Истраживање УНС-а о убијеним и отетим новинарима на Косову

31. 07. 2018.

Аутор: Јелена Л. Петковић Извор: УНС

Мароевић: Архиве ШИК-а би могле да доведу до доказа о убиствима новинара

- Позадина убистава новинара на Косову је јасна - сметали су на милион начина. То је био начин да се дисциплинују и Албанци. Пре свега Енвер Маљоку, који је водио медијску борбу за независност, иако је сваког тренутка дневни лист Коха Диторе био утицајнији од Косовског информативног центра (КИЦ) на чијем челу се налазио.

Сви они су жртве компликованог времена са гомилом непознаница и без озбиљних доказа, јер истрага није ни било - каже за Удружење новинара Србије (УНС) Раде Мароевић, који је у току и након рата био извештач новинске агенције Бета из Приштине.

У наставку је овај текст преведен на албански и енглески језик. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

- Знам да су Маљокуу стизале претње непрестано, јер он није био на страни ОВК. Био је пристојан човек и део струје која је мислила да проблеми могу да се реше без много насиља. Након његовог убиства колале су две приче. Прва да су га убили Срби да би посвађали Албанце и ОВК, а друга да је то урадила ОВК да би заплашила лидера ЛДК Ибрахима Ругову који је у то време, заједно са Фехмијем Аганијем и Бујаром Букошијем, био јако утицајан. Свако ко је био експониран у ЛДК је био могућа жртва, с тим што је ЛДК такође имао "опасну екипу". Њу је предводио Гани Геци. Он је једини на кога нису смели да пуцају, јер је он на њих пуцао истом снагом. Када би албански ШИК (обавештајна агенција ОВК за време рата) отворио архиве, можда би дошли до неких података. Осим њих, не видим ниједну другу адресу која би могла да доведе до истине о овом убиству - каже Мароевић.

Раде Мароевић сећа се борбе новинара за живот својих колега, односно 40 дана протеста након што су 18. октобра 1998. дописници Танјуга Небојша Радошевић и Владимир Добричић киднаповани код аеродрома Слатина,  где је требало да извештавају о стању на терену након споразума Холбрук - Милошевић, односно доласка верификационе мисије Оебса, чији је шеф био амерички дипломата Вилијам Вокер.

- Сви новинари, и српски и страни, сваки дан су протестовали испред базе ОВК код Липљана. Колеге камермани и фоторепортери су ставили своје камере на земљу, седели смо сваки дан и тражили да их пусте. За ту отмицу смо одмах сазнали, на жалост за отмицу колега Радио Приштине Ранка Перенића и Ђура Славуја, који су киднаповани у августу исте године, смо касно сазнали.

Бивши новинар Бете, а данас уредник на РТС-у, Раде Мароевић је извештавао и почетком септембра када је нестао Марјан Мелонаши, новинар српске редакције Радио Косова. Ушао је у такси испред своје редакције и од тада му се губи сваки траг. 

- Ту причу знам одлично, јер је у то време мој друг Агим Фетахај, бивши дописник Гласа Америке, преузео руковођење Радио телевизијом  Косова. Молио ме да наговорим неке српске новинаре да дођу да би се направио други програм РТК на српском језику. Фетахај је био искрен у својој намери, вратио се из Вашингтона у Приштину мислећи да је све лоше готово и да ће сада живети у срећи и весељу. Отмица Марјана Мелонашија је била директан удар на идеју РТК2 на српском језику. Фатахају су киднаповали новинара за кога је био одговоран и убрзо након тога је напустио РТК и Косово. Међународни представници су дали подршку, додуше вербалну, али нико није мрднуо прстом да се истражи тај случај - каже Мароевић.

Он подсећа да је послератно време на Косову, нарочито уочи првих локалних избора 2000, било изузетно опасно за рад новинара.

- Није прошао дан без напада или претње новинарима Бота Сота, Кохе Диторе или Зерија. Рецимо колегиницу која ми је пуно помогла, након што је написала серију текстова о томе како би требало да престану убиства међу Албанцима, је човек из ОВК ишамарао на сред улице. И она је заувек напустила Косово - додаје Мароевић, подвлачећи да "истраге или никада нису покретане или су заустављене код места заменика шефа Унмика који је увек Американац". 

- То је просто био damage control (контрола штете), шта је већа корист - да ли ћемо истрагом убиства проузроковати још веће насиље. То је логика коју Американци примењују свуда у свету. Јасно је шта је закључак. Све што се тих дана дешавало на Косову је историја разних приљавштвина, у којој људски животи немају никакву важност, било да је реч о Енверу Маљокуу или Марјану Мелонашију.

- КИЦ је створен као противтежа српском Медија центру у Приштини, који је предводио колега Миливоје Мики Михајловић. И то је једини случај где је Србија имала неку микро предност у медијском рату, јер су ипак сви новинари, и домаћи и страни, долазили код Микија јер је било забавније - каже Раде Мароевић.

* Преузимање делова или целокупног текста је дозвољено уз обавезно навођење извора

------------------------------------------------------------------------------------------

Maroeviq (Maroević): Arkivat e SHIK-ut mund të çojnë deri te provat mbi vrasjet e gazetarëve

- Prapavija e vrasjeve të gazetarëve në Kosovë është e qartë – ishin pengesë në një milionë mënyra. Kjo ishte mënyra që të disiplinohen Shqiptarët. Në radhë të parë Enver Maloku, i cili e zhvillonte një luftë mediale për pavarësi, edhe pse në çdo moment e përditshmja Koha Ditore kishte më shumë ndikim nga Qendra për Informim e Kosovës (QIK), në krye të cilës ishte ai. Të gjithë ata janë viktima e një kohë të ndërlikuar, me një grumbull e të panjohurave dhe pa prova serioze, sepse hetime as që ka pasur – thotë për Asociacionin e gazetarëve të Serbisë, Rade Maroeviq, i cili gjatë dhe pas luftës ishte korrespodent dhe raportues i agjencisë së lajmeve BETA nga Prishtina.

- E di se Maloku vazhdimisht merrte kërcënime, sepse ai nuk ishte në anën e UÇK-së. Ishte një njëri i sjellshëm dhe pjesë e rrymës e cila mendonte që problemet mund të zgjidhen pa shumë dhunë. Pas vrasjes së tij, qarkullonin dy rrëfime. I pari që e kanë vrarë serbët për të krijuar grindje mes shqiptarëve dhe UÇK-së, dhe i dyti se këtë gjë e ka bërë vetë UÇK-ja për ta frikësuar liderin e LDK-së, Ibrahim Rugovën, i cili në atë kohë, së bashku me Fehmi Aganin dhe Bujar Bukoshin kishte ndikim të madh. Çdokush që ishte i eksponuar në LDK ishte edhe viktimë e mundshme, por edhe LDK-ja e kishte një “ekip të rrezikshëm”. Atë ekip e udhëhiqte Gani Geci. Ai është i vetmi ndaj të cilit nuk guxonin të gjuanin, sepse edhe ai i gjuante ata më të njëjtën forcë. Po t’i hapte SHIK-u (agjencia për inteligjence e UÇK-së në kohë të luftës) arkivat, ndoshta kishit ardhur deri te të dhënat e caktuara. Përveç tyre, nuk e shoh asnjë adresë tjetër e cila mund të çojë deri te e vërteta për këtë vrasje – thotë Maroeviqi.

Rade Maroeviqit i kujtohet lufta e gazetarëve për jetën e kolegëve të tyre, përkatësisht 40 ditë protestash, pasi që më 18 tetor të vitit 1998 korrespodentët e Tanjugut, Nebojsha Radosheviq (Nebojša Radošević) dhe Vlladimir Dobriçiq (Vladimir Dobričić) u kidnapuan nga aeroporti të Sllatina, nga ku do duhej të raportonin për gjendjen në terren pas marrëveshjes Hollbruk- Millosheviq (Holbrooke- Milošević), më saktë pas ardhjes së Misionit Verifikues të OSBE-së, shefi i së cilës ishte diplomati amerikan, William Walker.

- Të gjithë gazetarët, ata serbë dhe ndërkombëtarë, çdo ditë protestonin para ndërtesës së bazës së UÇK-së te Lipjani. Kolegët, kameramanët dhe fotoreporterët i vunë kamerat e tyre në toke, rrinim aty çdo ditë dhe kërkonim që t’i lëshojnë. Për këtë kidnapim mësuam menjëherë, por fatkeqësisht për kidnapimin e kolegëve nga Radio Prishtina, Ranko Pereniqit (Ranko Perenić) dhe Gjuro Sllavujit (Đuro Slavuj), që u kidnapuan në muajin gusht të të njëjtit vit, mësuam vonë.

Ish gazetari i BETA-s, e sot redaktor në RTS, Rade Maroeviq raportonte edhe në fillim të shtatorit, kur u zhduk edhe Marjan Melonashi, gazetari i redaksisë serbe të Radio Kosovës. Hyri në taksi para redaksisë së tij dhe nga ai moment i humb çdo gjurmë.

- Këtë rrëfim e di shkëlqyeshëm, sepse në atë kohë, shoku im Agim Fetahaj, ish korrespodenti i Zërit të Amerikës, e mori menaxhimin mbi Radio-televizionin e Kosovës. Më luste që t’i bindi disa gazetarë serbë që të vijnë, për t’u krijuar programi i dytë i RTK-së në gjuhën serbe. Fetahaj ishte i sinqertë në qëllimin e vet, u kthye nga Uashingtoni në Prishtinë, duke menduar se çdo gjë e keqe ka përfunduar dhe që tani do të jetohet në lumturi dhe gëzime. Rrëmbimi i Marjan Melonashit ishte goditje e drejtpërdrejtë ndaj idesë për RTK2 në gjuhën serbe. Fetahajt ia kidnapuan gazetarin për të cilin ai ishte përgjegjës dhe shpejt pas kësaj u largua nga RTK-ja dhe nga Kosova. Përfaqësuesit ndërkombëtarë e dhanë mbështetjen, megjithatë ajo ishte verbale, por askush nuk beri asnjë lëvizje për ta hetuar atë rast – thotë Maroeviqi.

Ai rikujton se koha e pasluftës në Kosovë, e sidomos koha para zgjedhjeve të para lokale në vitin 2000 ishte një kohe e rrezikut të lartë për gazetarë.

- Nuk kalonte as një ditë pa sulme ose kërcënime ndaj gazetarëve nga Bora Sot, Koha Ditore ose Zëri. Për shembull, kolegen e cila me ka ndihmuar shume, pasi që e ka shkruar në serë tekstesh se vrasjet mes shqiptarëve duhet të ndalojnë, njeriu nga UÇK-a e grushtoi në mes të rrugës. Edhe ajo u largua përgjithmonë nga Kosova – shto Maroeviq, duke nënvizuar se “hetimet ose kurrë nuk u iniciuan ose janë ndërprerë te zëvendës shefi i UNMIK-ut, i cili gjithmonë është amerikan”.

- Thjeshtë ky ishte damage control (kontrolli i dëmit), se cila është dobia më e madhe – a do ta shkaktojmë shkallën edhe më të lartë të dhunës me hetimin e vrasjes. Kjo është logjika të cilën amerikanët e aplikojnë kudo në botë. Përfundimi është i qartë. Çdo gjë që ato ditë ndodhte në Kosovë, është histori e fëlliqësirave të ndryshme, në të cilat jetët njerëzore nuk kanë kurrfarë rëndësie, pa marrë parasysh a bëhet fjalë për Enver Malokun ose Marjan Melonashin.

- QIK u krijua si kundërpesha e Qendrës Mediale në Prishtinë të cilën e udhëhiqte Millovije Miki Mihajlloviq (Milivoje Miki Muhajlović). Dhe ky është i vetmi rast ku Serbia e ka pasur një mikro përparësi në luftën mediale, sepse të gjithë gazetarët, si ata vendor, ashtu edhe të huajt, shkonin te Miki sepse atje atmosfera ishte më argëtuese- thotë Rade Maroeviq.

Përshkrimi i fotografisë

Në mes të qershorit të vitit 1999, afër Ferizajt, në lokacionin ku më vonë u ndërtua baza ushtarake amerikane, Kampi Bondstill (foto: arkivi privat)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Maroević: SHIK archives could lead to evidence of journalists' killings

 - The background of the killing of journalists in Kosovo is clear - they were an obstacle in millions of ways. It was also a way of disciplining the Albanians. First of all, Enver Maloku, who led the media fight for independence, although at any moment Koha Ditore daily newspaper was more influential than the Kosovo Information Center (KIC) headed by him. All of them are victims of a complicated time with a bunch of unknown details and no serious evidence, as there was no investigation - says for the Journalists Association of Serbia (UNS), Rade Maroevic, who was a reporter of the Beta news agency from Pristina during and after the war.

- I know that Maloku was threatened continuously because he was not on the side of the KLA. He was a decent man and part of the current who thought that problems could be solved without much violence. After his murder, two stories were out. First one, that he was killed by Serbs to start the fight within Albanians and the KLA, and the other one, that the KLA did it to scare the leader of the LDK, Ibrahim Rugova, who was very influential, along with Fehmi Agani and Bujar Bukoshi at that time. Anyone who was exposed within the LDK was a possible victim, but the LDK also had a "dangerous crew". It was led by Gani Geci. He was the only one at whom they were not allowed to shoot, because he shot at them with the same power. If the Albanian SHIK (intelligence agency of the KLA during the war) opened the archives, it might be possible to get some data. Except that, I do not see any other address that could lead to the truth about this murder - says Maroević.

Rade Maroević recalls the journalist's fights for the life of his colleagues, that is, the 40 days of protests after Nebojša Radošević and Vladimir Dobričić correspondents of the Tanjug news agency, were abducted at Slatina airport on October 18, 1998, where they were supposed to report on the situation on the ground following Holbrook - Milošević agreement, i.e. the arrival of the OSCE verification mission, whose chief was US diplomat William Walker.

- All the journalists, both Serbian and foreign, protested every day in front of the KLA base near Lipljan. Colleagues, cameramen and photo-reporters put their cameras on the ground, we sat every day and asked them to let them go. We immediately found out about this abduction, unfortunately for the kidnapping of Radio Pristina's journalists Ranko Perenić and Djuro Slavuj, who were kidnapped in August of that same year, we learned too late.

Former Beta journalist, and today the editor at RTS, Rade Maroević also reported in early September when Marjan Melonaši, a journalist of the Serbian desk at Radio Kosova, disappeared. He entered the cab in front of his editorial office, and since then, every track of him is lost.

- I know this story perfectly, because at that time, my friend Agim Fetahaj, a former correspondent of the Voice of America, took over the leadership of Radio Television of Kosovo. He asked me to urge some Serbian journalists to come, to work for the RTK 2, second program in the Serbian language. Fetahaj was honest in his intention. He returned from Washington to Pristina thinking that everything bad is over and that life now would be happiness and joy. The abduction of Marjan Melonaši was a direct blow to the idea of the RTK2 in Serbian language. A journalist that Fatahaj was responsible for was kidnapped and shortly afterwards he left RTK and Kosovo. International representatives gave support, though verbal, but nobody moved the finger to investigate the case - says Maroević.

He reminds that the post-war time in Kosovo, especially ahead of the first local elections in 2000, was extremely dangerous for the work of journalists.

- It was not a day without attack or threats to Bota Sota, Koha Ditore or Zeri journalists. A female colleague who helped me a lot, after writing a series of articles about how the murders among Albanians should stop, was attacked by KLA man. He slapped her face, right out at the street. And she forever left Kosovo - adds Maroević, emphasizing that "the investigations have never been launched or have been stopped at the point of the deputy head of UNMIK who is always an American."

- It was simply a damage control, what is the greater benefit - whether by investigating the killings we will cause even more violence. This is the logic that Americans apply everywhere in the world. It is clear what is the conclusion. Everything that happened in Kosovo in those days was the history of various dirtiness, in which human lives have no relevance, whether it's Enver Maloku or Marjan Melonaši.

- The KIC was created as a counterweight to the Serbian Media Center in Pristina, led by colleague Milivoje Miki Mihajlović. And this is the only case where Serbia had some micro advantage in the media war, because all the journalists, both domestic and foreign, came to Miki because it was more fun - says Rade Maroević.