Истраживање УНС-а о убијеним и отетим новинарима на Косову

15. 12. 2017.

Аутор: Јелена Л. Петковић Извор: УНС

Несавесне истраге киднаповања новинара - Ново кажњавање жртава

Истражујући отмицу Ђурa Славуја, новинара Радио Приштине, који је заједно са колегом Ранком Перенићем киднапован 21. августа 1998. године, Удружење новинара Србије (УНС) је открило да се у бази Међународне комисије за нестале особе (ИЦМП) која чува ДНК материјал чланова породица несталих, узорци родбине Ђура Славуја воде под погрешним презименом. *

У наставку је овај текст преведен на албански и енглески језик. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Док у ИЦМП-ју кажу да је “од стране породице пријављен под презименом Славуљ”, демантујући то породица за УНС-ов Досије сведочи и да су узорке крви дали на три различите локације, по позиву са тачним презименом: прво брат, потом сестра, а затим и мајка, која је позив добила у Хрватској, а суочавање са чињеницом да се ДНК узорцима утврђује идентитет убијених, трајно јој је урушила здравље.

*Све породице су дале ДНК У току овог истраживања, а у разговорима са многим међународним званичницима на Косову, укључујући и шефицу Еулекса Александру Пападопулу, много пута нам је као разлог што се не зна судбина четворице наших киднапованих колега поновљено да породице нису дале ДНК узорке. У овом истраживању, УНС је потврдио да су породице свих отетих колега (Славуја, Перенића, као и породице Марјана Мелонашија и Љубомира Кнежевића) дале крв, што се може проверити и код Међународне комисије за нестале особе.

Породица Славуј која је у акцији “Олуја” протерана из родног Двора на Уни, а млађи син Ђура спасавајући живот отишао у Приштину, за 19 година није добила ниједну званичну информацију о томе како је нестао.

Уместо одговора, доживљавали су непријатности. И сада, када је породици Перенић стигло обавештење Еулекса да је истрага затворена 2013. године, информације о судбини Ђура Славуја и даље нема. Ако је истраживања ове отмице било, за мисију ЕУ на Косову остаје питање зашто породице Перенић и Славуј тужилаштво или полиција никада нису контактирали.

Стресови, трауме и понижења које су преживели услед неспровођења владавине права доказ су кршења основних чланова Европске конвенције о људским правима. Ни за то нико није одговоран.

Понижења у потрази за истином

- Ђуро је тога дана био на задатку, на који је кренуо са Ранком, са једним диктафоном, роковником и оловком. Они су били људи без оружја и без намере да направе икакво зло. Кренули су трагом информације о повратку монаха у манастир Зочиште и нису имали везе ни са војском, ни са политиком. То је била примарно хумана мисија, а завршила се тако да човек оде на посао и нестане. Могло се, може и данас, само треба добра воља да се учини корак напред. А корак напред могу да учине УНМИК, друге међународне и остале институције на Косову, јер се лако може утврдити која јединица је тога дана била присутна на потесу Ораховац – Велика Хоча и ко су им надређени, каже Перо Славуј, брат Ђура Славуја, у сведочењу за УНС-ов Досије.  

Након вести о нестанку, прва организација којој се 1998. породица Славуј обратила је био Комесаријат за избеглице на чијем се челу тада налазила Братислава Буба Морина.

- Нисам нешто био одушевљен трудом који су уложили, ни не замерам, можда није ни било могуће више. Замерам осталим организацијама, попут Међународног комитета Црвеног крста и УНХЦР-а. Једном, долазећи код њих из Јагодине у Београд да видим јесу ли нешто сазнали, доживео сам и неприлику. Службеник ме је дочекао са: “О, баш добро што си дошао, имаш ли неку нову информацију?” То је баш убијање здравог разума, истиче Перо Славуј.
 
Избегличка голгота

О животу свог брата и избору новинарске професије, Перо каже да је Ђуро од детињства био жељан знања.

-Желео је да иде у школу иако му време није. Пошто сам био две године старији договорили смо се да оставим код куће свеску или књигу, па да он дође у школу да ми их донесе. А онда да остане да би могао да прати наставу. Био је одличан ђак и имао је склоност према уметности. У Загребу је студирао историју и географију и почео да се бави новинарством.

Са немилим догађајима 1991., вратио се у село Гвозданско и у тој напетој ситуацији покушава да буде рационалан, смири људе када их понесе ратни занос. У Двору на Уни је основана локална “Радио Банија” и Ђуро је тамо брзо напредовао. Доласком “Олује”, отишао сам у Јагодину, сестра у Бешку, а Ђуро и супруга Софија у Приштину. Политика тадашње власти је била да се што већи број избеглог становништва оде на Косово, прича Перо Славуј.

“Немој да се плашиш, све је у реду”

Врло брзо Ђуро Славуј је добио посао у Радио Приштини.

- Као и свим избеглим и њима је било битно да се сачува жива глава. Он није размишљао о опасности, није био националиста. Становао је у хотелу Божур, пуном избеглица. Тада још нисам остварио права као ратни инвалид и Ђуро је моју породицу помагао. Није размишљао да напусти Приштину. На послу је врло брзо напредовао и добио поверење колектива, сећа се Перо Славуј.

У разговору за УНС-ов Досије он подвлачи да је два дана пре отмице позвао брата да дође у Јагодину.

- Када смо се чули 19-ог, апеловао сам да дођу. Самоуверено ми је одговорио: “Немој да се плашиш, све је у реду.” И онда, 23. августа, случајно пребацим ТВ на Вести у 15 часова и прво што чујем на РТС-у је да је нестао. Био сам избезумљен. Помогли су ми у локалној самоуправи у Јагодини, дали да бесплатно користим телефон. Звао сам сваког за кога сам мислио да може да помогне. Ђурин колега, Анђелко Марковић и ја смо отишли на Косово. Нисмо имали контакт са албанском страном, али је свима јасно да међународни фактори јесу.

Мајка је преминула, а отац би волео да зна, па макар на оном свету да јој каже шта се десило са Ђуром. Нема више дилеме да ли је жив. Али, истина би могла да се сазна, да се нађу земни остаци и да се достојно покопа. Одговорност је на директним и индиректним починиоцима, а бол додатно наноси неправда оних који се не труде да се овај и овакви случајеви реше. 

Знао и Вокер - Дављеник се и за сламку хвата. У потрази смо ишли дотле да смо покушавали и приватне детективске агенције да ангажујемо. И Вилијам Вокер, шеф тада посматрачке мисије Оебса на Косову, је био упознат са овим случајем. Ђуро никоме није наудио ни на Косову ни било где да је живео са својих 30-ак и нешто година, каже Перо Славуј.

Хвала УНС-у - Хвала Удружењу новинара Србије, и овде и на Косову, што нисте заборавили на Ђуру и што сваке године постављате таблу на месту где је нестао. Ви сте једини који се сетите. Нажалост, нисам више у прилици да дођем када је годишњица киднаповања, јер сам лошег здравственог стања и не могу да путујем, каже Перо Славуј.  Спомен- плоча коју чланови Удружења изнова обнављају и постављају, до сада је пет пута рушена.

* Преузимање делова или целокупног текста је дозвољено уз обавезно навођење извора

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Текст је резултат истраживања новинарског тима Удружења новинара Србије о убијеним и несталим новинарима на Косову. У оквиру постојећег Досијеа о убијеним и несталим новинарима од 1998. до 2005. године, објавићемо нова сазнања како би се јавност детаљно информисала, а домаћи и међународни правосудни органи подстакли да пронађу и казне починиоце ових злочина. Истраживање се спроводи у оквиру пројекта Удружења новинара Србије подржаног од стране Министарства културе и информисања Републике Србије.Ставови изнети у тексту не одражавају нужно ставове и мишљења органа који је пројекат подржао.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Unconscionable investigation of journalists' abductions - A new punishment of victims

By investigating the kidnapping of Djuro Slavuj, a journalist of Radio Pristina who was kidnapped on August 21, 1998 with his colleague Ranko Perenić, the Journalists’ Association of Serbia found that in the International Commission on Missing Persons (ICMP) database that keeps DNA the material of missing family members, samples the relatives of Djuro Slavuj are under the wrong surname. *

In the ICMP they say that "the family has been registered under the surname of Slavulj," but the family denied that to the UNS Dossiers claiming they provided blood samples at three different locations, following a call, with the exact surname: first brother, then sister, and then the mother, who received the call in Croatia, and whose health was permanently damaged when she faced the fact DNA samples were determined by the identity of those killed.

* All families gave their DNA During this research, and in conversations with many international officials in Kosovo, including EULEX Chief Alexandra Papadopoulou, we were told many times that the reason why the fate of our four abducted colleagues is unknown is because the families did not give their DNA samples. The UNS confirmed in its research that the families of all of the abducted colleagues (Slavuj, Perenić, as well as the families of Marjan Melonasi and Ljubomir Knežević) gave blood samples, which can be checked even with the International Commission on Missing Persons.

The Slavuj family, who was expelled from their native Dvor na Uni in the action "Storm - Oluja," and their youngest son Djuro went to Pristina to save his life, for 19 years did not get any official information about how he disappeared.

Instead of an answer they experienced unpleasantness. And now, when the Perenić family received a notice from EULEX that the investigation was closed in 2013, there is still no information about the fate of Djuro Slavuj. If there was an investigation of this abduction, then there is a question for the EU mission in Kosovo why the prosecution or the police never contacted Perenić and Slavuj families.

The stresses, traumas and humiliations that they have suffered due to the failure to enforce the rule of law are evidence of violations of the fundamental articles of the European Convention on Human Rights. No one is responsible for that.

Humiliations in search for the truth

- On that day, Djuro was on the task to which he went to with Ranko, with a single voice recorder, a diary, and a pen. They were people without weapons and with no intention of committing any evil. They went to follow the information about the return of the monks to the monastery of Zociste, and they did not have any connection with the army or politics. It was a primarily human mission, ending in a man going to work and his disappearance. A step forward could be made even today, only a good will is needed. A step forward can be made by UNMIK, other international and other institutions in Kosovo, because it is easy to determine which unit was present on that the day in Orahovac - Velika Hoca, and who were their superiors, says in his testimony for the UNS Dossiers Pero Slavuj, brother of Djuro Slavuj.

After the news of the disappearance, the first organization to which the Slavuj family referred to in 1998 was the Commissariat for Refugees, which was headed by Bratislava Buba Morina at the time.

- I was not enthusiastic about the effort they invested, nor did I mind that, maybe it was no longer possible. I am annoyed with other organizations, such as the International Committee of the Red Cross and UNHCR. Once, when I came to them in Belgrade from Jagodina to see if they found out anything, I experienced unpleasantry. The official welcomed me with - "Oh, it is good that you came, do you have any new information?" It is just killing common sense, Pero Slavuj points out.

 The refugees' Golghota 

About his brother's life and his choice of journalism as a profession, Pero says that since his childhood, he was eager to learn.

- He wanted to go to school, although still too young for that. Since I was two years older, we agreed that I would leave at home a notebook or a book, so that he could come to school and bring it to me. So he could then stay to follow the lessons. He was an excellent student, and he had a preference for art. He studied history and geography in Zagreb, and began to work with journalism.

After unfortunate events of 1991, he returned to the village of Gvozdansko, and in this tense situation he was trying to be rational, to calm people when they are driven by war. In Dvor na Uni, a local "Radio Banija" was established, and Djuro has progressed rapidly there. With the arrival of the "Storm," I went to Jagodina, my sister to Beska, and Djuro and his wife Sofia to Pristina. The politics of the then government was to get as many refugees as possible to Kosovo, says Pero Slavuj.

"Do not be afraid, everything is fine"

Very soon Djuro Slavuj got a job in Radio Pristina.

- Like all refugees, it was important for them to preserve their mere life. He did not think about the danger, he was not a nationalist. He lived in the hotel Bozur, full of refugees. At that time, I still did not exercise my rights as an invalid of war, so Djuro helped my family. He did not think about leaving Pristina. He quickly progressed to the job, and gained the trust of the collective, recalls Pero Slavuj.

In a conversation with the UNS Dossier, he underlines that two days before the kidnapping, he invited his brother to come to Jagodina.

- When we heard each other on the 19th, I urged them to come. He confidently answered, "Do not be afraid, everything is fine." And then, on August 23, I accidentally switched my TV to 15:00 o'clock news, and the first thing I heard on RTS is that he is missing. I was crazy. They helped me in the local self-government in Jagodina, they let me use the phone for free. I called everyone who I thought could help. Djuro's colleague, Andjelko Markovic and I went to Kosovo. We did not have contact with the Albanian side, but it is clear to everyone that the international factors had.

The mother died, and father would like to know, even if he could tell her in the afterlife what happened to Djuro.  No dilemma that he is no longer among the living.  But the truth could be found out, to find his remains and to give him a dignified burial. The responsibility lies with direct and indirect perpetrators, and those who are not trying to solve this and similar cases further inflict the pain.

Walker knew - A drowning person will grab for the straw. In our search we even attempted to hire private detective agencies. And William Walker, then Head of the OSCE Observer Mission in Kosovo, was familiar with this case. Djuro did not harm anyone in Kosovo or anywhere were he lived with his 30 and something years, says Pero Slavuj.

A thank to the UNS - I want to thank the Association of Journalists of Serbia, both here and in Kosovo, as you did not forget about Djuro, and because you put a memorial plate every year on the place where he disappeared. You are the only one that remembers. Unfortunately, I am no longer able to come to the anniversary of the abduction because I am in a poor state of health and cannot travel, says Pero Slavuj. The memorial plate, which the members of the Association re-renew and post, was broken for already five times.

* Reprinting, republishing or usage parts or the entire article is permitted with mandatory source guidance

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hetimet e pandërgjegjshme të kidnapimit të gazetarëve 

Duke e hetuar kidnapimin e Gjuro Sllavujit, gazetarit të Radio Prishtinës, i cili së bashku me Ranko Pereniqin u kidnapua më 21 gusht të vitit 1998, Asociacioni i gazetarëve të Serbisë ka zbuluar që në bazën e Komisionit ndërkombëtar për persona të zhdukur (ICMP) e cila e ruan materialin e ADN-së të anëtarëve të familjeve të zhdukurve, mostrat e Gjuro Sllavujit janë të shënuara me mbiemër të gabuar.

Përderisa në ICMP-në thonë së “nga ana e familjes është regjistruar nën mbiemrin Sllavul” duke demantuar këtë familja për Dosjen e UNS-it, dëshmon se mostrat e gjakut i kanë dhënë në tri lokacione të ndryshme, sipas ftesës me mbiemër të saktë: së pari vëllai, pastaj motra dhe në fund edhe nëna, e cila e ka pranuar ftesën në Kroaci, dhe ballafaqimi me faktin se me mostrat e ADN-it konfirmohet identiteti e të vrarëve, përherë ia shkatërroi shëndetin.

*Të gjitha familjet e dhanë ADN-in  Gjatë këtij hulumtimi, dhe në bisedimet më zyrtarët e shumtë ndërkombëtarë në Kosovë, duke e përfshirë edhe shefen e EULEX-it, Alexandra Papadopuolu, shumë herë si arsyeja pse nuk dihet asgjë për fatin e katër kolegëve tanë të zhdukur, u përsërit që familjet nuk i kanë dhënë mostrat e ADN-së. Në këtë hulumtim UNS-i konfirmoi se familjet e të gjithë kolegëve të kidnapuar (Sllavujit, Pereniqit, si dhe familjet e Marjan Melonashit dhe Lubomir Knezheviqit) e kanë dhënë gjakun, gjë që mund të kontrollohet te Komisioni ndërkombëtar për persona të zhdukur.

Familja Sllavuj e cila në aksionin “Stuhia” është shpërngulur nga qyteti i lindjes Dvor mbi lumin Una, dhe djali i vogël duke e shpëtuar jetën shkoi në Prishtinë, gjatë 19 viteve nuk e ka pranuar asnjë informatë zyrtare për mënyrën e zhdukjes së tij.

Në vend të marrëveshjes, kanë përjetuar situata të pakëndshme. The tani, kur familjes Pereniq i arriti njoftimi nga EULEX-i që hetimi u përmbyll në vitin 2013, informata mbi fatin e Gjuro Sllavujit ende nuk ka. Nëse ka pasur hetime për  këtë rrëmbim, për misionin e EULEX-it në Kosovë qëndron pyetja përse Prokuroria dhe Policia kurrë nuk i kanë kontaktuar familjet Pereniq dhe Sllavuj.

Streset, traumat dhe nënçmimet që i kanë përjetuar për shkak të mos zbatimit të sundimit të ligjit janë provë e shkeljes e të drejtave esenciale të Konventës Evropiane mbi të drejtat e njeriut. As për këtë askush nuk është përgjegjës.  

Nënçmimet në kërkim të vërtetës

- Gjuro atë ditë ishte në detyrë, në të cilën u nis me Rankon, me një diktafon, fletore dhe laps. Ata kanë qenë njerëzit pa armë dhe pa qëllim të shkaktojnë të keqën. U nisën pas informatës mbi kthimin e murgjëve në manastirin Zoçishte, edhe nuk kanë pasur lidhje as me ushtri, as me politikë. Ajo, në parim ishte mision humanitar, dhe u përfundua kështu që njeriu shkon në punë dhe zhdukët. Ka pasur mundësi, ka mundësi edhe sot, vetëm nevojitët vullneti i mirë, për t’u bërë hapi përpara. E hapin përpara mund ta bëjnë UNMIK-u, institucionet ndërkombëtare dhe institucionet e tjera në Kosovë, sepse shumë lehtë mund të konfirmohet cila njësi atë ditë ka qenë e pranishme në lëvizje Rahovec – Hoça e Madhe, dhe kush ishin eprorët e tyre, thotë Pero Sllavuj, vëllai i Gjuro Sllavujit në dëshminë e tij për Dosjen e UNS-it.

Pas lajmit mbi zhdukjen, organizata e parë të cilës iu drejtua familja Sllavuj në vitin 1998, ishte Komesariati për refugjatë në krye të cilit në atë kohë gjendej Bratisllava Buba Morina.

-Nuk isha tepër i kënaqur më përpjekjet që dhanë, as nuk i kritikoj, ndoshta nuk ka pasur mundësi për më shumë. I kritikoj organizatat e tjera, siç janë Komiteti ndërkombëtar i Kryqit të Kuq dhe UNHCR-i. Njëherë, duke u thyer nga ta, nga Jagodina në Beograd, për të parë a kanë mësuar ndonjë gjë, përjetova një vështirësi. Zyrtari më ka pritur më fjalë: “O sa mirë që ke ardhur, a ke ndonjë informatë të re?” Kjo është vrasja i sensit të përbashkët, thekson Pero Sllavuji.

Golgota e refugjatit

Për jetën e vëllait të tij dhe zgjedhjen e profesionit të gazetarit , Pero thotë se Gjuro nga fëmijëria ishte i uritur për dituri.

-Dëshironte të shkonte në shkollë, edhe pse nuk e kishte kohën. Pasi që unë isha dy vite më i vjetër jemi marrë vesh që të lija në shtëpi fletoren dhe librin, dhe që ai të vinte në shkollë të m’i sillte ato. Pastaj që të rrinte për ta vijuar mësimin. Ishte nxënës shembullor dhe ka pasur prirje ndaj artit. Në Zagreb e ka studiuar historinë dhe gjeografinë dhe filloi të merret me gazetari

Pas ngjarjeve të vështira në vitin 1991, u kthye në fshatin Gvozdansko, dhe në atë situatë të tensionuar përpiqet të jetë racional, t’i qetësojë njerëzit përreth kur i përfshin entuziazmi i luftës. Në Dvor mbi Unë u themelua “Radio Banija” lokale dhe Gjuro atje përparoi shumë shpejtë. Me arritjen e “Stuhisë” unë shkova në Jagodine, motra në Beshkë, dhe Gjuro e bashkëshortja e tij në Prishtinë. Politika e pushtetit të atëhershëm ishte që numri sa më i madhe i popullsisë së refugjatëve të shkojë në Kosovë, tregon Pero Sllavuji.

Mos u frikëso, çdo gjë është në rregull

Shumë shpejtë Gjuro Sllavuji e fitoi punën në Prishtinë.

-Si të gjithë refugjatëve, edhe për ta ishte më rëndësi që ta shpëtojnë kokën. Ai nuk ka menduar për rrezikun, nuk ishte nacionalist. Ka jetuar në hotel Bozhur, me plot refugjatë. Atëherë ende nuk i kam realizuar të drejtat si invalid lufte dhe Gjuro i ka ndihmuar familjes sime. Nuk ka menduar që ta lëshojë Prishtinën. Në punë ka përparuar shumë shpjete dhe e ka fituar besimin e kolektivit, kujtohet Pero Sllavuji.

Në bisedën për Dosjen e UNS-it, aji nënvizon se dy ditë para rrëmbimit e ka thirr vëllain që të vijë në Jagodine. Me plot vetëbesim më është përgjigjur: “Mos ki frikë, çdo gjë është në rregull”. Dhe pastaj, më 23 gusht rastësisht e kaloi TV-në te lajmet e orës 15 dhe e para gjë që e dëgjoi në RTS është që është zhdukur. Isha i humbur. Me ndihmuan në vetëqeverisje lokale në Jagodinë, me dhanë që ta shfrytëzoi telefonin pa pagesë. E kam marrë në telefon secilin për të cilin mendova që mund të ndihmojë. Kolegu i Gjuros, Angjellko Markoviq dhe unë shkuam në Kosovë. Nuk kemi pasur kontakte me anën shqiptare, por për të gjithë ishte e qartë që faktorët ndërkombëtare kishin.  

Nëna ndërroi jete, e babai, ka dëshirë që të dijë, se paku në atë botë, t’i tregojë se çfarë ka ndodhur më Gjuron. Nuk ka më dilemë a është i gjallë. Por, e vërteta kishte mundur të mësohet, që të gjeten mbetjet mortore dhe të varroset dinjësisht. Përgjegjësia është te kryesit direkt dhe indirekt, e dhembjen e shkakton prapë padrejtësia e atyre që nuk po përpiqen që rastet e këtilla të zgjidhen. 

Edhe Walker-i e dinte - Ai që po mbytet kapet edhe për kashte. Në kërkim kemi shkuar edhe deri te situatat kur jemi përpjekur që t’i angazhojmë detektivët privatë nga agjencitë. Edhe William Walker-i , shefi i atëhershëm i misionit vëzhgues të OSBE-së në Kosovë ishte njohur me këtë rast. Gjuro askujt nuk i ka bërë dëm, as në Kosovë, as kudo që jetonte me 30 e kusur vite që kishte, thotë Pero Sllavuj.

Faleminderit UNS-it - Faleminderit Asociacionit të gazetarëve të Serbisë që nuk e kanë harruar Gjuron dhe që çdo vit e vendosin pllakën në vendin ku u zhduk. Ju jeni të vetmit që e kujtojnë. Fatkeqësisht, unë më nuk kam mundësi të vij kur është përvjetori i kidnapimit për shkak të gjendjes time shëndetësore të përkeqësuar dhe nuk mund të udhëtoj, thotë Pero Sllavuji. Pllaka përkujtimore të cilën anëtarët e Asociacionit e restaurojnë dhe e vendosin përsëri, deri më tani u shemb pesë herë.

* Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar vetëm duke e cekur edhe burimin