Истраживање УНС-а о убијеним и отетим новинарима на Косову

28. 10. 2019.

Аутор: Јелена Л. Петковић Извор: УНС

Бивши шеф УНМИК-а Стју Келок: Обавештајне службе знале ко су осумњичени за смрт новинара

- Убијени и отети новинари на Косову информисали су јавност супротно ономе што је желела Демократска партија Косова (ПДК). Уколико новинари нису одустајали од прича, уследиле би отмице, пребијања и убиства новинара и чланова породица, каже капетан Стју Келок, бивши шеф УНМИК-овог одељења за тешке злочине у Приштини, у ексклузивном интервјуу за Удружење новинара Србије (УНС).

У наставку је овај текст преведен на албански и енглески језик. Please find below albanian and english translation of this article.                Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Келок је један од најодликованијих канадских полицијских инспектора са више од 36 година искуства у полицијској служби Торонта и оружаним снагама Канаде. Први је страни полицајац позван да помогне обавештајно и противтерористичко одељење полицијске управе Њујорка, после напада 11. септембра 2001. на САД. Биo је шеф УНМИК-овог одељења за тешке злочине у Приштини, од септембра 2000. до јуна 2001. године.

У војној полицији данас је саветник Штаба националне одбране у Отави, професор на програму националне безбедности на колеџу „Дарам”, консултант за питања безбедности и директор Краљевског канадског војног института.  

- На Косово сам стигао почетком септембра 2000. као истражитељ и касније преузео команду над Одељењем за тешке злочине. Сарађивали смо са Одредом за убиства, али нисмо имали надлежности за убиства која су се десила пре мог доласка. Радили смо на случајевима отмица и несталих особа са одељењем за нестале особе. То време је било изузетно тешко, јер је велики део инфраструктуре правосудног система био уништен у сукобима.

Међу странама постојало је опште неповерење, а Уједињене нације (УН) су се сусреле са неповерењем и мржњом са каквим се до тада нису суочавале, због чињенице да смо први пут у историји Уједињених нација имали примат. Сведоци злочина су се плашили да пријаве инциденте због претњи и застрашивања. Упркос бројним захтевима за програм заштите сведока и амнестију за оружје, надлежни у УН су нас одбили.

Било је уклањања извештаја о убиствима новинара

УНС: Шта је Ваше Одељење чинило да расветли убиства новинара и медијских радника и какви су резултати?

Келок: Ти новинари су јавност информисали, супротно од порука које им је слала ПДК. Претње и застрашивања били су први кораци. Уколико новинари нису одустајали, уследиле би отмице, пребијања и убиства њих и чланова њихових породица.

УНС: Истрага нестанка колеге Марјана Мелонашија званично је отворена пет година после тог догађаја. Документа јединице за истраживање злочина ово потврђују.

Келок: Не могу са потпуном сигурношћу да кажем зашто његов нестанак није истражен, али Вам могу рећи да је у то време, када сам стигао (септембар 2000), у УНМИК-у била конфузија. На брзину смишљен план за полицијски надзор на Косову направљен је без обезбеђивања инфраструктуре, логистичког, административног и правосудног надзора.  

Прва ствар коју сам направио када сам дошао на место руководиоца Одељења био је систем за праћење случајева. Пре тога, сви извештаји подношени су особи која је у том тренутку била на дужности, без организоване методологије праћења или обезбеђивања неопходних ресурса за истраживање тешких злочина.

Извештаји су морали да се преводе. Полицајци са свих страна света имали су безброј начина писања извештаја и широк дијапазон истраживачких способности, квалификација и искустава. Знамо да је било и симпатизера ПДК-а, који су радили као помоћници за језике (преводиоци) или чак у КПС-у (Косовска полицијска служба), који су можда чак и уклањали извештаје ако им се за то указала прилика.  

УНС: У истрази убиства новинара Шефкија Попове УНМИК полиција узела је документа из његове куће за које се не зна где су.

Келок: Као што сам рекао, бележење, чување и документовање доказа било је ad hoc и често је зависило од професионалности истражитеља и руководилаца. Такође, доказе је углавном задржавао истражитељ, без централног складиштења/места за чување које би обезбедило континуитет и контролу.

УНС: Да ли сте приметили да су докази током истрага нестајали или да истраге нису вођене савесно?

Келок: Можда на почетку свог боравка, али веома сам се трудио да доведем најбоље, квалификоване истражитеље у своје Одељење. Нисам прихватао ништа мање од стопроцентне професионалности и објективности. Отпустио сам неколико људи због тога што то нису били.

Осим тога водио сам истраге против запослених у УН-у када је то било неопходно и слао извештаје ланцу команде.

Укупно гледано, моји истражитељи су предано, професионално и објективно радили додељене случајеве и доводили их до краја кад год је било могуће. Очигледно смо имали радно окружење пуно изазова, а свакако са мањком ресурса и људства. Својски смо се трудили да урадимо све што можемо, посебно да утешимо и подржимо жртве, сведоке и њихове породице.

Келок: Локалне судије и тужиоци помагали су оптуженима „Косовско-албански победници“ поново су исписивали историју. „Ослобођење“ Албанаца од Срба створило је илузију да су УН „у џепу“ бивших припадника ОВК. То је негативно утицало на сваку сарадњу са цивилном полицијом УН, која је заправо по први пут у историји имала извршна овлашћења. Могли смо да истражујемо, хапсимо и задржавамо у притвору лица која су прекршила разне прописе, као и да пружамо помоћ у кривичном гоњењу преступника. Бројни случајеви против косовских Албанаца који су стизали до локалних судија и тужилаца нису процесуирани, јер су они подржавали оптужене и оптужнице су одбациване. То је додатно појачало неповерење у систем и у нашу способност да објективно истражујемо злочине. Чак и по мојој објективној анализи кривичних дела почињених од стране и косовских Срба и Албанаца, ствари су очито биле намештене тако да иду наруку косовским Албанцима. Веровао сам да ћемо првенствено истраживати озбиљне злочине које су починили Срби, а међународни медији су подстицали ту претпоставку. Моја претпоставка се показала погрешном.

Обавештајне службе су се мешале у истраге убистава новинара

УНС: УНС је у истраживању дошао до информација да су интереси обавештајних служби умешани у убиство новинара Џемајла Мустафе, као и да то може бити један од разлога зашто се не зна ко је убица. Да ли Ваша сазнања потврђују наше сумње?

Келок: Верујем да они знају ко су осумњичени за његову смрт. И ПДК и Демократски савез Косова (ЛДК) имали су људе који су сарађивали са разним обавештајним агенцијама које су биле на супротним странама и то нам је знатно отежавало рад.

Спољни актери из САД-а, УК-а, Француске и других држава нису поштовали предност коју је УНМИК полиција имала у кривичним истрагама након престанка акције НАТО-a у региону. Имао сам информације да је у практично сваком случају неко радио за другог како би испунио његове циљеве. 

УНС: Да ли сте се током истрага сусретали са притисцима или Вам је сугерисано да неке истраге не би требало спроводити или их треба ставити у страну?

Келок: У сваком случаја који је имао политичку позадину био сам под притиском надређених да будем опрезан (што је значило да они све одобре пре него што предузмем даље кораке) или сам добијао јасне налоге да прекинем даљи рад. Зато смо бившег командата ОВК Сабита Геција директно одвели пред међународни суд, како би се они тиме бавили оптужницом против њега и још двојице.

Мој командант је након пресуда изречених Гецију и његовим сарадницима изјавио: „Нисмо били сигурни да ли ћемо ти дозволити да наставиш рад на томе“, aли на крају су били задовољни исходом јер је то дало значајан кредибилитет УН-у, а посебно нашој јединици.

Јасно сам схватао да су све те истраге утицале и на кредибилитет УН. Очекивало се да следимо њихове налоге, какви год они били. Али, тамо смо били да радимо по закону, нисам могао да нарушим своју професионалност и интегритет, а то ме је често доводило у сукоб са политикантима који су имали друге идеје – укључујући Бернара Кушнера, кога сам испраћао са места злочина који је покушавао да искористи.

УН ме је спречио да истражујем Тачија; Већину злочина у мом мандату починили  Албанци Током мандата, као истражитељ и потом руководиоц Одељења, открио сам да су већину злочина који су нам додељени или које смо преузели заправо починили косовски Албанци. Пример који то илуструје било је хапшење Сабита Геција и његове криминалне групе. Када сам хтео да истражим Хашима Тачија, спречен сам од стране УН због чињенице да су му САД одредиле да на крају дође на чело земље. Зато је Сабит Геци одмах одведен пред међународне тужиоце, како би они били заокупљени случајем против њега и двојице његових колега. Осуђен je за организовани криминал и тероризам пред међународним судом. Мислим да је то имало огроман утицај на успостављање кредибилитета Полиције УН и међународног суда. Сведоци су коначно почињали да долазе и судовима пружају доказе о злочинима, говори капетан Келок о атмосфери у којој је радио.

УНС: Александар Симовић је отет у Приштини, а затим убијен. Момир Стокућа је убијен у свом стану у Приштини. Ови злочини су се одиграли након доласка НАТО-а на Косово. Да ли сте знали ко „управља“ Приштином? Да ли су то биле међународне мисије којима је дат мандат или локалне вође ОВК?

Келок: Занимљиво питање. Када сам стигао, НАТО је још увек имао безбедоносни мандат за Косово. Војска је имала примат у, како то зовемо, вршењу свих операција. УН је имао мандат прелазне управе и покушао је да спроведе различита задужења.

Ни ОВК ни ПДК нису имале никаква правна овлашћења. Ипак, они су имали утицај. КФОР није имао капацитет за криминалистичку истрагу нити је имао мандат ѕа то. То је разлог за што није било истраге засноване на доказима пре формирања УМНИК полиције.

УНС: Да ли су локалне вође икада позиване на информативне разговоре? Да ли су икада говориле о тим злочинима?

Келок: Са њима су разговарали политички и представници обавештајних служби како би добили информације о правцу у којем би мисија могла даље да делује.

Уклањање доказа о убиствима и отмицама новинара

УНС: Како коментаришете нестајање докумената о убиству Момира Стокуће из УНМИК-ове архиве? Како коментаришете да истрага о том случају никада није отворена?

Келок: Знамо да је било припадника КПС (Косовска полицијска служба) који су били наклоњени ПДК и бившим припадницима ОВК. Ако су били у позицији, наравно да су учинили све да помогну својим политичким и бившим војним господарима, укључујући и застрашивање сведока и уклањање доказа. Зато смо користили више преводилаца како бисмо добили тачне изјаве од жртава и сведока.

УНС: Љубомир Кнежевић нестао је у Вучитрну. Породице отетих Срба повезују неке од нестанака са причом о трговини органима. Оно што је сигурно је да су поједини сведоци у Вучитрну идентификовали Ганија Имерија као отмичара, који је био припадник Косовског заштитног корпуса, и истрага је прекинута. И истражни тужилац и судија су замењени. Да ли је било и других случајева дискредитовања међународних тужилаца и судија због притисака из паралелних центара моћи?

Келок: Иако нисам упознат са тим конкретним случајем, то је било у складу са апсолутном контролом коју су ПДК и Хашим Тачи имали над свиме што се дешавало на Косову. Он је радио некажњиво и са овлашћењем Велике Британије, САД и агенције ЦИА. Медлин Олбрајт је на преговорима у Рамбујеу 1999. одлучила да Тачи на крају буде шеф државе.

Такође могу да потврдим фрустрацију коју су неки међународни тужиоци имали због политичког притиска на њих. Знам да је то присилило једног британског тужиоца да напусти мисију.

УНС: Да ли су се косовски и међународни центри политичке моћи мешали у истраге убистава и отмица новинара и других цивила?  

Келок: Апсолутно, нарочито британске, америчке и француске обавештајне службе, и то не само у случају новинара. Сваки академски грађанин, новинар или политичар био је предмет њиховог утицаја, суптилног или не. 

Кушнер је знао све о убиствима новинара и злоупотребљавао свој положај

УНС: Када је у питању Ваш рад у Приштини, понављају се две приче. Прва: да су Ваши надређени били незадовољни због хапшења Сабита Геција, једног од вођа ОВК, и да су након тог хапшења организовани тајни састанци унутар УНМИК-а на којима су Ваши шефови преиспитивали рад одељења на чијем сте били челу. Друга прича је да је наводно (после Гецијевог хапшења) тадашњи шеф УНМИК-а Бернар Кушнер, наредио да се тражи његово изричито одобрење за претресе имовине у власништву водећих породица на Косову. Шта је истина?  

Келок:  Обе приче су истините. Кушнер јесте то наредио, а једини начин да задржимо Геција, Иљир Тахирија и Џељадин Геција у притвору био је да их одведемо пред међународни суд. Сигуран сам, да их нисмо одвели пред тај суд, да би они били пуштени и да би вероватно нестали из земље, као што је то био случај са подметачем експлозива под аутобус Ниш експреса (у Ливадицама 2001. године, прим. нов).

Причало се да Иљир Тахири и млађи Геци раде за француску обавештајну службу. Зато су они успели да побегну из митровичког затвора брзо после затварања након изрицања пресуде. То је било невероватно фрустрирајуће.

УНС: Рекли сте да су извештаји о свему што се дешавало на терену подношени Кушнеру, односно да је по ланцу команде имао увид у све што се дешавало: нестанке, убиства, друге злочине против цивила... Tврди да није знао. Реаговао је бурно када је упитан за извештај швајцарског сенатора Дика Мартија о трговини људским органима на Косову. Како то коментаришете?

Келок: Званично изјављујем да је специјални представник генералног секретара УН-а био у потпуности упознат са свим криминалним активностима на Косову. Отишао бих корак даље и рекао да је он заправо на неки начин имао корист од свог положаја.

УНС: Може ли се извући закључак да је унутар УНМИК-а постојало заташкавање злочина?

Келок: Многе земље су имале интересе на Косову, конкретно САД. Изградња кампа Бондстил кроз потписан уговор са Хашимом Тачијем, који у то време није био председник, указивала ми је на то да ће несумњиво то постати. Америчка администрација у време Клинтонових и Олбрајтова су олакшали његов избор за председника.

УНС: Период током којег сте радили на Косову такође поклапа се са временом о којем говори извештај Дика Мартија и мандатом Специјализованих већа за ратне злочине у Хагу. Има ли наде да ће овај суд донети правду нашим колегама, као и другим убијеним и отетим цивилима на Косову?

Келок: Мора. Суд је једина нада за жртве на свим странама да остваре правду за оно што се догодило на Косову.

Што се тиче убистава, застрашивања и нестанака новинара пре мог доласка на Косово, могу само да кажем: Свака особа, укључујући новинаре, политичаре, професоре или свако ко је говорио против ПДК-а био је у огромној опасности од њихових насилника, углавном повезаних са Косовским заштитним корпусом (КЗК).

Некажњиво су деловали под надлежношћу оних који ће касније водити земљу, уз подршку владе САД. Радило се о застрашивању „до даске“- чак је и мени суптилно прећено након што смо ухапсли клан Гецијевих.

Убиство новинара АП-а Керема Лотона

УНС: Истраживали сте и случај убиства новинара агенције АП Керема Лотона, који је убијен у минобацачком нападу близу границе са Македонијом. Албанска страна је окривила Македонце за напад, док су Македонци тврдили да није постојала могућност да њихови војници испале гранате. Ипак, очигледно је да су биле присутне оружане снаге које није требало да буду тамо?

Келок: Веома занимљив случај. По доласку у мртвачницу, дочекало ме је неколико америчких војника, полицајаца и службеника у цивилу. Американци су захтевали да се одмах обави обдукција како би могао да се утврди узрок смрти и врста оружја које је коришћено. На телу господина Лотона било је неколико пробојних рана које су деловале као последица експлозије и уласка шрапнела у тело и главу.

Присутни представници САД захтевали су обдукцију, како би узели трагове и идентификовали порекло употребљеног оружја, док су представници агенције из Уједињеног Краљевства захтевали су да се тело одмах нетакнутно врати у УК. Био је то један од најстреснијих дана на Косову, а таквих дана је било много.

УНС:  Убиство Керема Лотона створило је тензију између Велике Британије, чији је држављанин био, и Сједињених држава. Да ли је реч о прикривању детаља убиства?

Келок: Мишљење је било да је господин Лотон убијен муницијом испаљеном из Македоније, из области Тетова или Куманова. Веровало се да је муниција била америчке производње и/или тип гранате.

Када сам довео међународног истражног судију у мртвачницу, уследила је целодневна истрага и представљање ставова обеју земаља. На крају, после много међународних консултација, судија је пресудио да тело не мора да се подвргне обдукцији и да може одмах да се врати у УК.

Мртвозорник није био опремљен да обави обдукцију по европским или северноамеричким стандардима. Након те одлуке, помогао сам да се тело смести у врећу, а потом и у метални сандук који је заварен, а онда испратио посмртне остатке до приштинског аеродрома, на којем је авион Уједињеног Краљевства чекао са упаљеним моторима да одлети пре надолазеће јаке олује.

Италијански војници су трчали ка нама и ја сам био веома забринут за безбедност свих. Међутим, у изненађујућем чину поштовања, формирали су два реда и постављајући оружје у став одали дирљиву пошту дописнику који је погинуо на дужности. Сви су се укрцали у авион остављајући кола са упаљеним моторима на аеродрому, а његова девојка и ја смо oстали на писти по страшној олуји која се спустила на нас.

УНС: Да ли сте Ви и његова породица икада сазнали како је убијен и ко је убица?

Келок: Чак и након покушаја да то сазнам из медија, нисам чуо ништа. Заправо је медијски представник који је дошао да преузме посмртне остатке Керема Лотона радио на канадској телевизији „Глобал њуз“ и надао сам се да ћу једног дана нешто сазнати о овом случају.

УНС: Каква је могућности да се после толико времена расветле убиства новинара и медијских радника на Косову? 

Келок: Бојим се, док је Тачи на месту председника, мало је вероватно да ће објективне истраге расветлити судбине несталих и убијених.

Биће интересантно видети да ли ће Косово ући у НАТО и по коју цену. Још једна занимљива истрага био је масакр у Дреници – Гецијевом родном селу... Зашто су наши истражитељи нападнути док су покушавали да утврде ко је починио убиства? Вероватно зато што су Срби заиста одговорни.

* Преузимање делова или целокупног текста је дозвољено уз обавезно навођење извора

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Текст је резултат истраживања Удружења новинара Србије о убијеним и несталим новинарима на Косову. Истраживање се спроводи у оквиру пројекта Удружења новинара Србије подржаног од стране Министарства културе и информисања Републике Србије. Ставови изнети у тексту не одражавају нужно ставове и мишљења органа који је пројекат подржао.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ish shefi i UNMIK-ut Stju Kellok: Shërbimet e inteligjencës dinin se kush ishte i dyshuar për vdekjen e gazetarëve

- Gazetarët e vrarë dhe të rrëmbyer në Kosovë e informonin publikun në kundërshtim me dëshirat e Partisë Demokratike të Kosovës (PDK). Nëse gazetarët nuk hiqnin dorë nga tregimet e tyre, pasonin rrëmbimet, rrahjet dhe vrasjet e gazetarëve dhe të anëtarëve të familjeve të tyre, thotë kapiteni Stju Kellok (Stu Kellock), ish shefi i Departamentit të UNMIK-ut për Krime të Rënda në Prishtinë, në intervistën ekskluzive për Asociacionin e Gazetarëve të Serbisë (UNS). 

Kelloku ishte një nga inspektorët më të shquar policorë kanadez, me më shumë se 36 vite përvojë në Shërbimin policor të Torontos dhe në Forcat e Armatosura të Kanadasë. Është polici i parë i huaj i ftuar të ndihmojë Departamentin Antiterrorist në kuadër të Administratës Policore të Nju Jorkut, pas sulmit të 11 shtatorit të vitit 2001 në SHBA. Ishte shefi i Departamentit të UNMIK-ut për Krime të Rënda nga shatori i vitit 2000 deri në qershor të vitit 2001. 

Sot, në Polici ushtarake, është këshilltar i Shtabit të Mbrojtjes Kombëtare në Otavë, profesor në programimin e Sigurisë Kombëtare në kolegjin “Daram”, konsulent për çështje të sigurisë dhe drejtor i  Institutit Ushtarak Mbretëror Kanadez. 

- Në Kosovë kam ardhur ne fillim të shtatorit të vitit 2000 si hetues dhe pastaj e mora komandën mbi Departamentin për Krime të Rënda. Kemi bashkëpunuar me Skuadrën kundër vrasjeve, por nuk kemi pasur kompetenca për vrasjet që kanë ndodhur para arritjes sime. Kemi punuar në rastet e kidnapimeve dhe të personave të zhdukur me Departamentin për Personat e Zhdukur. Kjo kohë ishte jashtëzakonisht e rëndë, sepse një pjese e madhe e infrastrukturës së sistemit gjyqësor ishte e shkatërruar në konflikte. 

Mes palëve ekzistonte mosbesimi në përgjithësi, kurse Kombet e Bashkuara (KB) kanë hasur në mosbesim dhe urrejtje, me te cilat nuk ishin përballur më parë, për shkak të faktit se për herë të parë në historikun e Kombeve të Bashkuara kemi pasur primat. Dëshmitarët e krimit kishin frikë t’i lajmërojnë incidentet për shkak të kërcënimeve dhe frikësimit. Përkundër programeve të shumta për mbrojtjen e dëshmitarëve dhe amnistinë për armë, njerëzit kompetent në KB na refuzuan. 

Ka pasur zhdukje të raporteve mbi vrasjet e gazetarëve 

UNS: Çka ka ndërmarrë Departamenti juaj për t’i zbardhur vrasjet e gazetarëve dhe të punonjësve në media dhe cilët janë rezultatet?

Kellok: Ata gazetarë e kanë informuar publikun në kundërshtim me mesazhet që u dërgonte PDK-ja. Kërcënimi dhe frikësimi ishin hapat a parë. Nëse gazetarët nuk hiqnin dorë, pasonin rrëmbimet, rrahjet dhe vrasjet e tyre dhe të anëtarëve të familjeve të tyre. 

UNS: Hetimi i zhdukjes së kolegut Marjan Mellonashit (Marjan Melonaši) zyrtarisht është hapur pesë vite pas asaj ngjarjeje. Dokumentet e Njësisë për Hetime të Krimeve e konfirmojnë këtë fakt. 

Kellok: Nuk mund të them me siguri të plotë se zhdukja e tij nuk është hetuar, por mund të Ju them se në atë kohë, kur unë arrita (në shtator të vitit 2000) në UNMIK ishin të hutuar. Një plan i menduar shpejtë për mbikëqyrjen policore në Kosovë, u krijua pa sigurim të infrastrukturës dhe mbikëqyrjes logjistike, administrative dhe gjyqësore. 

Gjeja e parë që e kam bërë kur kam ardhur në vendin e udhëheqësit të Departamentit ishte sistemi për monitorimin e rasteve. Më parë, të gjitha raportet u dorëzonin te personi i cili në atë moment ishte në detyrë, pa metodologji të organizuar të monitorimit ose të sigurimit të burimeve të domosdoshme për hetimin e krimeve të rënda. 

Raportet duhej të përktheheshin. Policët nga mbarë bota kishin një mori mënyrash të shkrimit të raporteve dhe një varg të gjerë të aftësive hetuese, të kualifikimeve dhe të përvojave. E dimë që kishte edhe simpatizantë të PDK-së, që punonin si ndihmës për gjuhë (përkthyes) ose madje edhe në ShPK-në (Shërbimi Policor i Kosovës), të cilët ndoshta edhe i kanë zhdukur raportet, nëse kanë pasur rast për një gjë të tillë. 

UNS: Në hetimin e vrasjes së gazetarit Shefki Popovës, Policia e UNMIK-ut i mori dokumentet nga shtëpia e tij, për të cilët nuk dihet ku janë?

Kellok: Siç thashë, shënimi, ruajtja dhe dokumentimi i provave ishte ad hoc dhe shpesh herë varej nga profesionalizmi i hetuesit dhe i udhëheqësit. Gjithashtu, provat kryesisht i mbante hetuesi, pa ruajtje qendrore/ pa vend për ruajtje, gjë që do ta kishte siguruar vazhdimësinë dhe kontrollin.

UNS: A keni vërejtur se provat po zhdukeshin gjatë hetimeve ose që hetimet nuk janë zhvilluar me ndërgjegje? 

Kellok: Ndoshta, në fillim të qëndrimit tim, por përpiqesha që t’i sillesha hetuesit më të mirë dhe më të kualifikuar në Departamentin tim. Nuk pranoja asgjë më pak se njëqind për qind profesionalizëm dhe objektivitet. I pushova nga puna disa njerëz sepse nuk ishin çfarë kërkoja unë. 

Përveç kësaj, zhvilloja edhe hetime kundër të punësuarve në KB kur një gjë e tillë ishte e nevojshme dhe i dërgoja raportet në zinxhirin e komandës. 

Përgjithësisht, hetuesit e mi kanë punuar të përkushtuar, me profesionalizëm dhe paanshmëri në rastet që u ishin caktuar dhe i kanë çuar deri në fund çdo herë kur një gjë e tillë ishte e mundur. Është më se e qartë se ambientin e punës e kishim me plot sfida, dhe gjithsesi që kishte mungesë të përvojave dhe të resurseve njerëzore. Jemi përpjekur shumë për të bërë çdo gjë që ka qenë e mundur, e sidomos t’i ngushëllojmë dhe t’i përkrahim viktimat, dëshmitarët dhe familjet e tyre. 

Kellok: Gjyqtarët dhe prokurorët lokalë i ndihmonin të akuzuarit  „Fituesit shqiptaro-kosovar“ prapë e shkruanin historinë. Lirimi i shqiptarëve nga serbët e krijoi një iluzion se KB-ja është “në duar të” ish pjesëtarëve të UÇK-së. Kjo gjë ndikoi negativisht në çdo bashkëpunim me Policinë civile të KB-së, e cila për herë të parë në histori kishte kompetenca ekzekutive. Kishim mundësi të hetojmë, të arrestojmë dhe të mbajmë në paraburgim personat që i shkelnin rregullat e ndryshme, si dhe të ofrojmë ndihmë në ndjekjen penale të shkelësve.  Rastet e shumta kundër shqiptarëve të Kosovës që arrinin te gjyqtarët dhe prokurorët lokalë nuk ishin proceduar, sepse ata i përkrahnim të akuzuarit, kurse aktakuzat hidheshin poshtë. Kjo gjë e forcoi edhe më tej mosbesimin në sistemin tonë dhe në aftësinë tonë që t’i hetojmë krimet paanshëm. Madje, edhe sipas analizës sime objektive të veprave penale të kryera nga serbët dhe shqiptarët të Kosovës, ishte e qartë se gjërat ishin kurdisur në dobi të shqiptarëve të Kosovës. Besoja se kryesisht do t’i hetojmë krimet serioze që i kishin kryer serbët, edhe mediat ndërkombëtare e nxitnin këtë supozim. Supozimi im u tregua si i gabuar.

Shërbimet e inteligjencës ndërhynin në hetimet e vrasjeve të gazetarëve 

UNS: UNS-i gjatë hulumtimit arriti te informata se interesat e shërbimeve të inteligjencës ndërhynin në vrasjen e gazetarit Xhemajl Mustafës, si dhe që kjo mund të jetë njëra prej arsyeve pse nuk dihet kush është vrasësi. A i konfirmojnë njohuritë e juaja dyshimet tona?

Kellok: Besoj se ata e dinë se kush është i dyshuari për vdekjen e tij. Edhe PDK-ja edhe Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) kishin njerëz të cilët bashkëpunonin me agjenci të ndryshme të inteligjencës, që ishin në anët e kundërta dhe kjo gjë na e vështirësonte punën ne masë të konsiderueshme. 

Akterët e jashtëm nga SHBA-të, MB-ja, Franca dhe shtetet e tjera, nuk e respektonin përparësinë që e kishte Policia e UNMIK-ut në hetimet penale, pas përfundimit të intervenimit të NATO-s në rajon. Kisha informata se praktikisht në çdo rast dikush punonte për dikë tjetër për t’i përmbushur qëllimet e tij. 

UNS: A jeni ballafaquar gjatë hetimeve me presione dhe a Ju është sugjeruar që disa hetime nuk duhej të vazhdoheshin ose që tërësisht duhej të liheshin anash?

Kellok: Në çdo rast që kishte një sfond politik isha nën presionin e eprorëve që të jem i kujdesshëm (që do të thoshte që ata të aprovojnë çdo gjë para se t’i ndërmarr hapat e mëtejshëm) ose i refuzoja udhëzimet e qarta për ta ndërprerë punën e mëtejshme. Andaj e kemi dërguar drejtpërsëdrejti ish komandantin e UÇK-së, Sabit Gecin para gjykatës ndërkombëtare, në mënyrë që ata të merren me aktakuzë kundër tij dhe dy të tjerëve. 

Komandanti im, pas aktgjykimeve të shqiptuara ndaj Gecit dhe bashkëpunuesve të tij, theksoi: “Nuk ishim të sigurt se a do të të lejonim të vazhdosh të punosh në këtë rast”, por në fund ishin të kënaqur me rezultat, sepse kjo rëndësishëm e riti besueshmërinë ndaj KB-së, e sidomos në njësinë tonë. 

E kuptoja qartë se të gjitha ato hetime ndikonin në besueshmërinë ndaj KB-së. Pritej që t’i ndiqnim udhëzimet e tyre, çfarëdo qofshin ato. Por, ne atje ishim për të punuar sipas ligjit, nuk mund të dëmtoja profesionalizmin dhe integritetin tim, dhe kjo gjë shpesh me çonte deri në konflikt me politikanët që kishin ide të tjera- duke e përfshirë këtu edhe Bernar Kushnerin (Bernard Kouchner) të cilin e shoqëroja nga vendi i krimit, të cilin përpiqej ta shfrytëzonte.

KB-ja më ndaloi që ta hetoj Thaçin; Shumicën e krimeve në mandatin tim e kanë kryer shqiptarët Gjatë mandatit tim si hetues dhe pastaj si udhëheqës i Departamentit, kam zbuluar se shumicën e krimeve që na i kanë caktuar ose që i kemi marrë, në të vërtetë i kanë kryer shqiptarët e Kosovës. Shembulli që e pikturon këtë gjë ishte arrestimi i Sabit Gecit dhe i grupit të tij kriminal.  Kur desha ta hetoj Hashim Thaçin, isha i ndaluar nga KB-ja për shkak të faktit se SHBA-të kanë caktuar që në fund ai të bëhet kreu i shtetit. Për këtë arsye Sabit Geci menjëherë është dërguar para prokurorëve ndërkombëtarë, në mënyrë që ata të merren me rastin kundër tij dhe kundër dy kolegëve të tij. Është i dënuar për krim të organizuar dhe terrorizëm para gjykatës ndërkombëtare.  Mendoj se kjo gjë ka pasur një ndikim tepër të madh në vendosjen e besueshmërisë ndaj Policisë së KB-së dhe gjykatës ndërkombëtare. Dëshmitarët më në fund filluan të paraqiteshin dhe t’iu ofrojnë gjykatave prova për krime, tregon kapiten Kelloku për mjedisin në të cilin punonte.

UNS: Aleksandër Simoviq (Aleksandar Simović) është rrëmbyer në Prishtinë, e pastaj është vrarë. Momir Stokuqa (Momir Stokuća) është vrarë në apartamentin e tij në Prishtinë. Këto krime ndodhën pas ardhjes së NATO-s në Kosovë. A keni pasur dijeni se kush e “udhëheq” Prishtinën? A ishin ato misionet ndërkombëtare të cilave u është dhënë mandati apo udhëheqësit lokalë të UÇK-së?

Kellok: Pyetje interesante. Kur arrita, NATO ende e kishte mandatin e sigurisë në Kosovë. Ushtria e kishte primatin në, siç e quam ne, kryerjen e operimeve. KB-ja e kishte mandatin e administratës kalimtare dhe përpiqej t’i zbatojë detyrat e ndryshme. 

As UÇK-ja, as PDK-ja nuk kanë pasur kurrfarë autorizimesh ligjore. Megjithatë, kishin ndikim. KFOR-i nuk ka pasur kapacitete për hetime penale, dhe nuk kishte as mandat për një gjë të tillë. Kjo është arsyeja pse nuk ka pasur hetim të bazuar mbi prova para formimit të Policisë së UNMIK-ut. 

UNS: A kanë qenë të ftuar udhëheqësit lokalë ndonjëherë në biseda informuese? A kanë folur ndonjëherë për këto krime? 

Kellok: Me ta bisedonim përfaqësuesit politikë të shërbimeve të inteligjencës për të marrë informata mbi drejtimin në të cilin misioni mund të veprojë më tutje. 

Zhdukja e provave për vrasjet dhe rrëmbimet e gazetarëve 

UNS: Si e komentoni zhdukjen e dokumenteve për vrasjen e Momir Stokuqës (Momir Stokuća) nga arkivi i UNMIK-ut? Si komentoni që hetimi për këtë rast nuk u hap asnjëherë.?

Kellok: E dimë që ka pasur pjesëtarë të ShPK-së (Shërbimi Policor i Kosovës) që ishin simpatizantë të PDK-së  dhe të ish pjesëtarëve të UÇK-së. Nëse e kishin rastin, sigurisht që kanë bërë çdo gjë për t’i ndihmuar patronëve të tyre politikë dhe ish patronëve ushtarakë, duke e përfshirë frikësimin e dëshmitarëve dhe zhdukjen e provave. Për këtë i përdornim disa përkthyes, në mënyrë që ti marrim deklaratat e sakta nga viktimat dhe dëshmitarët. 

UNS: Lubomir Knezheviq (Ljubomir Knežević) u zhduk në  Vushtrri. Familjet e serbëve të kidnapuar i ndërlidhin disa zhdukje me tregimin për tregti me organe. Ajo që është e sigurt, është se disa dëshmitarë nga Vushtrria e identifikuan Gani Ymerin, si rrëmbyesin, i cili ishte edhe pjesëtar i Trupave Mbrojtëse të Kosovës, dhe hetimi është ndërprerë. Edhe prokurori e gjykatësi hetues u zëvendësuan. A ka pasur raste të tjera të diskreditimit të gjyqtarëve dhe të prokurorëve ndërkombëtarë për shkak të presioneve nga qendrat paralele të fuqisë?

Kellok: Edhe pse s’jam njoftuar me atë rast konkret, kjo ishte në përputhje me kontrollin absolut që e kishin PDK-ja dhe Hashim Thaçi mbi të gjitha gjërat që ndodhnin në Kosovë. Ai punonte pandëshkueshëm dhe me autorizim të Britanisë së Madhe, SHBA-ve dhe agjencisë CIA. Medllin Ollbrajt (Madeleine Albright) gjatë negociatave në Rambuje në vitin 1999 ka vendosur që Thaçi në fund të bëhet kreu i shtetit. 

Gjithashtu mund ta konfirmoj zhgënjimin që e patën disa nga prokurorët ndërkombëtarë për shkak të presionit politik ndaj tyre. E di që kjo gjë e detyroi një prokuror britanik ta lëshojë misionin. 

UNS: A kanë ndërhyre qendrat e pushtetit kosovar dhe ndërkombëtar në hetimet e vrasjeve dhe të rrëmbimeve të gazetarëve dhe të civilëve të tjerë?

Kellok: Absolutisht, sidomos shërbimet e inteligjencës britanike, amerikane dhe franceze, dhe jo vetëm në rastin e gazetarëve. Çdo qytetar akademik, gazetar ose politikan ishte objekt i ndikimit të tyre, qoftë të sofistikuar apo jo. 

Kushneri dinte çdo gjë për gazetarët e vrarë dhe e keqpërdorte pozitën e vet 

UNS: Kur bëhet fjalë për punën Tuaj në Prishtinë, përsëriten dy tregime. I pari: që eprorët Juaj ishin të pakënaqur për shkak të arrestimit të Sabit Gecit, njërit nga udhëheqësit e UÇK-së dhe se pas arrestimit të tij janë organizuar takimet e fshehta brenda UNMIK-ut, në të cilët shefet e Juaj e shqyrtonin punën e Departamentit në krye të cilit ishit ju. Tregimi i dytë, është se gjoja (pas arrestimit të Gecit), shefi i atëhershëm i UNMIK-ut Bernar Kushner urdhëroi që të kërkohet aprovimi i tij i qartë për bastisje të pronave në pronësi të familjeve kryesore në Kosovë. Cili është i vërteti?

Kellok: Të dy tregimet janë të vërteta. Kushneri e dha në urdhër të tillë, dhe e vetmja mënyrë për t’i mbajtur Gecin, Ilir Tahirin dhe Xheladin Gecin në paraburgim ishte që t’i sjellim para gjykatës ndërkombëtare. Jam i sigurt, po mos t’i kishim sjellë para asaj gjykate, që ata do të kishin dalë në liri dhe që me siguri do te ishin zhdukur nga vendi, siç ka qene edhe rasti me njeriun qe e vendosi eksplozivin nën autobusin e Nish ekspresit (në vendin e quajtur Llivadice në vitin 2001). 

Flitej se Ilir Tahiri dhe Geci i vogël punonin për Shërbimin e Inteligjencës së Francës. Kjo është arsyeja pse ata arritën të iknin nga burgu në Mitrovicë shpejt pas arrestimit dhe pas shqiptimit të aktgjykimit. Kjo ishte jashtëzakonisht dëshpëruese. 

UNS: Thatë se raportet për çdo gjë që ka ndodhur në terren i janë dërguar Kushnerit, përkatësisht që sipas zinxhirit të komandës, ai e kishte pasqyrën për çdo gjë që ndodhte: zhdukjet, vrasjet, krimet e tjera kundër civilëve... Ai pohon se nuk dinte. Reagoi keq kur ishte pyetur për raportin e senatorit zviceran Dik Martit për tregtinë me organe njerëzore në Kosovë. Si e komentoni këtë gjë?

Kellok: Zyrtarisht deklaroj se Përfaqësuesi i Posaçëm i Sekretarit të Përgjithshëm të KB-së ishte në tërësi i njohur me të gjitha aktivitet kriminale në Kosovë. E kisha bërë edhe një hap më tej dhe kisha thënë se ai në të vërtetë e ka pasur një dobi nga pozita e tij. 

UNS: A mund të vihet në përfundim se brenda UNMIK-ut ka ekzistuar mbulimi i krimeve?

Kellok: Shumë shtete kanë pasur interesa të veta në Kosovë, konkretisht SHBA-të. Ndërtimi i Kampit Bondstill përmes një marrëveshjeje të nënshkruar me Hashim Thaçin i cili në atë kohë nuk ishte president, më ka treguar se ai pa asnjë dyshim do të bëhet kreu i shtetit në të ardhmen. Administrata amerikane në kohën e Klintonëve dhe të Ollbrajtës e lehtësoi zgjedhjen e tij për president. 

UNS: Koha gjatë të cilës ju keni punuar në Kosovë, gjithashtu përshtatët me kohën për të cilën bëhet fjalë në raportin e Dik Martit dhe me mandatin e Dhomave të Specializuara për Krime të Luftës në Hagë. A ka shpresë që kjo gjykatë do të sjellë drejtësi për kolegët tanë, si dhe për civilët e tjerë të vrarë dhe të rrëmbyer në Kosovë?

Kellok: Patjetër që po. Gjykata është shpresa e vetme për viktimat në të gjitha anët, në mënyrë që të realizohet drejtësia për atë çka ka ndodhur në Kosovë. 

Sa i përket vrasjeve, frikësimeve dhe zhdukjeve të gazetarëve para arritjes sime në Kosovë, vetëm mund të them: Çdo person, duke i përfshirë edhe gazetarët, politikanët, profesorët ose këdo që ka folur kundër PDK-së ishte në rrezikun e madh nga ngacmuesit e tyre, kryesisht të ndërlidhur me Trupat Mbrojtëse të Kosovës (TMK). 

Vepronin pandëshkueshëm nën kompetenca të atyre që më vonë do ta udhëhiqnin vendin, me mbështetjen e qeverisë së SHBA-ve. Punohej në frikësim “në tej masë”-  madje edhe unë isha i kërcënuar në mënyrë të sofistikuar pasi që e kemi arrestuar klanin e Gecajve. 

Vrasja e gazetarit të AP-së Kerem Llotonit 

UNS: E keni hetuar rastin e vrasjes së gazetarit të agjencisë AP Kerem Llotonit (Kerem Lowton), i cili u vra në një sulm mortaje afër kufirit me Maqedoninë. Ana shqiptare i fajësonte maqedonasit për sulm, kurse maqedonasit pohonin se nuk ka ekzistuar mundësia që ushtarët e saj i kanë gjuajtur granatat.

Megjithatë, është më se e qartë që ishin të pranishme forcat e armatosura që nuk duhej të ishin atje?

Kellok: Një rast shumë interesant. Pas arritjes në morg më priten disa ushtarë amerikanë, policë dhe zyrtarë në civil. Amerikanët kërkonin që menjëherë të kryhet obduksioni për ta caktuar shkakun e vdekjes dhe llojin e armës së përdorur. Në trupin e zotëri Llotonit kishte disa plaga shpuese që dukeshin si pasojë e eksplozionit dhe hyrjes se shrapnelave në trup dhe kokë. 

Përfaqësuesit e pranishëm të SHBA-ve kërkonin obduksion në mënyrë që ata t’i marrin gjurmët dhe ta identifikojnë origjinën e armës së përdorur, kurse përfaqësuesit e agjencisë nga Mbretëria e Bashkuar kërkonin që trupi, i paprekur, të dërgohet menjëherë në MB-në. Kjo ishte një nga ditët më të stresuara në Kosovë, e kishte shumë ditë të tilla. 

UNS: Vrasja e Kerem Llotonit krijoi tensione mes Britanisë së Madhe, shtetas i cilës ishte dhe Shteteve të Bashkuara. A bëhet fjalë për mbulimin e detajeve të vrasjes?

Kellok: Mendimi ka qenë që zotëri Lloton ishte vrare me municionin e shkrepur nga Maqedonia, nga rajoni i Tetovës ose Kumanovës. Besohej se municioni ishte prodhim amerikan dhe/ose lloj granate. Kur e kam sjellë gjykatësin hetimor ndërkombëtar në morg, pasoj hetimi gjatë gjithë ditës dhe prezantimi i qëndrimeve të të dy shteteve. Në fund, pas shumë konsultimesh ndërkombëtare, gjykatësi mori vendim se trupi nuk duhet t’i nënshtrohet obduksionit dhe që mund të kthehet menjëherë në MB-në. 

Koroneri nuk ishte i pajisur për ta kryer obduksionin sipas standardeve evropiane dhe të Amerikës Veriore. Pas këtij vendimi, ndihmova që trupi të vendoset në një thes, e pastaj edhe në një arkivol të hekurt, i cili u saldua, dhe pastaj i përcolla mbetjet mortore deri në aeroportin e Prishtinës, ku aeroplani i Mbretërisë së Bashkuar priste me motorët e ndezur, për të fluturuar para stuhisë së fortë të paralajmëruar. 

Ushtarët italianë vraponin në drejtimin tonë dhe unë isha i shqetësuar për sigurinë e të gjithëve. Por, në një akt respekti befasues, i formuan dy rreshta duke i vendosur armët në pozitë, dhe bënë homazhe të prekshme për korrespodentin i cili vdiq në detyrë. Të gjithë hipën në aeroplan duke i lënë makinat me motorët e ndezur në aeroport, kurse e dashura e tij dhe unë rrinim në pistë midis stuhisë së tmerrshme e cila u lëshua mbi neve. 

UNS: A keni mësuar ndonjëherë Ju apo familja e tij se si është vrarë dhe kush është vrasësi?

Kellok: Madje edhe pas përpjekjeve që ta mësoj nga mediat, nuk kam dëgjuar asgjë. Në të vërtetë, përfaqësuesi i mediave i cili erdhi për t’i marrë mbetjet mortore të Kerem Llotonit, punonte në televizionin kanadez “Global News” dhe shpresoja se një ditë do të mësoja diçka për këtë rast. 

UNS: Cilat janë mundësitë që pas kaq shumë kohe të zbardhen vrasjet e gazetarëve dhe të punonjësve të mediave në Kosovë?

Kellok: Kam frike se përderisa Thaçi është ne postin e presidentit, ka pak gjasa që hetimet objektive do t’i zbardhin fatet e të zhdukurve dhe të vrarëve. 

Do të jetë interesante të shohësh se a do të hyjë Kosova në NATO dhe me çfarë çmim. Edhe një hetim interesant ishte ai i masakrës në Drenicë – vendlindjen e Gecit... Pse ishin sulmuar hetuesit tanë derisa përpiqeshin të përcaktojnë kush i kishte kryer vrasjet? Sigurisht sepse serbët ishin në të vërtetë përgjegjës. 

_______________________________________________________________________________

 

Former chief of UNMIK’s Regional Serious Crime Unit Stu Kellock: Intelligence Services Knew Who Suspects Were in Journalists’ Deaths

- The murdered and kidnapped journalists in Kosovo provided information to the public contrary to what the Democratic Party of Kosovo (PDK) wanted. If the journalists did not abandon stories, then kidnappings, beatings and murders of the journalists and/or their family members would follow, says Captain Stu Kellock, former chief of UNMIK’s Regional Serious Crime Unit in Priština, in an exclusive interview with the Journalists’ Association of Serbia (UNS).

Kellock is one of the most most decorated Canadian police officers, with more than 36 years of experience in the Toronto Police Service and the Canadian Armed Forces. He was the first foreign police officer to be invited to assist the Intelligence and Counter-Terrorism Divisions of the New York City Police Department after the 9/11 attacks. He was the chief of UNMIK’s Regional Serious Crime Unit in Priština between September 2000 and June 2001.

Today he serves with the military police as an advisor to National Defence Headquarters in Ottawa, as a Professor for the National Security Program at Durham College, a consultant on security matters and as a Director of the Royal Canadian Military Institute.

- I arrived in Kosovo at the beginning of September 2000 as an investigator and later took command of the Serious Crimes Unit. We worked with the Murder Squad, but had no jurisdiction on homicides that occurred prior to my arrival. We worked on cases of kidnapping and missing persons with the missing persons unit. That time was extremely difficult, because much of the infrastructure of the legal system was destroyed in the conflict.  

There was general mistrust among the parties and the United Nations (UN) encountered the kind of mistrust and hatred it had never faced before due to the fact that we had primacy for the first time in the history of the United Nations. Witnesses to crimes were afraid to report incidents due to threats and intimidation. Despite numerous demands for a witness protection program and weapons amnesty, we were refused by the UN authorities.

Some Reports on Journalists’ Murders Were Removed

UNS: What did your Unit do to shed light on the murders of journalists and media professionals and what were the results?

Kellock: These journalists provided information to the public that was contrary to the messages sent by the PDK. Threats and intimidation were the first steps. If the journalists did not give up, then kidnappings, beatings and murder of them and/or their family members followed.  

UNS: An investigation into the disappearance of colleague Marjan Melonashi was officially opened five years after the event. This is confirmed by the crime investigation unit files.

Kellock: I cannot say with absolute certainty why his disappearance was not investigated, but I can tell you that at the time when I arrived (September 2000), there was confusion in UNMIK. A hastily designed plan for police oversight in Kosovo was created without providing infrastructure, logistical, administrative and judicial oversight. The first thing I created when I took over as Unit Chief was a case tracking system. Prior to that, all reports were submitted to whomever was on duty at the time, without any organized methodology of monitoring or providing necessary resources to investigate serious crimes. Reports had to be translated. Police officers from around the world had innumerable ways of writing reports and a wide range of investigative talents, qualifications and experiences. We know there were also PDK sympathizers working as language assistants or even in the KPS (Kosovo Police Service), who may even have removed reports if they got the opportunity to do so.   

UNS: In the investigation into the murder of journalist Shefki Popova, UNMIK police took documents from his house, the whereabouts of which are unknown.

Kellock: As I said, recording, storing and documenting evidence was ad hoc and often depended on the professionalism of the investigators and leadership. Also, evidence was generally retained by the investigator with no central repository for continuity and control.

UNS: Did you notice that evidence disappeared during investigations or that the investigations were not conducted conscientiously?

Kellock: Perhaps at the beginning of my tour, but I made a great effort to bring the best, qualified investigators into my Unit. I accepted nothing less than one hundred percent professionalism and objectivity. I dismissed several people for not being so. I also led investigations against UN employees when necessary and sent reports to the Chain of Command. Overall, my investigators worked on their assigned cases committedly, professionally and objectively and saw them through to the end whenever possible. We obviously had a challenging work environment with a lack of resources and manpower. We tried very hard to do everything we could, especially to comfort and support victims, witnesses and their families.

Kellock: Local Judges and Prosecutors Helped the Accused The “Kosovo-Albanian victors” were rewriting history. The “liberation” of the Albanians from the Serbs created the illusion that the UN was “in the pocket” of former KLA members. That affected negatively any cooperation with the UN civil police which actually had executive powers for the first time in history. We could investigate, arrest and detain individuals who violated various regulations, as well as provide aid in the prosecution of offenders. Many cases against Kosovo Albanians that reached the local judges and prosecutors were not proceeded, because they supported the accused and the charges were dropped. That additionally increased mistrust in the system and in our ability to objectively investigate crimes. Even according to my objective analysis of criminal offenses committed by both Kosovo Serbs and Kosovo Albanians, things were obviously set up in favour of the Kosovo Albanians. I believed that we would primarily be investigating serious crimes committed by Serbs, and the international media incited that assumption. My assumption was proved to be false.

 Intelligence Services Interfered with Investigations into Journalists’ Murders

UNS: In its investigation, the UNS obtained information that the interests of intelligence services were involved in the murder of journalist Xhemail Mustafa, as well as that this might be one of the reasons why the killer’s identity is unknown. Do your findings confirm our suspicions?

Kellock: I believe they know who the suspects in his death are. Both PDK and LDK had people cooperating with various intelligence agencies to opposite ends, and that made work very difficult for us. External actors from the US, UK, France and other states did not respect the primacy of UNMIK police in criminal investigations after the cessation of NATO’s action in the region. I had information that in practically every case someone was working for someone else to achieve their goals.

UNS: During investigations, did you face any pressure or suggestion that certain investigations should not be conducted, or should be put aside?

Kellock: In every case that had a political background, I was under pressure from my superiors to be careful (which meant that they would have to approve everything before I took further steps), or I received clear direction to stop any further work. That is why we took former KLA commander Sabit Geci directly to the international court, so that they would deal with the charges against him and two others. After the convictions of Geci and his associates, my commander stated: “We were not sure if we were going to allow you to keep working on that,” but they were ultimately happy with the outcome as it gave significant credibility to the UN as our unit in particular.

I very much understood that all of these investigations had an impact on the credibility of the UN. We were expected to follow their orders, whatever they may be. But, we were there to follow the law, I could not compromise my professionalism and integrity, and that often got me into conflict with politicos who had other ideas – including Bernard Kouchner, whom I had escorted from crime scenes that he was trying to exploit.  

The UN Prevented Me from Investigating Thaci; Most of the Crimes During My Tenure Were Committed by Albanians During my tenure, as an investigator and then as the chief of the Unit, I found that most of the crimes we were assigned or which we assumed were in fact committed by Kosovo Albanians. The example illustrating that was the arrest of Sabit Geci and his group of criminals. When I wanted to investigate Hashim Thaci, I was prevented from doing so by the UN due to the fact that he was destined by the US to ultimately be the head of the country. That is why Sabit Geci was taken immediately to the international prosecutors, so that they would be seized with the case against him and two of his colleagues. He was convicted of organized crime and terrorism before the international court. I think that this had a huge influence on establishing the credibility of the UN Police and the international court. Witnesses were finally starting to come forward and give evidence on crimes to the courts, Kellock says about the atmosphere he was working in.

UNS: Aleksandar Simović was kidnapped in Priština, and then murdered. Momir Stokuća was killed in his apartment in Priština. These crimes occurred after the arrival of NATO in Kosovo. Did you know who was “managing” Priština? Was it the international forces that were mandated or the local KLA leaders?

Kellock: Interesting question. When I arrived, NATO still had the security mandate for Kosovo. The military had primacy, as we say, in the conduct of all operations. The UN had an interim administration mandate and attempted to carry out various authorities. Neither the KLA nor PDK had any legal authority. Nevertheless, they had influence.  KFOR had no criminal investigation capacity or the mandate to do so. That is why there is so much lacking in the way of evidence based investigations prior to the creation of UNMIK Police.

UNS: Were the local leaders ever called in for questioning? Did they ever talk about those crimes?

Kellock: Political and intelligence representatives talked with them in order to gain information on the direction in which the mission could proceed.

Removal of Evidence of the Murders and Kidnappings of Journalists

UNS: How do you comment on the disappearance of documents on the murder of Momir Stokuća from the UNMIK archive? How do you comment on the fact that an investigation into the case was never opened?

Kellock: We know that there were KPS (Kosovo Protection Force) members who were sympathetic to the PDK and former members of the KLA. If they were in a position to do so, of course they did everything to assist their political and former military masters, including intimidation of witnesses and removal of evidence. That is why we used multiple translators to get exact statements from victims and witnesses.  

UNS: Ljubomir Knežević disappeared in Vushtrri. The families of the kidnapped Serbs link some of the disappearances to the story of organ trafficking. What is certain is that some witnesses in Vushtrri identified Gani Ymeri as a kidnapper, who was a member of the Kosovo Protection Force, and the investigation was halted. Both the investigating judge and the prosecutor were replaced. Were there any other cases of discrediting international prosecutors and judges due to pressure from parallel power centers?

Kellock: Although I am not familiar with this particular case, this was in line with the absolute control PDK and Hashim Thaci had over everything that was going on in Kosovo. He operated with impunity and with the authority of the UK, USA and CIA. At the 1999 talks in Rambouillet, Madeleine Albright decided that Thaci was eventually going to be the head of state. I can also confirm the frustration that some international prosecutors had with the political pressure on them.  I know it forced one British prosecutor to actually leave the mission.

UNS: Did Kosovo and international centers of political power interfere with investigations into the murders and kidnappings of journalists and other civilians?  

Kellock: Absolutely, especially British, American and French intelligence services, and not just with journalists. Any academic, journalist or politician was subject to their influence, subtle or otherwise.

Kouchner Knew All About the Murders of Journalists and Abused His Position

UNS: When it comes to your work in Priština, two stories are repeated. Number one: that your superiors were unhappy about the arrest of Sabit Geci, one of the KLA leaders, and that after the arrest secret meetings were organized within UNMIK, where your bosses reconsidered the work of your unit. The other story is that allegedly (after Geci’s arrest) then Head of UNMIK Bernard Kouchner ordered that his explicit permission be requested in order to carry out searches of property owned by the leading families in Kosovo. What is true?   

Kellock: Both stories are true. Kouchner did order this and the only way to keep Geci, Ilir Tahiri and Xheladin Geci in custody was to take them before the international court. I am sure that, had we not taken them before this court, they would have been released and likely would have disappeared from the country, as was the case with the individual who had planted an explosive under a Niš Ekspres bus (in Livadice in 2001, journalist’s note). It was said that Ilir Tahiri and the younger Geci were working for French intelligence. That is why they managed to escape from Mitrovica prison soon after being incarcerated after sentencing. It was incredibly frustrating.

UNS: You said that reports on everything that happened in the field were submitted to Kouchner, i.e. that by chain of command he was aware of everything that happened: disappearances, murders, other crimes against civilians… He claims that he did not know. He reacted very strongly when asked about Swiss Senator Dick Marty’s report on organ trafficking in Kosovo. How do you comment on that?

Kellock: I officially state that the special representative of the UN secretary general was completely familiar with all criminal activities in Kosovo. I would take it a step further and state that he actually benefitted in some ways from his position.

UNS: Can one conclude that within UNMIK there was a culture of covering up crimes?

Kellock: Many countries had a vested interest in Kosovo, specifically the US. The construction of Camp Bondsteel through a signed agreement with Hashim Thaci, who was not the president at the time, indicated to me that he would undoubtedly become one. The US Administraton under the Clinton’s and Albright facilitated his presidency.

UNS: The period during which you worked in Kosovo also coincides with the time frame of Dick Marty’s report and the mandate of the Specialist Chambers in The Hague. Is there any hope that this court will bring justice to our colleagues, as well as to the other civilians killed and kidnapped in Kosovo?

Kellock: It has to. The court is the only hope for victims on all sides to get justice for what happened in Kosovo. As for the murder, intimidation and disappearance of journalists prior to my arrival in Kosovo, I can only say: any person, including journalists, politicians, educators or anyone who spoke out against the PDK was in extreme danger of their thugs, mostly associated with the Kosovo Protection Force. They operated with impunity under the authority of those who would later lead the country, backed by the US government. That was intimidation to the maximum – even I was subtly threatened after we arrested the Geci clan.

The Murder of Journalist Kerem Lawton

UNS: You also investigated the case of the murder of AP journalist Kerem Lawton, who was killed during a mortar attack near the border with Macedonia. The Albanian side blamed the Macedonians for the attack, while the Macedonians claimed that there was not even the slightest possibility that their soldiers had fired the shells. Still, it is obvious that there were armed forces that were not supposed to be there?  

Kellock: Very interesting case. Upon arriving at the morgue, I was met by a number of US military, police officers and officers in civilian clothes. The Americans demanded that an autopsy be carried out immediately so that the cause of death and type of weaponry used might be determined. There were several puncture wounds on Mr. Lawton’s body which appeared to be the consequence of an explosion and the entry of shrapnel to the body and head. The US representatives in attendance demanded an autopsy in order that they would retrieve and identify the origin of the weapons used, while UK representatives of the news agency demanded that the body be returned intact immediately to the UK. It was one of the most stressful days in Kosovo, and there were many such days.

UNS: The murder of Kerem Lawton created tension between Great Britain, whose citizen he was, and the United States. Was this a matter of hiding the details of the murder?  

Kellock: The thought was that Mr. Lawton was killed by ordnance fired from Macedonia, from the Tetovo or Kumanovo areas. The ordnance was believed to be manufactured in the US and/or a mortar type. When I brought the international investigating judge to the morgue, a daylong session of investigation and presentation of both countries’ opinions ensued. In the end, after much international consultation, the judge ruled that the body did not have to undergo an autopsy and that it could be returned to the UK immediately. The coroner was not equipped to conduct an autopsy according to European or North American standards. After that decision, I helped place the body in a body bag and then in a metal container that was welded shut, and then I escorted the remains to the Priština airport, where a UK aircraft was waiting with its engines on, to depart before an upcoming heavy storm. The Italian soldiers were running towards us and I was very concerned for everyone’s safety. However, in a surprising act of respect, they formed two lines and presented arms in a moving tribute to a correspondent who died in the line of duty. Everyone boarded the aircraft leaving cars with their engines running at the airport, and his girlfriend and I left standing on the runway in the wicked storm that had now decended upon us.

UNS: Did you and his family ever learn how he was killed and who the killer is?

Kellock: Even after attempts at finding out through the media, I heard nothing. The UK media representative there to retrieve Kerem Lawton had actually worked in Canada at Global News and I had hoped that I might learn something about this case someday. 

UNS: What is the likelihood of solving the murders of journalists and media professionals in Kosovo after all this time?

Kellock: I am afraid that, as long as Thaci is in the president’s seat, it is highly unlikely that any objective investigations will shed light on the fate of the missing and murdered.

It will be interesting to see if Kosovo will enter NATO and at what cost. Another interesting investigation was the massacre in Drenice – Geci’s home village… Why were our investigators attacked while trying to determine who committed the killings? Probably because the Serbs were the ones really responsible.