Истраживање УНС-а о убијеним и отетим новинарима на Косову

03. 08. 2017.

Извор: УНС

УНС открио још једно убиство новинара на Косову, Крист Гегај усмрћен септембра 1999. године

Удружење новинара Србије открило је да је новинар РТВ Приштина Крист Гегај убијен у Истоку, септембра 1999. године, три месеца по доласку међународних снага, а његово име се до сада није налазило ни у једној евиденцији страдалих новинара. Иако је Гегај као ТВ новинар био позната личност, медији о његовом убиству нису извештавали, а УНС је истражујући овај случај установио да већина његових колега није знала да је убијен.

У наставку је овај текст преведен на албански и енглески језик. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Име Криста Гегаја ново је у УНС-овом Досијеу о убијеним и несталим новинарима који за подручје Косова у периоду од 1998. до 2005. године сада има евидентираних 14 убијених и киднапованих новинара и медијских радника. Ни за један од тих трагичних случајева одговорни нису процесуирани.

Ко је био Крист Гегај?

Крист Гегај је био један од двојице коментатора и уредник у програму на албанском језику РТВ Приштина. Уређивао је Дневник и вести на радију и телевизији.

- Рођен је у Метохији, у Клини. Био је скроман, доброћудан и тих човек. Дошао је код мене 1997. године. Било је мало новинарског кадра у редакцији на албанском језику, па сам га ангажовао да ради и на телевизији и на радију. Иако пре није радио као новинар, у овом послу се добро снашао. До 1999. није имао проблема у раду. Међутим, у априлу или мају те године дошао је код мене и питао ме да не долази сваки дан на посао јер је опасно. Рекао сам му: Друже мој, сам процењуј, када можеш дођи. Када су се наша војска и полиција повукли и када је отишао наш народ, он је остао у свом месту, јер је рачунао да никада никоме ништа није урадио. То је очигледно била кобна процена – каже за УНС-ов Досије о убијеним и несталим новинарима Миладин Јовић, бивши генерални директор РТВ Приштина.

Према информацијама до којих је дошао УНС, Крист Гегај је нестао 12. септембра 1999, три месеца након доласка међународних снага на Косово. Тог дана, око 7 ујутру, извео је стоку на имање, на 200 метара од куће. Од тада више није виђен жив. Породица и пријатељи, тражили су га сатима, а око 22 сата нестанак су пријавили на најближем контролном пункту Кфора. Војници су им рекли да сутра оду у базу Кфора у Исток.

Сутрадан, 13. септембра 1999. у оближњој реци пронађено је Гегајево тело, два километара од куће. У њега је пуцано, а убијен је мецима у главу и срце. У оближњем жбуну, Кфор је нашао конзерве кока-коле.

Две недеље пре убиства, тројица мушкараца су више пута виђена у близини Гегајеве куће. Спазила су их деца која су чувала стоку и описала као двојицу веома високих и једног нижег мушкарца. Двојица су била обучена у црно, а трећи је носио браон панталоне и црну кошуљу. Један од њих обратио се нећаки Криста Гегаја и питао је да ли је сама или је и он са њом.

Нема сумње да је ово било политички мотивисано убиство, додаје Јовић.

- Таквих који су били лојални Србији готово да нема. Или су убијени или су морали да оду са Косова и Метохије – закључује он.

Крист Гегај је каријеру започео као наставник. Био је члан председништва Савеза комуниста Косова и извршни секретар у покрајинском комитету Савеза комуниста. Када се Савез комуниста трансформисао у Социјалистичку партију Србије сви чланови су по аутоматизму укључени у рад нове странке. Гегај је из покрајинског комитета Савеза комуниста Косова прешао да ради у РТВ Приштина као новинар и уредник.

ОЕБС додао име Африма Малићија

Када је УНС поново у центар пажње вратио питање нерасветљених злочина над колегама и од међународних организација и косовских институција тражило податке о истрагама, мисија ОЕБС-а је почетком ове године на листу убијених новинара додала име Африма Малићија.

Малићи је био новинар листа “Бујку”. Убијен је 2. децамбра 1998. године у Приштини, у насељу Сунчев брег. Према сведочењу његове ћерке Гресе Малићи (Gresë Maliqi), у тренутку убиства, њен отац се налазио у возилу са својим најбољим пријатељима Хизри Талом (Huzri Talla) једним од команданата ОВК у оперативној зони Лап и студентом Иљир Дурмишијем (Ilir Durmishi).

- Сведоци, Албанци који су могли да виде шта се догодило кроз прозоре станова, чули су да су људи који су пуцали на њих говорили српски језик. Видели су и рањену девојку, али она никада није хтела да сведочи јер се плашила. Колико знамо, српска полиција је дошла брзо, пар минута, након што су убијени. Такође, српски тужилац је заједно са полицијом изашао на место злочина. Не знамо шта се тачно десило, јер не знамо ништа засигурно – каже за УНС-ов Досије Греса Малићи.

Она тврди да њеној породици није било дозвољено да разговара са полицијом.

- До наредног дана нису нам дозволили ни да преузмемо тело мога оца. Чланови моје породице нису разговарали са припадницима српске полиције о овом случају јер им то није ни тражено. У болничком извештају је наведено да су њих тројица убијена из пушке, али се не спомиње са колико метака. С друге стране, српска полиција је рекла једном од чланова моје породице да је мој отац убијен са више од 30 метака. За сада нема истраге о случају мог оца и његових пријатеља. Можда, јер је то било ратно време, а већина случајева убијених у рату остају углавном неистражена – каже она.

Африм Малићи рођен је 1. децембра 1965. године. Дипломирао је и започео магистратуру на Факултету албанског језика на Универзитету у Приштини. Један је од оснивача Културног центра у Подујеву 1990. Од 1992. радио је као наставник у Основној школи у Подујеву, а две година касније почео је новинарску каријеру у листу "Рилиндја", а онда је наставио у листу “Бујку”. На почетку је извештавао о култури и образовању, а од 1995. о политици.

- Први такав текст је објављен 15. фебруара 1995. године у “Бујку”, а говори о Албанцима запосленим у српској админстрацији, односно да су дискриминисани и пљачкани. Писао је о масакрима, убиствима, спаљиваним селима – каже његова ћерка.

Африм Малићи, Хизри Тала и Илир Дурмиши на Косову су проглашени народним мученицима и три улице носе њихова имена. Такође, 2013, бивша косовска председница Атифете Јахјага, Малићију је доделила Орден слободе, а на културним сусретима “Кадри Кадрију” награда за најбољу поезију носи Малићијево име.

С друге стране, име Криста Гегаја у потпуности је заборављено, а у разговору са његовим колегама сазнали смо да је његов политички ангажман утицао и на породичне односе.

УНС ће у оквиру Досијеа о убијеним и несталим новинарима у наредним месецима објављивати податке до којих је дошао истражујући убиства и киднаповања колега на Косову у периоду од 1998. до 2005. године и указати на пропусте и затварања случајева без истинског покретања истрага против починилаца. 

_* Преузимање делова или целокупног текста је дозвољено уз обавезно навођење извора

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Текст је резултат истраживања новинарског тима Удружења новинара Србије о убијеним и несталим новинарима на Косову. У оквиру постојећег Досијеа о убијеним и несталим новинарима од 1998. до 2005. године, објавићемо нова сазнања како би се јавност детаљно информисала, а домаћи и међународни правосудни органи подстакли да пронађу и казне починиоце ових злочина. Истраживање се спроводи у оквиру пројекта Удружења новинара Србије подржаног од стране Министарства културе и информисања Републике Србије.Ставови изнети у тексту не одражавају нужно ставове и мишљења органа који је пројекат подржао.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

UNS e zbuloi edhe një vrasje të gazetarit në Kosovë, Krist Gegaj u vra ne shtator të vitit 1999

Asociacioni i gazetarëve të Serbisë (UNS) zbuloi se gazetari i RTV Prishtina, Krist Gegaj u vra në Istog, në shtator të vitit 1999, tre muaj pas hyrjes së forcave ndërkombëtare në Kosovë, por emri i tij deri tani nuk gjendej në asnjë evidencë të gazetarëve të zhdukur. 

Edhe pse Gegaj, si gazetar në TV ishte personalitet i njohur, mediat për vrasjen e tij nuk raportuan, dhe AGS duke e hulumtuar këtë rast konstatoi se shumica e kolegëve të tij nuk dinin se ai ishte vrarë. 

Emri i Krist Gegajt është një emër i ri në Dosjen e UNS-së për gazetarët e vrarë dhe të zhdukur në të cilin, për territorin e Kosovës nga viti 1998 deri më 2005, tani për tani janë të evidentuar 14 gazetarë dhe bashkëpuntorë të vrarë dhe të rrëmbyer. Për asnjë nga këta rraste tragjike përgjegjësit nuk u proceduan. 

Kush ishte Krist Gegaj?

Krist Gegaj ishte një nga dy komentatorë dhe redaktor në programin në gjuhën shqipe në RTV Prishtina. Ai i redaktoi lajmet dhe lajmet kryesore në radion dhe televizion. 

-   Ka lindur në Metohi, në Kilnë. Ka qenë modest, zemërmirë dhe njeri i qetë. Ka ardhur tek unë në vitin 1997. Kemi pasur pak kuadro gazetaresk në redaksi në gjuhën shqipe, dhe e kam angazhuar që të punojë edhe në radio edhe në televizion. Edhe pse më parë nuk ka punuar si gazetar, këtë punë e bënte mirë. Deri në vitin 1999 nuk ka pasur probleme në punën e tij. Por, në prill ose në maj të atij viti erdhi tek unë dhe më pyeti a ka mundësi që mos të vijë çdo ditë në punë sepse është rrezik. I thashë: Miku im, vlerësoje vet, kur të mundesh eja. Kur janë tërhequr ushtria dhe policia jonë dhe kur shkoi edhe populli ynë, ai mbeti ne vendin e tij, sepse ka llogaritur që kurrë askujt nuk i ka bërë asgjë. Ky, qartë që ishte një vlerësim fatal - thotë për Dosjen e UNS-së për gazetarët e vrare dhe të zhdukur Milladin Joviq, ish drejtori i përgjithshëm në RTV Prishtina. 

Sipas informatave te të cilat erdhi UNS, Krist Gegaj u zhduk me 12 shtator të vitit 1999, tre muaj pasi kanë hyrë forcat ndërkombëtarë në Kosovë. Atë ditë, rreth orës 7 të mëngjesit e lëshoi bagëtinë në pronë, 200 metra larg shtëpisë. Nga kjo ditë më nuk u pa i gjallë. Familja dhe miqtë e tij e kanë kërkuar më orë të tëra, dhe rreth orës 22 e raportuan zhdukjen në pikën më të afërt kontrolli të KFOR-it. Ushtarët u thanë që nesër të shkojnë në bazën e KFOR-it në Istog. 

Të nesërmen, më 13 shtator të vitit 1999 në lum, aty afër u gjet kufoma e Gegajt, dy kilometra nga shtëpia e tij. Ai u qëllua me armë, dhe u vra me plumba në kokë dhe në zemër. Në shkurre aty afër vendit të ngjarjes, KFOR-i i gjeti kanaqet e coca-cola. 

Dy ditë para vrasjes, tre meshkuj disa herë u panë dhe janë vërejtur në afërsi të shtëpisë së Gegajt. I kanë vërejtur fëmijët të cilët e ruanin bagëtinë dhe i përshkruan si dy meshkuj goxha të gjatë, dhe njërin si mashkull të shkurt. Dy prej tyre ishin të veshur në rroba të zeza, dhe i treti mbante pantallona të kaftë dhe këmishën e zezë. Njëri prej tyre iu drejtua mbesës së Krist Gegajt dhe e pyeti a është vetëm, apo është edhe ai me të. 

Nuk ka dyshim se kjo ka qenë vrasje me motiv politik, shton Joviqi. 

-Të tillë që ishin besnik ndaj Serbisë, gati që nuk ka. Ose janë vrarë ose janë detyruar të shkojnë nga Kosova dhe Metohia- përfundon ai. 

Krist Gegaj karrierën e filloi si mësues. Ai ishte anëtarë i Kryesisë së Aleancës së Komunistëve të Kosovës dhe sekretar ekzekutiv në Komitetin Krahinor të Aleancës së Komunistëve. Kur Aleanca e Komunisteve u transformua në Partinë Socialiste të Serbisë të gjithë anëtarët automatikisht ishin të përfshirë në punën e partisë së re. Gegaj ka kaluar nga Komiteti Krahinor i Komunistëve të Kosovës të punojë në RTV Prishtina si gazetar dhe redaktor. 

OSBE-ja shtoi emrin e Afrim Maliqit

Kur UNS prapë e solli në qendër të vëmendjes çështjen e krimeve të pazbuluara mbi kolegët, edhe nga organizatat ndërkombëtare edhe nga institucionet e Kosovës u kërkuan të dhënat mbi hetimet, misioni i OSBE-së në fillim të këtij viti në listën e gazetarëve të vrarë e shtoi edhe emrin e Afrim Maliqit. 

Maliqi ka qenë gazetar i revistës “Bujku”. U vra më 2 dhjetor të vitit 1998 në Prishtinë, në lagjen Bregu i Diellit. Sipas dëshmisë së  vajzës së tij, Gresës Maliqi, në momentin ë vrasjes, babai i saj ishte në veturën me miqtë e tij më të ngushtë Hyzri Tallën, një nga komandantët e UÇK-së në zonën operative të Llapit dhe studentin Ilir Durmishin. 

-  Dëshmitarët, shqiptarët, të cilit kishin mundësi të shohin se çfarë ka ndodhur nga dritaret e banesave të tyre, dëgjuan se njerëzit që qëlluan në drejtim të tyre flisnin serbisht. E panë një vajzë të plagosur, por ajo asnjëherë nuk pranoi të dëshmoi sepse kishte frike. Me sa e dimë, policia serbe erdhi së shpejti, disa minuta pasi që u vranë. Gjithashtu, prokurori serb së bashku me policinë doli në vendin e ngjarjes. Nuk e dimë saktësisht se çfarë ka ndodhur, sepse nuk dimë asgjë sigurisht- thotë për Dosjen e UNS-së Gresa Maliqi. 

Ajo pohon se familjes së saj nuk iu lejua të fliste me policinë. 

-  Deri në ditën e nesërme nuk na lejuan ta marrim kufomën e babait tim. Anëtarët e familjes sime nuk folën me pjesëtarët e policisë serbe, sepse në këtë rast kjo gjë as nuk u kërkua nga ta. Në raportin mjekësor u theksua se të tretë u vranë nga pushka, por nuk përmendet me sa plumba. Nga ana tjetër, policia serbe i tha njërit nga anëtarët e familjes sime se babai im u vra me më shumë se 30 plumba. Tani për tani nuk ka hetime në rastin e babait tim dhe miqve të tij. Ndoshta, edhe pse kjo ka qenë kohë lufte, dhe shumica e vrasjeve në luftë ende janë të pa hetuara. 

Afrim Maliqi lindi më 1 dhjetor të vitit 1965. Diplomoi dhe e filloi magjistraturën në Fakultetin e Gjuhës shqipe në Universitetin e Prishtinës. Ka qenë një ndër themeluesit e Qendrës së Kulturës në Podujevë në vitin 1990. Nga viti 1992 ka punuar si mësues në Shkollën fillore në Podujevë, e dy vite më pas e filloi karrierën e gazetarit në revistën “Rilindja” dhe e vazhdoi në revistën “Bujku”. Në fillim raportonte për kulturë dhe arsim. Dhe nga vitin 1995 për politikë. 

-  Teksti i parë i tillë u publikua më 15 shkurt të vitit 1995 në revistën “Bujku”, dhe flet për shqiptarët e punësuar në administratën serbe, përkatësisht që ata ishin të diskriminuar dhe të plaçkitur. Ka shkruar edhe për masakrat, vrasjet, fshatrat e djegur- thotë vajza e tij. 

Afrim Maliqi, Hyzri Talla dhe Ilir Durmishi në Kosovë u shpallën dëshmorë të kombit dhe tri rrugë i mbajnë emrat e tyre. Në vitin 2013, ish Presidentja Atifete Jahjaga, ia ndau Maliqit Urdhrin e lirisë, ndërsa në Takimet Kulturore “Kadri Kadriu” çmimi për poezi më të mirë e mban emrin e Maliqit. 

Nga ana tjetër, emri i Krist Gegajt tërësisht u harrua, dhe në bashkëbisedim me kolegët e tij mësuam se edhe angazhimet e tij politike kanë ndikuar në marrëdhënie me familje. 

UNS në kuadër të Dosjes për gazetarët e vrarë dhe të zhdukur, në muajt në vijim do të publikojë të dhënat që i gjeti duke i hulumtuar  vrasjet dhe rrëmbimet e kolegëve në Kosovë në periudhe nga viti 1998 deri në vitin 2005 dhe do t’i vë në pah lëshimet dhe mbylljet e rasteve pa inicimin e hetimeve të vërteta kundër kryesve e këtyre krimeve. 

_* Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar vetëm duke e cekur edhe burimin

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

UNS uncovered another murder of journalists in Kosovo, Krist Gegaj, executed in September 1999

The Journalists’ Association of Serbia (UNS) found that the journalist of RTV Pristina, Krist Gegaj, was killed in Istok in September 1999, three months after the arrival of international forces, but his name has not been found in any records of the victims.

Although Gegaj was a well-known personality as a TV journalist, the media did not report on his murder, but UNS investigated this case, and found that most of his colleagues did not know that he was killed.

The name of Krist Gegaj is new in the UNS Dossier on Killed and Missing Journalists, where so far there are 14 registered and kidnapped journalists and media workers for the territory of Kosovo from 1998 to 2005. None of these tragic cases have been prosecuted.

Who was Krist Gegaj?

Krist Gegaj was one of the two commentators and editor in Albanian-language program of RTV Pristina. He edited Dnevnik and news on radio and television.

- He was born in Metohija, in Klina. He was modest, benevolent and quiet man. He came to see me in 1997. There were few journalists among Albanian-language editorial, so I hired him to work on television and on the radio. Although he did not work as a journalist before, he worked well in this business. Until 1999, he had no problems in his work. However, in April or May of that year he came to me and asked me not to come every day to work because it was dangerous. I said to him: My dear, you estimate, when you can come. When our army and police retreated, and when our people left, he stayed in his place because he thought he had never done anything to anyone. This was obviously a fatal assessment - says for UNS Dossier about killed and missing journalists Miladin Jovic, former director general of RTV Pristina.

According to information received by the UNS, Krist Gegaj disappeared on September 12, 1999, three months after the arrival of international forces in Kosovo. On that day, around 7:00 AM, he took the cattle to the field, about 200 meters from the house. Since then he has not been seen alive anymore. Family and friends searched for hours, and around 22:00 hrs, they reported the disappearance at the closest KFOR checkpoint. The soldiers told them to go to the KFOR base in Istok tomorrow.

The next day, on September 13, 1999, Gegaj's body was found in a nearby river, two kilometers from the house. He was shot and killed with bullets in the head and the heart. In a nearby bush, KFOR found Coca-Cola cans.

Two weeks before the murder, three men were seen several times near Gegaj's house. They were noticed by the children who kept the cattle and described them as two very tall and one short men. The two were dressed in black, and the third one worn brown trousers and a black shirt. One of them addressed the niece of Krist Gegaj and asked if she was alone or if he was with her.

There is no doubt that this was a politically motivated murder, Jovic adds.

- Those who were loyal to Serbia are almost gone. Or they were killed or had to leave Kosovo and Metohija - he concludes.

Krist Gegaj started his career as a teacher. He was a member of the Presidency of the League of Communists of Kosovo and an executive secretary in the provincial committee of the League of Communists. When the League of Communists was transformed into the Socialist Party of Serbia, all members were automatically involved in the work of the new party. Gegaj moved from the provincial committee of the League of Communists of Kosovo to work at RTV Pristina as a journalist and editor.

The OSCE added the name of Afrim Maliqi

When the UNS brought to the center of attention the issue of unlawful crimes against colleagues, and requested international organizations and Kosovo institutions information on the investigations, at the beginning of this year, the OSCE mission added the name of Afrim Maliqi on the list of murdered journalists.

Maliqi was a journalist of the newspaper "Bujku". He was killed on 2, December 1998 in Pristina, in the Sunny Hill neighborhood. According to the testimony of his daughter, Gresë Maliqi, at the time of the murder, her father was in a vehicle with his best friends, Hizri Talla, one of the KLA commanders in the operational zone Llap, and student Ilir Durmishi.

- Witnesses, Albanians who could see what happened through apartment windows, heard that people who were shooting at them spoke Serbian. They saw a wounded girl, but she never wanted to testify because she was scared. As far as we know, the Serbian police came quickly, a few minutes after they were killed.  Also, the Serbian prosecutor, together with the police, went to the crime scene. We do not know what exactly happened, because we do not know anything for sure, says for the UNS Dossier Gresa Maliqi.

She claims that her family was not allowed to talk to the police.

- Until the next day, they did not allow us to take over my father's body. My family members did not speak to members of the Serbian police about this case because it was not requested. The hospital report stated that three of them were killed from a rifle but does not mention with how many bullets. On the other hand, the Serbian police told one of my family members that my father was killed with more than 30 bullets – says her.

For now, there is no investigation into my father's and his friends case. Perhaps, because it was war time, and most of the casualties in the war remain largely unexplored - she says.

Afrim Maliqi was born on December 1, 1965. He graduated and began his MA in Albanian language at the University of Pristina. He was one of the founders of the Cultural Center in Podujevo in 1990. Since 1992, he worked as a teacher at Podujevo Elementary School, and two years later began his journalistic career in the newspaper "Rilindja," which he continued in "Bujku" newspapers. He initially reported on culture and education, and since 1995, on politics.

- The first such text was published on February 15, 1995 in "Bujku", and speaks about Albanians employed in the Serbian administration, that is, that they were discriminated and plundered. He wrote about the massacres, murders, burnt villages - says his daughter.

Afrim Maliqi, Hizri Talla and Ilir Durmishi in Kosovo have been proclaimed national martyrs, and three streets bear their names. Also, in 2013, former Kosovo President Atifete Jahjaga awarded Maliqi the Order of Freedom, and in the cultural events "Kadri Kadriu," the award for best poetry is named after Maliqi.

On the other hand, the name of Krist Gegaj was completely forgotten, and in conversation with his colleagues, we learned that his political engagement also affected family relations.

In the coming months, within the Dossier on Killed and Missing Journalists, the UNS will publish data gathered in investigations of murders and kidnappings of colleagues in Kosovo between 1998 to 2005, and will indicate flaws and closure of cases without a genuine initiation of investigations against perpetrators.

_* Reprinting, republishing or usage parts or the entire article is permitted with mandatory source guidance