Истраживање УНС-а о убијеним и отетим новинарима на Косову

31. 12. 2019.

Аутор: Јелена Л. Петковић Извор: УНС

Убиство новинарске екипе Штерна на Косову 1999.

Новинска агенција Асошијетед прес, пренела је кратку и страшну вест – Убијена су двојица немачких новинара. Вест је стигла са Косова, 13. јуна 1999. године, минут иза 20 часова. Мало иза поноћи стигла је потврда од које су у редакцији Штерна страховали – погинули новинари су њихове колеге - Габријел Гринер (Gabriel Grüner) и Фолкер Кремер (Volker Krämer). За возачем и преводиoцем, који је био део њихове екипе – Санољом Аљитом, трагало се цео дан. Његово тело пронађено је у жбуну, у близини места злочина, на превоју Дуље. Мерцедесу којим је екипа ишла из Призрена за Македонију није било ни трага.

У наставку је овај текст преведен на албански и енглески језик. Please find below albanian and english translation of this article.                Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Редакција Штерна уложила је огроман напор да сазна шта се догодило. Истраживање новинара Јоахима Ринхарта (Joachim Rienhardt) и Улија Рајнхарта (Uli Reinhardt) трајало је 18 месеци, а двојица репортера пратили су разне трагове, истраживали на терену, разговарали са потенцијалним сведоцима, а резултате предали криминалистичкој полицији у Хамбургу, која је покренула истрагу.  

На дан злочина, у недељу 13. јуна 1999. године, екипа Штерна пратила је у Призрену долазак мировних снага КФОР-а на Косово. Око 17 часова, кренули су Мерцедесом Саноља Аљита, на коме је лепљивом траком стављена ознака ТВ ка истоку са намером да се врате у хотел у Скопље и одатле пошаљу текст и фотографије у редакцију Штерна у Хамбургу.  

Кренули су дужим, али у то време бољим путем преко Суве Реке и превоја Дуље. Како су открили истраживачи Штерна, на путу је била гужва, јер су њиме ишли и лекари, болничари, али и многобројна српска војна возила, међу њима и конвој од осам војних теретних камиона. Тај конвој су, како наводе, зауставили српски официри на врху превоја Дуље.  

Истовремено, а према изјавама које је сакупили истраживачи Штерна, украдена Тојота са Александром Т. за воланом се веома великом брзином пење уз серпентине превоја Дуље. 

- Тојота је излетела брзином од око 80 километара на сат из кривине и ударила је у камион на крају колоне – испричао им је један од двојице српских војника, који је како су истакли, за јавно тужилаштво у Хамбургу најважнији сведок. Из Тојоте су изашли старији мушкарац и два детета, док возач убацује мењач у рикверц, даје пун гас, губи контролу и завршава са Тојотом у жбуну.  

Сенољ Аљит, зауставља возило и кроз отворен прозор пита „Шта се дешава? Зашто се не иде даље?“ Старији мушкарац из Тојоте се приближава, наоружан калашњиковим и објашњава да су конвој зауставили српски официри и да га враћају за Суву Реку. Старији мушкарац је рекао: „Али то није могуће. Тамо су јединице ОВК, које на све пуцају“. Аљит на српском каже, да није видео никакву опасност у Сувој Реци. 

Штерн даље пише у тексту објављеном 22. марта 2001. године: „Аљитов нагласак, био је Македонац турског порекла, очигледно код старог Србина буди осећај мржње. „Албанска свињо“, виче на њега, „лажеш, хоћеш да нас намамиш у клопку“. Старац петља по својој јакни и прети: „Бомбу ћу да ти убацим у ауто. Убићу те.“ Скаче на Мерцедес, као да хоће да се потуче. Жена, која је с њим била у Тојоти, га одвлачи. У међувремену возач, који је слупао ауто, вратио се на пут и прати свађу. Према очевицима, он отима калашњиков од старијег мушкарца и без оклевања са два метра растојања пуца кроз отворени прозор у унутрашњост Мерцедеса.“

- Оно шта се касније дешавало на превоју Дуље, поткрепљено је изјавама сведока. Српски војници извештавају са лица места да је Александар Т. испразнио цео оквир калашњикова. Стајали су толико близу, да су имали утисак да им меци лете око глава. Када су се поново усправили, ова два сведока су видели како стрелац прво извлачи Габријела Гринера који је седео на сувозачевом месту, из аутомобила и баца га на друм. Према сведоцима Габријел Гринер узвикнуо је на енглеском „Help!“, а стрелац је потом извукао снажног бившег боксера Сенољ Аљита из кола, одвукао га преко друма и беживотно тело потом гурнуо низ стрмину. После тога, како извештавају Срби, човек је извукао Волкера Кремера из возила и бацио га на друм. Затим је сео у Мерцедес Штернове екипе и одвезао се сам у правцу Штимља. Српски официр је наредио конвоју: “Одмах покрет у правцу Штимља!“ Онда је уследила инструкција за случај каснијег испитивања од страна снага КФОР-а: „Реците да је ОВК из заседе пуцао на људе“, пишу истражитељи Штерна.  

Како наводе, криминалистичка полиција и јавно тужилаштво у Хамбургу, сматрају да су изјаве ове двојице мушкараца, српских резервиста, које су истражитељи Штерна снимили тонски, веродостојни.  

- Њихови прикази се поклапају са сазнањима до којих је Штерн већ раније дошао уз помоћ британских војника. Извиђачка јединица пука The King’s Royal Hussars је тог дана у Штимљу на источном крају превоја Дуље поставила контролни пункт. Испитани официри су се на основу својих белешки тачно сетили те вечери. Око 19 часова на контролни пункт је стао конвој југословенских војних камиона, који се спушта са висине превоја. Српски војници су обавестили Британце о смртоносним хицима, које су наводно испалили борци ОВК. Међу цивилним возилима, који су се прикључили војном конвоју, Британци су приметили једно мање теретно возило са оштећењем на задњој страни од удеса. Подаци у вези боје варирају – као и у наводима очевидаца на лицу места – од зелене до плаве. Путници тог камиона су према изјавама Британаца деловали као да су у шоку и били су крајње нервозни. Викали су „Они су ударили у нас“ и „На превоју су убили човека“, наводи се још у тексту.  

На превоју Дуље остала су, додају, три тенка М-80 243. бригаде из Урошевца. 

- Један војник је изашао из тенка, пришао Габријелу Гринеру и превио га. У том тренутку су наишли помоћници из „Лекара без граница“. Војник им је пружио новинарску исказницу Габријела Гринера и на лошем енглеском рекао: „German journalist. Hospital“ и потом се вратио до свог тенка. Екипа Лекара без граница утврдила је да за Фолкера Кремера више није било помоћи. Габријел Гринер је однет у санитетски шатор једне канадске јединице у непосредној близини. Репортер Штерна био је при пуној свести када су му болничари променили завој. Рекао је да је на лицу места била српска војска. „Али они се нису умешали“, казао је. Српски цивили су пуцали на њега и његове пратиоце. Стално је понављао „Зашто? Зашто цивили пуцају на нас?“, наводи Штерн.  

После двоипочасовне хитне операције подлегао је повредама у 22.02 часова у британској пољској болници Бразда у Македонији, а резултати обдукције у Хамбургу потврдили су изјаве сведока да су смртоносни хици испаљени из калашњикова и то из непосредне близине.  

Према свему што су истражитељи Штерна сазнали, наводни убица је Александар Т, Рус, који се „изгледа 1998. године као добровољац пријавио у југословенску армију“. Истичу и да је један очевидац препознао тог мушкарца неколико дана касније у свом српском родном месту, те да је „по завршетку рата Александар Т. привремено боравио у једној касарни заједно са више других руских добровољаца“, онда је, како наводе - нестао. Те 2001. Штрен је објавио и да Александар Т. поново живи у Москви и ради као чувар.  

Јоахим Ринхарт, један од двојице новинара који је истраживао околности смрти својих колега, за Удружење новинара Србије говори после 17 година од када је написао текст са потресним открићима. Истрага се са те тачке није померила.  

Ринхарт је испричао да је у време убиства на Косову, све било веома неконтролисано, несигурно, није било пуно тачних информација и није било полицијске истраге. Тако су, додаје, одлучили да неколико дана касније сами крену у истрагу. Додаје да су више од 200 пута долазили на Косово, истраживали, сакупљали детаље, разговарали са свим могућим изворима које су могли да повежу, како би изградили слику шта се тамо догодило. На крају су, истиче, нашли два очевица, двојицу српских војника.  

Сарађивали су интензивно са тадашњим министарством спољних послова Немачке, како би се спровео међународни налог упућен руским тужиоцима за привођење Александра Т. Немачки званичници су им касније пренели, да су од руских власти добили информацију да је особа за којом трагају преминула, али Ринхарт није убеђен у истинитост тог навода.  

             Одавање почести убијеним немачким новинарима на аеродрому у Македонији

На постављена питања, Министарство спољних послова Немачке, одговорило је Удружењу новинара Србије, да “у актуелном тренутку поступка МИП не може дати никакве информације”. 

- Молим вас обратите се државном тужилаштву Хамбурга, које је надлежна правна установа. Због истраге руских власти саветујем вам да ступите у контакт са руском амбасадом, одговорило је Министарство спољних послова Немачке.  

Удружење новинара Србије обратило се Министарству спољних послова Русије пре годину дана са упитом, али од њих до данас нисмо добили одговор.  

- Када је реч о случају који сте поменули могу да вас обавестим о следећем: Кривичну истрагу овог случаја је иницирала канцеларија хамбуршког јавног тужилаштва у јуну 1999. године. У оквиру те истраге обављена је обдукција двојице убијених новинара. Додатно, неколико сведока је саслушано и покренута је истрага у вези аутомобила који је био паркиран у близини места злочина. Додатно, од српских власти затражена је правна помоћ, одговорено је УНС-у из канцеларије главног државног тужиоца Хамбурга. 

- Дана 16. марта 2001. године, Виши регионални суд у Хамбургу издао је налог за хапшење оптуженог Александра Т. због сумњи за убиство и пљачку који су имали смртни исход. На основу тога, је Тужилаштво Хамбурга за оптуженим у априлу 2001. године издало међународну потерницу, а у априлу 2005. године за хапшење оптуженог Александра Т.
Оптужени до сада није могао бити саслушан с обзиром на то да није познато где се он налази. Године 2010. саопштена нам је претпоставка да оптужени више није жив. Међутим, пошто нема поузданих сазнања о томе, потрага за оптуженим се наставља, одговорено је УНС-у из канцеларије главног тужиоца Хамбурга.  

Када је убијен Гринер је имао 35 година и већ девет је у Штерну пратио дешавања у инoстранству. Кремер је имао 56 година, а 30 је био фоторепортер у Штерну, познат по фотографијама уласка Совјета у Чехословачку и касније из кризних подручја широм света. 

Њихове колеге их нису заборавиле. Не месту где су погинули, постављена је меморијална плоча 14. децембра 2006. године.

 

* Преузимање делова или целокупног текста је дозвољено уз обавезно навођење извора

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Текст је резултат истраживања Удружења новинара Србије о убијеним и несталим новинарима на Косову. Истраживање се спроводи у оквиру пројекта Удружења новинара Србије подржаног од стране Министарства културе и информисања Републике Србије. Ставови изнети у тексту не одражавају нужно ставове и мишљења органа који је пројекат подржао.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Vrasja e ekipit të gazetarëve të Shternit (Stern) në Kosovë në vitin 1999 

Agjencia e lajmeve Asoshijeted pres (Associated press) e transmetoi një lajm të shkurtër dhe të tmerrshëm – Janë vrarë dy gazetarë gjermanë. Lajmi erdhi nga Kosova, më 13 qershor të vitit 1999, një minutë pas orës 20. Pak pas mesnatës erdhi edhe konfirmimi nga i cili kishin frikë në redaksinë e Shternit – gazetarët e vrarë ishin kolegët t tyre- Gabrijell Gryner (Gabriel Grüner) dhe Vollker Kremer (Volker Krämer). Tërë ditën u zhvillua kërkimi për vozitësin dhe përkthyesin i cili ishte pjesë e ekipit të tyre – Sanol Alitin. Trupi i tij ishte gjetur në një shkurre, afër vendit të krimit, në Qafën e Duhlës. Nuk kishte asnjë shenje për Mercedesin me të cilin ekipi u nis nga Prizreni për Maqedoni. 

Redaksia e Shternit u përpoq shumë të mësojë se çka kishte ndodhur. Hulumtimi i gazetarëve Joahim Rinhartit (Joachim Rienhardt) dhe Ulli Rajnhartit (Uli Reinhardt) zgjati 18 muaj, e dy reporterët i ndiqnin gjurmët e ndryshme, hulumtonin në terren, bisedonin me dëshmitarë potencialë, kurse rezultatet ia dorëzuan Policisë Kriminalistike në Hamburg, e cila e inicioi hetimin. 

Në ditën kur është kryer krimi, të dielën më 13 qershor të vitit 1999, ekipi i Shternit ndiqte arritjen e trupave paqeruajtëse të KFOR-it në Prizren. Rreth orës 17 me Mercedesin e Sanol Alitit, në të cilin me qëllim ishte e ngjitur edhe shenja TV, u nisën në lindje, në mënyrë që të kthehen në hotel në Shkup dhe që nga aty ta dërgojnë tekstin dhe fotografitë në redaksinë e Shternit në Hamburg.

U nisën në rrugë më të gjatë, por e cila në atë kohë ishte rruga më e mirë, përmes Suharekës dhe Qafës së Duhlës. Siç kanë zbuluar hulumtuesit e Shternit, kishte shumë tollovi në rrugë, sepse atë e përdornin mjekët, infermierët, por edhe automjetet e shumta ushtarake të Serbisë, në mesin e tyre ishte edhe një vargan i përbërë nga tetë kamionë ushtarak. Këtë vargan, siç cekin, e ndaluan oficerët serbë në majë të Qafës së Duhlës. 

Njëkohësisht, sipas deklaratave që i kanë mbledhur hulumtuesit e Shternit, Tojota e vjedhur me Aleksandër T. para timonit, me një shpejtësi të madhe u ngjiste nëpër kthesat e Qafës së Duhlës. 

- Tojota doli nga kthesa me shpejtësi rreth 80 kilometra në orë dhe e goditi kamionin në fund të kolonës- iu tregoi njëri nga dy ushtarë serbë, i cili, siç theksojnë ata, për Prokurorinë Publikë në Hamburg është dëshmitari më i rëndësishëm. Nga Tojota dolën një mashkull i moshuar dhe dy fëmijë, kurse vozitësi e vendosi levën e marsheve në lëvizje prapa (rikverc), shtypi pedalin e gazit, e humbi kontrollin dhe përfundoi me Tojotë në shkurre. 

Senol Aliti e ndali makinën dhe përmes dritares së hapur pyeti “Çfarë po ndodh? Pse nuk ecën kolona? Njeriu u moshuar nga Tojota afrohet, i armatosur me kallash dhe shpjegon se varganin e kanë ndaluar oficerët serbë dhe se po e kthejnë në Suharekë. Njeriu më i moshuar tha: “Por kjo është e pamundshme. Atje janë njësitë e UÇK-së, të cilat po gjuajnë në drejtim të të gjithëve.” Aliti në gjuhën serbe tha se nuk e ka parë asnjë rrezikshmëri në Suharekë. 

Më tej, Shtern në tekstin e publikuar më 22 mars të vitit 2001, shkruan: “Theksi i Alitit, sepse ai ishte maqedonas me prejardhje turke, te serbi i vjetër qartazi e zgjoi ndjenjën e urrejtjes. “Thi shqiptar”, bërtiste në të, “po gënjen, po do të na joshesh në kurth”. I moshuari po kërkon nëpër xhaketë të vet dhe e kërcënon: “Bombën do ta fus në makinë. Do të të vras”. Hip mbi Mercedes, dhe sikur të dojë që të rrahet. Gruaja e cila ishte me të në Tojotë, e largoi. Në ndërkohë vozitësi i cili e shembi veturën u kthye në rrugë dhe e përcillte grindjen. Sipas dëshmitarëve okular, ai e rrëmbeu kallashin nga njeriu i moshuar dhe pa hezitim, nga largësia prej dy metrash, gjuajti brenda Mercedesit, përmes dritares së hapur.”

- Ajo çka më pas ndodhi në Qafën e Duhlës, është mbështetur me deklaratat e dëshmitarëve. Ushtarët serbë raportojnë nga vendi i ngjarjes se Aleksandër T. e ka zbrazur krehërin e fishekëve të kallashit (pushkës automatike). Ishin duke qëndruar aq afër, sa iu dukej se plumbat po iu fluturojnë rreth kokave. Kur u ngritën në këmbë, panë se si gjuajtësi se pari po e nxjerrtë Gabrijell Gynerin nga makina, i cili ishte ulur në karrigen e përparme të bashkëshoferit dhe e hidhte në rrugë. Sipas dëshmitarëve Grabriell Gryner bërtiti në gjuhën angleze “Help!”, kurse gjuajtësi pastaj e nxjerri nga makina ish boksierin e fuqishëm Senol Alitin, e zvarriti nëpër rrugë dhe trupin e pajetë pastaj e shtyu poshtë shpatit. Pastaj, siç raportojnë serbët, njeriu e nxori edhe Vollker Kremerin nga makina dhe e hodhi në rrugë. Pastaj u ul në Mercedes të ekipit të Shternit dhe u nis në drejtim të Shtimes. Oficeri serb i dha urdhër varganit: “Menjëherë në lëvizje në drejtim të Shtimes!” Pastaj erdhi udhëzimi në rast të marrjes në pyetje më vonë nga ana e KFOR-it: “Thoni se UÇK-ja ka gjuajtur nga një pritë në drejtim të njerëzve”, shkruajnë hulumtuesit e Shternit. 

Siç theksojnë, Policia Kriminalistike dhe Prokuroria Publike në Hamburg konsiderojnë se deklaratat e këtyre dy  meshkujve, rezervistëve serbë, të cilët hulumtuesit e Shternit i kanë regjistruar në mënyrë tonale, janë të besueshme. 

- Pohimet e tyre përputhen me njohuri të cilat Shterni i mësoi më herët falë ushtarëve britanikë. Njësia e zbulimit të regjimentit The King's Royal Hussarsngriti një pikë kontrolli në Shtimë në skajin lindor të Qafës së Duhlës atë ditë. Oficerët e marrë në pyetje, në bazë të shënimeve të veta, saktësisht e kujtuan atë natë. Rreth orës 19 në pikën kontrolluese u ndalua vargani i kamionëve ushtarak të Jugosllavisë, të cilit ishin duke zbritur nga qafa. Ushtarët serbë i njoftuan britanikët për të shtënat vdekjeprurëse, që gjoja i kanë shkrepur luftëtarët e UÇK-së. Mes veturave civile, që iu bashkëngjitën varganit ushtarak, britanikët e vërejtën një veturë të vogël transportuese me dëmtim në anën e prapme nga goditja. Të dhënat në lidhje me ngjyrë janë të ndryshme- si edhe në pohimet e dëshmitarëve okular nga vendi i ngjarjes – nga ngjyra e gjelbër deri te ajo e kaltër. Udhëtarët e atij kamioni, sipas deklaratave të britanikëve, dukeshin sikur të ishin të shokuar dhe ishin tepër të nervozuar. Bërtisnin “Ata na goditën neve” dhe “Te qafa e vranë një njëri”, theksohet në tekst. 

Në Qafën e Dhlës siç shtojnë, mbetën tre tanke M-80 243 të Brigadës nga Ferizaji. 

- Një ushtarë doli nga tanku, iu afrua Gabrijell Grynerit dhe ia lidhi plagët. Në atë çast arritën ndihmësit nga “Mjekët pa kufi”. Ushtari ua tregoi kartelën e gazetarisë së Gabrijell Grynerit dhe në një anglishte të dobët tha: “Gemran journalist, Hospital” dhe pastaj u kthye te tanku i vet. Ekipi i “Mjekëve pa kufi” konstatoi se për Vollker Kermerin më nuk kishte shpëtim. Gabrijell Gryner u dërgua në tendë mjekësore të një njësie kanadeze që gjendej shumë afër. Reporteri i Shternit ishte plotësisht i vetëdijshëm kur infermierët ia ndryshuan fashën. Ai tha se në vendin e ngjarjes ishte ushtria serbe. “Por ata nuk ndërhynë”, tha ai. Civilët serbë kanë gjuajtur në drejtim të tij dhe të shoqëruesve të tij. Ai përsëriste “Pse? Përse na gjuajtën civilët?”, cekë Shterni. 

Pas operimit i cili zgjati dy orë e gjysmë, në orën 22.02 vdiq nga plagët e marra në spitalin fushor britanik Brazda në Maqedoni, kurse rezultatet e obduksionit në Hamburg konfirmuan deklaratat e dëshmitarëve se të shtënat vdekjeprurëse janë shkrepur nga kallashi (pushka automatike) dhe madje nga shumë afër. 

Sipas të gjitha gjërave që i mësuan hulumtuesit e Shternit, vrasësi i pretenduar është Aleksandër T, një rus, i cili “si duket në vitin 1998 është paraqitur në ushtrinë jugosllave si vullnetar”. Theksojnë se një dëshmitar okular e ka njohur atë mashkull pas disa ditësh në vendlindjen e tij serbe, dhe se “pas përfundimit të luftës, Aleksandër T. qëndroi përkohësisht në një kazermë së bashku me disa vullnetarë të tjerë rusë”, dhe pastaj, siç cekin- u zhduk. Në vitin 2001 Shtern ka publikuar se Aleksandër T. prapë jeton në Moskë dhe se punon si rojtar. 

Joahim Rinhart, njëri prej dy gazetarëve i cili i ka hulumtuar rrethanat e vdekjes së kolegëve të tij, për Asociacionin e Gazetarëve të Serbisë flet pas 17 vitesh nga koha kur e ka shkruar tekstin me zbulime tronditëse. Hetimi nuk ka lëvizur nga kjo pikë. 

Rinhart tregoi se në kohën e vrasjes në Kosovë asgjë nuk ishte nën kontroll, çdo gjë ishte e pasigurte, nuk kishte shume informata të sakta dhe nuk kishte hetime policore. Andaj, ai shton, pas disa ditësh, vendosën që ta fillojnë vet hetimin. Shton se më shumë se 200 herë kanë shkuar në Kosovë, kanë hulumtuar, kanë mbledhur detaje, kanë biseduar me të gjitha burimet e mundshme që kanë pasur mundësi t’i lidhin për ta ndërtuar imazhin se çka ka ndodhur atje. Ai thekson se ne fund i kanë gjetur dy dëshmitarë, dy ushtarë serbë. 

Në mënyrë intensive kanë bashkëpunuar me Ministrinë e atëhershme të Punëve të Jashtme të Gjermanisë, në mënyrë që të zbatohet urdhri ndërkombëtar i drejtuar prokurorëve rusë për arrestimin e Aleksandër T. Zyrtarët gjermanë më vonë u treguan se nga autoritetet ruse morën informatën se personi të cilin po e kërkonin ka vdekur, por Rinhart nuk është bindur se një pretendim i tillë është i vërtetë.

Në pyetjet e parashtruara, Ministria e Punëve të Jashtme e Gjermanisë iu përgjigj Asociacionit të Gazetarëve të Serbisë se “në momentin aktual të procedurës MPJ nuk mund të jep kurrfarë informatash”. 

- Ju lutemi drejtohuni te Prokuroria Shtetërore në Hamburg, e cila është institucioni kompetent juridik. Për shkak të hetimit të autoriteteve ruse, ju këshilloj që ta kontaktoni Ambasadën e Rusisë, u përgjigj Ministria e Punëve të Jashtme e Gjermanisë. 

Asociacioni i Gazetarëve të Serbisë i është drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme të Rusisë para një viti me kërkesë, por deri më sot nuk ka marrë kurrfarë përgjigje.

- Kur bëhet fjalë për rastin të cilin e keni përmendur, mund t’ju njoftojë si në vijim: Hetimin penal në këtë rast e ka iniciuar Zyra e Prokurorisë Publike në Hamburg në qershor të vitit 1999. Në kuadër të hetimit është kryer obduksioni i dy gazetarëve të vrarë. Si shtesë, disa nga dëshmitarë janë marrë në pyetje dhe është iniciuar hetimi lidhur me makinën e cila ishte e parkuar afër vendit të krimit. Dhe si shtesë kësaj, nga autoritetet serbë është kërkuar ndihma juridike, i janë përgjigjur UNS-it nga Zyra e Kryeprokurorit të Shtetit në Hamburg. 

- Më 16 mars të vitit 2001, Gjykata e Lartë Rajonale në Hamburg e lëshoi urdhrin për arrestimin e Aleksandër T. për shkak të dyshimeve se e ka kryer vrasjen dhe plaçkitjen që kishin rezultuar me fatalitet. Ne bazë të kësaj, Prokuroria në Hamburg, në prill të vitit 2001 e lëshoi një urdhër ndërkombëtar rreshtimi për të akuzuarin, kurse në prill të vitit 2005 urdhër arrestimi për të akuzuarin Aleksandër T. 

- I akuzuari, deri tani nuk ka mundur të merret në pyetje, pasi që vendqëndrimi i tij nuk është i njohur. Në vitin 2010 na u kumtua supozimi se i akuzuari nuk është më i gjallë. Megjithatë, pasi nuk kemi njohuri të besueshme për këtë fakt, ndjekja e akuzuarit vazhdon, iu përgjigjen UNS Zyra e Kryeprokurorit të Hamburgut. 

Kur u vra, Gryner ishte 35 vjeç, e nëntë vite ishte duke i ndjekur zhvillimet jashtë vendit për Shternin. Kremer ishte 56 vjeç, kurse gjatë 30 viteve ishte fotoreporter në Shtern, i njohur për fotografitë e hyrjes sovjetike në Çekosllovaki dhe më vonë nga zonat e krizës në të gjithë botën.

Kolegët e tyre nuk i kanë harruar. Në vendin e vrasjes së tyre është vendosur pllaka përkujtimore më 14 dhjetor të vitit 2006.

___________________________________________________________________________________

The Murder of Stern Magazine Journalist Crew in Kosovo in 1999

The report by Associated Press was brief and shocking – two German journalists had been killed in Kosovo. The news came from Kosovo on 13 June 1999, one minute after 8 PM. Just after midnight, Stern magazine’s editorial board received the confirmation they had feared – the murdered journalists were their colleagues Gabriel Grüner and Volker Krämer. The search for Senol Alit, the driver and interpreter who had been part of their crew, lasted throughout the day. His body was found in a bush near the crime scene, at the Dulje Pass. The Mercedes in which they had headed for Macedonia from Prizren was nowhere to be found.

Stern magazine’s editorial board made tremendous efforts to uncover the truth behind this tragic event. The investigation by journalists Joachim Rienhardt and Uli Reinhardt lasted 18 months, with the two reporters following various leads, conducting field investigations and interviewing potential witnesses. They presented their findings to the Hamburg police crime investigation department, which launched an official investigation.  

On the day the crime took place, Sunday, 13 June 1999, Stern’s reporters had been in Prizren to report on the arrival of KFOR’s peacekeeping forces to Kosovo. About 5 PM, they took Senol Alit’s Mercedes, on which they had written the letters “TV” with duct tape, and headed east, aiming to return to their hotel in Skopje and send their text and photographs to the Hamburg head office from there.  

They took the longer route, across Suva Reka and the Dulje Pass, which was the better route for travelling at the time. As Stern’s investigative journalists discovered, the road was heavily congested, since it was the route used by medical doctors and paramedics at the time, as well as by numerous Serbian military vehicles, including a convoy of eight military freight lorries. They claim Serbian army officers had stopped the convoy at the crest of the Dulje Pass.  

At the same time, according to the statements obtained by Stern’s investigative journalists, a stolen Toyota driven by Aleksandar T.  had been travelling up the serpentines of the Dulje Pass at high speed. 

“The Toyota barrelled out of a curve at about 80 kilometres per hour and slammed into a lorry at the back of the convoy”, said one of the two Serbian soldiers, whom the investigating journalists marked as the key witness for the public prosecutor’s office in Hamburg. An older man and two children came out of the Toyota, while the driver engaged the reverse gear and applied full throttle, losing control of the vehicle and wrecking it in a ditch.  

Senol Alit stopped his car and asked through a rolled-down window: “What is happening? Why aren’t we moving on?” The older man who had emerged out of the Toyota approached them, armed with a Kalashnikov rifle, and explained the convoy had been stopped by Serbian army officers and was being returned to Suva Reka. The older man then said: “But that’s impossible. KLA forces are there, they are shooting at everything”. Alit said in Serbian he had not seen any danger in Suva Reka. 

The article published by Stern on 22 March 2001 further states: “Alit’s accent – he was a Macedonian of Turkish descent – apparently irritated the old Serbian man, who was boiling with hatred. ‘You Albanian pig’, he yelled at him, ‘you’re lying, you want to lure us into a trap’. The old man was running through his jacket pockets and barking threats: ‘I’ll throw a bomb inside your car! I’ll kill you!’. He jumped on top of the Mercedes, apparently looking for a fight. The woman who had been with him in the Toyota then pulled him away. In the meantime, the driver, who had crashed the car, had returned to the road and was listening to the fight. According to witnesses, he grabbed the Kalashnikov from the old man and, without hesitation, shot through the open window inside the Mercedes from a distance of two metres.”

“What happened next has been corroborated by testimonies of witnesses. The Serbian soldiers reported from the spot that Aleksandar T. had emptied the entire magazine of the Kalashnikov. They stood so close that they felt as if the bullets were flying around their heads. When they stood up again, these two witnesses saw the shooter first dragging Gabriel Grüner from the front passenger seat and throwing him down on the road. According to the witnesses, Gabriel Grüner cried ‘Help!’ in English, and the shooter then pulled Senol Alit, a rugged former boxer, out of the car, dragged him across the road and then pushed his lifeless body down a cliff. According to the Serbs’ statements, the man then dragged Volker Krämer out of the car and tossed him to the road. He then sat in the Mercedes used by Stern’s reporters and headed alone towards Štimlje. A Serbian officer ordered the convoy: ‘Move! To Štimlje, immediately!’ He then gave instructions to his men in case they were subsequently interrogated by KFOR troops: ‘Say the KLA had ambushed the men and shot at them’,” Stern’s investigative journalists wrote.  

They claimed the crime police and the public prosecutor’s office in Hamburg considered the testimonies by these two men, Serbian reserve servicemen, tape-recorded by Stern’s investigative journalists, to be truthful.  

“Their statements are corroborated by the information Stern had obtained earlier with the help of British soldiers. A reconnaissance unit of the King’s Royal Hussars cavalry regiment had set up a checkpoint that day at the eastern end of the Dulje Pass, in Štimlje. The officers who had been interviewed recollected that evening in detail from their notes. About 7 PM, a convoy of Yugoslav military lorries which had been descending from the crest of the pass stopped at the checkpoint. Serbian soldiers informed the British about the lethal gunshots, allegedly fired by KLA fighters. Among the civilian vehicles that had joined the military convoy, the British noticed a light commercial vehicle with damage from a collision at the back. Accounts as to the vehicle’s colour vary in the statements of eyewitnesses, with some stating  it was green and others claiming it was blue. According to the British, the passengers on that lorry looked shocked and were extremely nervous. They yelled ‘They hit us!’ and ‘They killed a man at the pass!’”, the text states.  

It is also stated that three М-80 243 tanks from the Uroševac brigade had remained at the Dulje Pass. 

“One soldier came out of a tank, approached Gabriel Grüner and dressed his wounds. At that point, paramedics from Médecins Sans Frontières turned up. The soldier handed them Gabriel Grüner’s press ID and told them in bad English: ‘German journalist. Hospital’, before returning to his tank. The Médecins Sans Frontières determined Volker Krämer could not be helped. Gabriel Grüner was carried to the medical tent of a Canadian unit stationed nearby. The Stern reporter was fully conscious when paramedics changed his bandage. He said the Serbian army had been on the spot. ‘But they had not intervened’, he said. Serbian civilians shot at him and his fellow passengers. He kept repeating: ‘Why? Why were civilians shooting at us?’”, Stern reported.  

After an emergency surgery that lasted two and a half hours, he succumbed to his wounds at 10:02 PM at the British field hospital Brazda in Macedonia, with coroner’s report in Hamburg confirming eyewitness statements that the fatal shots had been fired from a Kalashnikov rifle at close range.  

All accounts obtained by Stern’s investigative journalists point to the conclusion that the alleged killer was Aleksandar T., a Russian who had “apparently joined the Yugoslav Army as a volunteer in 1998”. They also claim that an eyewitness recognised the man several days later in his Serbian hometown and that “after the war, Aleksandar T. stayed for a while at an army barracks together with many other Russian volunteers”, before allegedly disappearing. Later that same year, in 2001, Stern also reported Aleksandar T. was back in Moscow and working as a security guard.  

Joachim Rienhardt, one of the two journalists who had investigated the circumstances surrounding the death of their colleagues, has spoken to the Journalist Association of Serbia 17 years after writing the report with shocking discoveries. The investigation has not progressed since then.  

Rienhardt says that, at the time of the murder, everything in Kosovo was uncontrolled, unsafe, without much accurate information, and no police investigation was conducted. He says this prompted them to conduct an investigation of their own several days later. He added they had been to Kosovo more than 200 times to investigate, obtain details and interview all potential sources they could connect to the events, so as to piece together a picture of what had happened there. He says they eventually found two eyewitnesses, the two Serbian soldiers.  

They cooperated intensively with the German Federal Foreign Office, to obtain the execution of an international warrant issued to Russian prosecutors for the arrest of Aleksandar T. German officials later relayed to them they had been informed by Russian authorities that the person they were looking for had passed away, but Rienhardt doubts the veracity of that allegation.  

After being approached by the Journalist Association of Serbia for comments, the German Federal Foreign Office replied that “at this point in the proceedings, the FFO is unable to provide any information.” 

“Please refer your inquiries to the State Prosecutor’s Office of Hamburg, as the responsible legal institution. As the Russian authorities are conducting an investigation, I advise you to contact the Russian Embassy”, replied the German Federal Foreign Office.  

The Journalist Association of Serbia sent an inquiry to the Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation a year ago, but we have received no reply to date.  

“Regarding the case you have mentioned, please be advised of the following: a criminal investigation of this case was initiated by the State Prosecutor’s Office of Hamburg in June 1999. The investigation included autopsies of the two murdered journalists. In addition, several witnesses were questioned and an investigation was conducted in connection with a car that had been parked near the crime scene.” In addition, the Journalist Association of Serbia was told the Principal Public Prosecutor’s Office in Hamburg had sought legal assistance from Serbian authorities. 

“On 16 March 2001, the Higher Regional Court of Hamburg issued a warrant for the arrest of the accused Aleksandar T. for suspected murder and robbery with homicide. On the basis of it, the Public Prosecutor’s Office of Hamburg issued an international wanted notice in April 2001, followed by an arrest warrant for the accused Aleksandar T. in April 2005.
“To date, the accused could not be questioned because his whereabouts have remained unknown. In 2010, we heard it had been posited that the accused might no longer be alive. However, as there is no reliable evidence to support that, the search for the accused continues”, the Journalist Association of Serbia was told by the Principal Public Prosecutor’s Office in Hamburg.  

At the time of his murder, Mr. Grüner was 35 and had worked as a foreign correspondent for Stern for nine years. Mr. Krämer was 56 and had been with Stern for 30 years as a photojournalist, known for his photos of the Soviet invasion of Czechoslovakia, after which he went on to report from numerous crisis areas around the world. 

Their colleagues have not forgotten them. A memorial plaque was placed on 14 December 2006 to mark the spot where they were killed.