim novinarstvom bez straha od pretnje ili odmazde. 

Porodici Šefkija Popove, kao i mnogim drugim, Specijalni sud za ratne zločine na Kosovu je jedina nada da će doći do istine. 

Moć podzemlja  - Ubistvo dva kosovska novinara, Šefkija Popove i Bekima Kastratija, kao i drugi slučajevi pretnje novinarima tokom istraživanja korupcije, kriminala ili trgovine drogom, upozoravaju na moć podzemlja na Kosovu. "Slobodan novinar na Kosovu je mrtav novinar", kaže lokalni reporter. Ali to nije samo cenzura ubijanjem koja ugrožava slobodu medija na Kosovu - čak i u situaciji kada su dvojica novinara ubijena, već činjenica da takve stvari mogu da se dogode. Zastrašivanje novinara olakšava kontrolu novina i emitera, navodi OEBS u izveštaju juna 2002. godine.

Nasilje posle protesta za mir  Dvanaest dana nakon ubistva Šefkija Popove, 22. septembra 2000. godine, u Prištini i šest drugih gradova organizovani su protesti protiv političkog i međuetničkog nasilja. Ali, u roku od 48 sati, na Kosovu su registrovana najmanje četiri ubistva (dve žrtve su bile poznate i ugledne ličnosti). Nakon te serije ubistava, utvrđeno je da se nasilje na Kosovu ne može zaustaviti javnim manifestacijama, već efikasnom policijskom snagom. Novinari i danas ne znaju ko su ubice i kidnaperi 14 njihovih kolega, niti zašto policija i tužilaštvo nisu radili svoj posao.

* Preuzimanje delova ili celokupnog teksta je dozvoljeno uz obavezno navođenje izvora

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Tekst je rezultat istraživanja novinarskog tima Udruženja novinara Srbije o ubijenim i nestalim novinarima na Kosovu. U okviru postojećeg Dosijea o ubijenim i nestalim novinarima od 1998. do 2005. godine, objavićemo nova saznanja kako bi se javnost detaljno informisala, a domaći i međunarodni pravosudni organi podstakli da pronađu i kazne počinioce ovih zločina. Istraživanje se sprovodi u okviru projekta Udruženja novinara Srbije podržanog od strane Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije.Stavovi izneti u tekstu ne odražavaju nužno stavove i mišljenja organa koji je projekat podržao.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Vrasja e Shefki Popovës: Ku janë provat e hetimit? 

Në prag të shtëpisë, më 10 shtator të vitit 2000 në Vushtri të lindjes, u vra gazetari i njohur i “Rilindjes”, Shefki Popova. Krimi ka qenë i përgatitur hollësisht. Duke e hulumtuar këtë vrasje, Asociacioni i gazetarëve të Serbisë i ka gjetur informatat që hetimi në duar të UNMIK-ut ka qenë i penguar, dhe që pas ardhjes së EULEX-it rasti “u zhduk”. Familja apeloi, UNS-i i shtroi pyetjet, por edhe krahas indikacioneve të qarta mbi motivet e krimit, hetimi u ndërpre. Vrasësit janë ende në liri. 

Shenjat rrugore 

Policia e UNMIK-ut nga banesa e Shefki Popovës ka marrë çdo gjë që mund të konsiderohej si provë potenciale, duke e përfshirë edhe një çantë prej të cilës gazetari i njohur nuk u ndante, e cila sipas disa mendimeve, kishe mundur të përmbante dokumente të rëndësishme, shenja për hetimin, mëson Dosja e UNS-it. 

Prokurori i Gjykatës Themelore në Mitrovicë, Njazi Rexha, dy here e ka kërkuar ndihmën emergjente të Policisë (për herë të parë më 5 tetor të vitit 2000, dhe për herë të dytë më 23 mars të vitit 2004) lidhur më këtë lëndë (PPN 306/2000). Policia i ka injoruar të dy kërkesat. 

Me ardhjen e EULEX-it në vitin 2008, lënda e Popovës “zhduket”, e misioni i BE-së në pyetjet e UNS-it (për herë të fundit në shtator të vitit 2017) me vite përsërit “nuk kemi informata”. Pas kësaj përgjigje mbetet edhe pyetja çfarë ka ndodhur me dokumentet e marra nga shtëpia e Popovës?

Vrasësi ka hyrë në ndërtesën në të cilën jetonte Popova me një libër në të cilën e kishte fshehur pistoletën. Ka pritur që gazetari të kthehet në shtëpi (në orën 22:15). Dëshmitarët i panë dy meshkuj duke ikur, mëson UNS-i. 

Popova ndërroi jete pasi u dërgua në spitalin më të afërt, në atë kohë nën administratën e forcave paqeruajtëse të Emirateve të Bashkuara Arabe. 

Për familje nuk ka dyshim që Shefki Popova ka qenë i vrare sepse ishte “autoritet i stilolapsit”.

Vrasjet politike 

Popova ka qenë aktiv në politikë lokale. Burimet e UNS-it e nënvizojnë faktin qe ai u vra para zgjedhjeve lokale, në të cilët ai ishte kandidati i respektuar i Partisë social-demokratike të Kosovës, të cilën e ka udhëhequr Kaqusha Jashari. Kundër kandidatët ishin: nga AAK-ja Ramush Haradnaj dhe nga PDK-ja Hahsim Thaçi. 

Në atë kohë, gjatë luftës për  pushtet, ndodhnin vrasjet politike, numri më i madhe ndër të vrarët ishin mbështetësit e Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK) të Ibrahim Rugovës, me të cilin Popova ishte i afërt.  

LDK-ja, në tetor të vitit 2000 fitoi bindshëm në zgjedhjet lokale me 58 përqind të mbështetjes së votuesve, duke i fituar 504, nga 864 vende nëpër Kuvende Komunale në parlamentet lokale, duke e lënë Thaçin larg pas vetës, më 27.3 përqind  të mbështetjes. 

Në atë kohë disa anëtarë të LDK-së u sulmuan. OSBE-ja në atë kohë kumtoi se janë duke u hetuar 20 incidente të tilla, por nuk e dinin se kush ishin fajtorët, duke shpjeguar se “është vështirë të konfirmohet se cilët sulme janë politikisht të motivuara, e cilët nuk janë”. Megjithatë, tri ditë pas vrasjes së Popovës, Policia ndërkombëtarë, KFOR-i dhe OSBE-ja e kanë themeluar një grup për mbrojtjen e kandidatëve në zgjedhje. 

Ajeti i ka njohur ata që ishin kompetent

Vrasja e Popovës ndodhi pas tentimit të vrasjes së gazetares serbe Vallentinës Çukiq, redaktores së programit në gjuhën serbe në Radio Kontaktin prishtinas (në qershor të vitit 2000). Por, vetëm pas vrasjes barbare të Popovës, u shqyrtua mbrojtja shtesë për gazetarë. 

Vrasja e Shefki Popovës ka qenë shok. Ata që e kanë njohur, thonë se bëhet fjalë për një njeri të mirë, të matur, i cili me askënd nuk ka qenë në grindje. Sipas informatave të UNS-it mbi vrasjen e Shefki Popovës, duke apeluar që të gjetën vrasësit, tekste të shumta shkroi edhe gazetari i ri i “Bota Sot”, Bardhyl Ajeti. Ajeti u vra në vitin 2005. 

Shpresa është Gjykata Speciale 

Federata ndërkombëtare e gazetarëve  (IFJ), organizata më e madhe botërore e gazetarëve, ka protestuar për shkak të vrasjes brutale të Popovës dhe i ka ftuar të gjitha fraksione ndërluftuese në Kosovë ta respektojnë lirinë e shtypit dhe t’i ndërpresin sulmet ndaj gazetarëve. IFJ ka paralajmëruar që vrasja e gazetarit të “Rilindjes” kishte mundur të çojë deri te sulmet e mëtejshme. Pas krimit, u vranë edhe dy gazetarë. 

Në sondazh të OSBE-së në dhjetor të vitit 2001, 78 përqind të gazetarëve në Kosovë deklarojnë se nuk ndjehen të lirë që të merren me gazetari hulumtuese pa frikë nga kërcënimet apo hakmarrja.

Për familjen e Shefki Popovës, sikur dhe për shumë familje të tjera, Gjykata Speciale për krime lufte në Kosovë, është e vetmja shpresë për ta arritur të vërtetën. 

Forca e nëntokës   Vrasja e dy gazetarëve kosovarë, Shefki Popovës dhe Bekim Kastratit, si dhe rastet e tjera të kërcënimeve gjatë hulumtimeve të korrupsionit, krimit ose tregtisë me drogë, paralajmërojnë për forcën e nëntokës në Kosovë. “Gazetari i lirë në Kosovë ishte gazetari i vdekur”, thotë reporteri lokal. Por, nuk është censura përmes vrasjes, ajo e cila e ka cenuar lirinë e mediave në Kosovë- madje as në situatë ku dy gazetarë janë vrarë, por fakti që gjëra të tilla mund të ndodhin. Frikësimi i gazetarëve e lehtëson kontrollin e gazetave dhe transmetuesve, cek OSBE-ja në raportin e vitit 2002.

Dhuna pas protestës për paqe  Dymbëdhjetë ditë pas vrasjes së Shefki Popovës, më 22 shtator të vitit 2000, në Prishtinë dhe gjashtë qytete të tjera u organizuan protestat kundër dhunës politike dhe ndëretnike. Por në afatin e 48 orëve në Kosovë u regjistruan se paku katër vrasje (dy viktima ishin persona të njohur dhe të respektuar). Pas një numri të vrasjeve, u konfirmua se dhuna në Kosovë nuk mund të vazhdohet në manifestimet publike, por me forcë efikase policore. Gazetarët as sot nuk e dinë kush janë vrasësit dhe kidnapuesit e 14 kolegëve të tyre, dhe gjithashtu pse Policia dhe Prokuroria nuk e kryenin punën e tyre.

* Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar vetëm duke e cekur edhe burimin

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Murder of Shefki Popova: Where is the investigation evidence?

Shefki Popova, a famous Rilindja journalist, was murdered at his doorstep in the hometown of Vucitrn on September 10, 2000. The crime was prepared carefully. The Journalists Association of Serbia (UNS), while investigating this murder, came to the information that the investigation made by UNMIK was distracted, and after the arrival of EULEX this case just “disappeared.” The family appealed, the Association asked questions, but even with clear indications of the motives of the murder, the investigation was halted. The killers are still at large.

Directions

UNS Dossier find out that the UNMIK Police took from Shefki Popova’s apartment everything that could be considered as evidence, including a briefcase that well-known journalist always had with him. And which, according to some opinions, could contain some important documents, a direction for the investigation.

The prosecutor of Basic Court in Mitrovica, Njazi Rexha, requested an urgent assistance from the police two times (first time on October 5, 2000, and second time on March 23, 2004) concerning this case (PPN 306/2000). Police didn’t respond to both requests.

With arrival of EULEX in 2008, the case of Popova "disappears" and EU Mission on this very matter answered to UNS (last time in September 2017) with “No information available.” After such reply, a question lingers - what happened to the documents taken from the Popova’s house? 

The murderer entered the building where Popova was living, with a book where he hid a gun. He waited for the journalist to return home (at 22:15). UNS learned the witnesses saw two men fleeing. 

Popova died shortly after he was taken to the closest hospital, at that time under the administration of the United Arab Emirates peacekeepers. 

For the family, there is no doubt that Shefki Popova was killed because he was "the authority of the pen."

Political murders 

Popova was active in local politics. UNS sources are emphasizing the fact that he was killed just before local elections, when one of the participants in Vucitrn elections was a reputable candidate of Social Democratic Party of Kosovo, led by Kaqusha Jashari. The counter-candidates were from Ramush Haradinaj’s AAK party and Hashim Thaqi’s PDK party.

At that time, in the struggle for power, many political murders happened, and most of those murdered were from the Democratic League of Kosovo (LDK) of Ibrahim Rugova, with whom Popova was close. 

In October 2000 local elections, LDK convincingly won with 58 percent of votes, and 504 out of 869 Assembly seats in local assemblies, leaving far behind Thaqi’s party with 27.3 percent of support. 

Several members of LDK were attacked at that time. OSCE officially stated back then that they are investigating around 20 of such incidents, but they never found out who were the perpetrators, explaining “it is very difficult to separate politically motivated attacks from those that are not.” However, three days after the murder of Popova, international police, KFOR and OSCE established the group for protection of elections candidates. 

Ajeti called on the authorities 

Murder of Popova took place after attempted murder of Serbian journalist Valentina Čukić, the editor of Serbian-language program in Radio Kontakt (June 2000) in Pristina. But additional protection for journalists was considered only after the barbarian murder of Popova. 

The murder of Shefki Popova was a shock. Those that knew him are saying that he was a good man who did not have an argument with anyone. According to UNS findings, a young “Bota Sot” journalist Bardhul Ajeti wrote numerous texts appealing to find the killers of Shefki Popova. Ajeti was killed in 2005. 

A hope in the Special Court

The International Federation of Journalists (IFJ), the world's largest journalist organization, protested against the brutal murder of Popova, and called for all the warring factions in Kosovo to respect the freedom of the press and stop attacking journalists. IFJ also warned that the murder of Rilindja’s journalist could lead to further attacks. After this crime, two other journalists were killed.

In the OSCE poll, in December 2001, 78 percent of Kosovo journalists reported they did not feel free to conduct an investigative journalism without a fear of threat or retaliation.

For the family of Shefki Popova, as well as for many others, the Special Court on War Crimes in Kosovo is the only hope that the truth will be revealed.

The power of underground - The killings of two Kosovo journalists, Shefki Popova and Bekim Kastrati, as well as other cases of threats to journalists during investigation of corruption, crime or drug trafficking, warn of the underground power forces in Kosovo. "A free journalist in Kosovo is a dead journalist," says a local reporter. But this is not just censorship by killing that threatens media freedom in Kosovo - even in a situation where two journalists were killed, but the fact that such things can happen. Intimidation of journalists facilitates the control of newspapers and broadcasters; the OSCE said in a report in June of 2002.

Violence after peace protest Twelve days after the killing of Shefki Popova, on September 22, 2000, protests against political and interethnic violence were organized in Pristina and six other cities. But, within 48 hours, at least four murders were registered in Kosovo (two victims were known and prominent figures). After this series of murders, it was determined that violence in Kosovo cannot be stopped by public events, but by effective police force. Journalists still do not know who are the killers and kidnappers of their 14 colleagues, or why the police and the prosecution did not do their job.

* Reprinting, republishing or usage parts or the entire article is permitted with mandatory source guidance