Истраживање УНС-а о убијеним и отетим новинарима на Косову

23. 09. 2019.

Аутор: Јелена Л. Петковић Извор: УНС

Андерсон о последњем дану убијеног новинара Александра Симовића: Мржња се осећала, српски новинари су се плашили

Вишеструко награђивани британски радио уредник Брајан Андерсон за досије Удружења новинара Србије сведочи о последњим тренуцима са новинаром швајцарског радија Медија екшен интернешенал (Media Action International) Александром Симовићем, који је отет и убијен 1999. године у Приштини.

У наставку је овај текст преведен на албански и енглески језик. Please find below albanian and english translation of this article.                 Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

- Звали смо га Алекс. Те вечери седели у бару у Приштини. Он, моји пријатељи Албанци са којима сам радио у Скопљу и ја. Алекс је говорио гласно српски. Људи за оближњим столом позвали су девојку из Скопља да дође до њиховог стола. Вратила се преплашена. Рекла је нешто попут: “поручили су да ће га средити”, мислећи на Алекса“, сведочи Андерсон.

Сутрадан у српском студију Медија екшен интернешенал чуо се плач.

- Дошао је његов отац и рекао: “Алекс je убијен“, наводи Андерсон.

Према обавештајним подацима УНМИК-а Симовић је киднапован 21. августа 1999. у кафићу Пикасо (Picasso) у Приштини. Андерсонова сећања подударају се са описом из докумената УНМИК-а и наведеним догађајима од 20. августа 1999. године у џез клубу “Ћафа” (Qafa), о којем је УНС писао.  

- То је било неколико дана након што сам дошао на Косово. Не сећам се детаља те вечери. Имам само снимак певачице у бару, јер ми је девојка из Скопља рекла да не снимам друге људе, пошто су вероватно били у ОВК, додаје наш саговорник, као и да га нико до сада није питао да говори о овој теми, па ни тужилаштво. 

Андерсон је на Косово први пут дошао у августу 1999, на позив швајцарске невладине организације Медија екшн интернешанал, да направи два радијска студија за производњу информативног програма, на албанском и српском језику. Обучио је младе новинаре и продуценте. Међу њима је био још један новинар за којим се трага, Марјан Мелонаши:

- Марјан ми се јако допао. Рекао бих да смо били пријатељи. Дошао је код мене и рекао: “Желим да ме научите како да уређујем”. Ишао сам са њим на терен да сними причe. Мислим да се плашио. Био је фин момак. Једне ноћи возили смо се његовим колима. Изашао је да купи ћевапе. Вратио се и казао: “Овај човек ми је рекао да зна ко сам и да ће ме средити”, наводи Андерсон.

Новинар Марјан Мелонаши говори о томе шта је разговарао са Србима у Косову Пољу који у у конвоју напуштали своје домове. Copyright: Приватно власништво, забрањено преузимање и коришћење без дозволе аутор

Каже да је напустио Косово у септембру 1999. године, а Марјан, Оливера Бернардони и још један колега остали су да раде велики и захтеван посао. Направили су много доброг програма.

- Када сам се вратио 2000. године чуо сам шта се догодио са Марјаном, каже за УНС Андерсон.

Пре Косова, Брајан Андерсон је био шеф програма радио станице у Шкотској, а потом је радио у Кини.

- Хтео сам да урадим нешто корисно. Прво су ме позвали из НВО да одем у Македонију, направим радијски студио и научим људе како да праве полусатне радио емисије за косовске избеглице, рекао је Андерсон.

Додаје да су га потом позвали да направи студије за Албанце и Србе у Приштини и помогне у прављењу програма.

- Приштина је личила на сметлиште. Албанци су победили у рату, а држава је била као велика журка. Албански новинари су могли да праве програме и путују, а Срби су били уплашени и морао сам да их возим. Куповао сам им храну, јер су се плашили да напусте зграду радија. Осетио сам мржњу у ваздуху. Могли сте да је осетите више од било чега, сведочи Андерсон.

Истиче да у то време, 1999. године, није било могуће квалитетно новинарско извештавање, али да је било важно покушавати. Каже да је у подељеним местима посебно важно да медији не раздвајају, већ укључују обе стране.

- Када сам се вратио на Косово 2000. године, Србин који је радио у Приштини ми је рекао: "Желео сам да будем новинар и радовао сам се сусрету са западним новинарима, али од свих које сам упознао, само бих двојицу назвао људским бићем. Ви сте један од њих”. То је највећи комплимент који сам добио. Дошао сам на Косово као "професионалац”, а отишао као људско биће, каже Андерсон.

Андерсон је након Косова сличан посао радио у Јужној Африци, Боцвани, Авганистану и Узбекистану. Данас живи у Шкотској и уређује сајт www.simplifeye.co.uk. Од дана када смо га позвали да говори о Александру Симовићу, каже да је много пута плакао. 

* Преузимање делова или целокупног текста је дозвољено уз обавезно навођење извора

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Текст је резултат истраживања Удружења новинара Србије о убијеним и несталим новинарима на Косову. Истраживање се спроводи у оквиру пројекта Удружења новинара Србије подржаног од стране Министарства културе и информисања Републике Србије. Ставови изнети у тексту не одражавају нужно ставове и мишљења органа који је пројекат подржао.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Anderson për ditën e fundit të gazetarit të vrarë Aleksandër Simoviqit (Aleksandar Simović): Urrejtja ndjehej, gazetarët serbë ishin të frikësuar 

Redaktori britanik i radios i shpërblyer shumëfish me çmime, Brajan Anderson (Brian Anderson) për dosjen e Asociacionit të Gazetarëve të Serbisë dëshmon për momentet e fundit me gazetarin e radios zvicerane Media Ekshn Internashenall (Media Action International) Aleksandër Simoviqin, i cili u rrëmbye dhe u vra në vitin 1999 në Prishtinë.

- E quanim Aleks. Atë natë rrinim në një kafe në Prishtinë. Ai, miqtë e mi shqiptarë me të cilët punoja në Shkup dhe unë. Aleksandri fliste serbisht me zë të lartë. Disa njerëz nga tavolina tjetër e thirrën vajzën nga Shkupi që të shkojë të tavolina e tyre. U kthye e frikësuar. Tha diçka si: “porositën se do të ia tregojnë qejfin”, duke menduar për Aleksin”, dëshmon Andersoni. 

Të nesërmen në studion serbe të Media Ekshn Internashenall u dëgjua vaji. 

- Erdhi babai i tij dhe tha “Aleksi është vrarë”, thekson Andersoni. 

Sipas të të dhënave nga inteligjenca së UNMIK-ut, Simoviqi u kidnapua më 21 gusht 1999 në kafen Pikaso (Picasso) në Prishtinë. Kujtimet e Andersonit përputhën me përshkrimin nga dokumenti i UNMIK-ut dhe me ngjarjet e cekura nga 20 gushti 1999 në xhaz klubin “Qafa”, për të cilin UNS-i ka shkruar më herët. 

- Kjo ndodhi disa ditë pasi erdha në Kosovë. Nuk me kujtohen detajet e asaj nate. E kam vetëm një xhirim të këngëtares në kafe, sepse vajza nga Shkupi me tha që mos t’i xhiroj njerëzit e tjerë, pasi që ata me sa duket ishin nga UÇK, shton bashkëbiseduesi ynë si dhe që askush deri më tani nuk e pyeti që të fliste për këtë teme, madje as prokuroria. 

Andersoni për herë të parë erdhi në Kosovë në gusht të vitit 1999, me ftesë të organizatës zvicerane joqeveritare Media Ekshn Internashenell për t’i krijuar dy studio të radios për prodhimin e programit informativ, në gjuhën shqipe dhe serbe. I ka trajnuar gazetarët dhe producentët e rinj. Në mesin e tyre ishte edhe një gazetar i cili ende kërkohet, Marjan Mellonashi. 

- Marjani më pëlqeu shumë. Do të thosha se ishim miq. Erdhi tek unë dhe më tha: “Dua të më mësoni se si të redaktoj. Kam shkuar me të në terren për t’i xhiruar tregimet. Mendoj se kishte frikë. Ishte një djalosh shumë i sjellshëm. Një natë voziteshim në makinën e tij. Doli për të blerë qebapa. Është kthyer dhe me tha: “Ky njeri më tha se e di kush jam dhe se do të ma tregojë qejfin”, thekson Andersoni. 

Thotë se e ka lëshuar Kosovën në shtator të vitit 1999, kur Marjani, Ollivera Bernardoni edhe një koleg mbetën për ta kryer punën e madhe dhe të vështirë. Kanë krijuar shumë programe të mira. 

- Kur jam kthyer në vitin 2000 kam dëgjuar se çfarë ka ndodhur me Marjanin, thotë Andersoni për UNS. 

Para Kosovës, Brajan Anderson ishte shefi i programit të radio stacionit në Skoci, e pastaj ka punuar në Kinë. 

- Desha të bej diçka dobishëm. Së pari me ftuan nga OJQ të shkoj në Maqedoni, ta bëj një studio të radios dhe t’i mësoj njerëzit si t’i krijojnë radio emisionet gjysmë orëshe për refugjatët kosovarë, tha Andersoni. 

Ai shton se pastaj e ftuan që t’i bëjë studiot për shqiptarët dhe serbët në Prishtinë dhe të ndihmojë në krijimin e programit. 

 - Prishtina dukej si një deponi mbeturinash. Shqiptarët e kishin fituar luftën, kurse shteti ishte si një aheng i madh. Gazetarët shqiptarë mund të bënin programe dhe të udhëtonin, kurse serbët ishin të frikësuar dhe unë duhej t’i vozisja. Ua blija ushqimin, sepse frikësoheshin ta lëshojnë ndërtesën e radios. E kam ndjerë urrejtjen në ajër. Mund ta ndjenit në ajër më shumë se çka do tjetër, dëshmon Andersoni. 

Ai thekson se në atë kohë, në vitin 1999 nuk ishte i mundur raportimi cilësor i gazetarëve, por ishte me rëndësi që të përpiqesh. Thotë se në vendet e ndara është e rëndësisë së veçantë që mediat mos t’i ndajnë, por t’i përfshijnë të dy anët. 

- Kur u ktheva në Kosovë në vitin 2000, një serb që punonte në Radio Prishtinë më tha: “Dëshiroja të bëhem gazetar dhe i gëzohesha takimit me gazetarët perëndimorë, por nga të gjithë që i kam njohur, vetëm dy i kisha quajtur qenie njerëzore. Ju jeni njëri nga ta”. Ky ishte komplimenti më i madh që e kam marrë. Erdha në Kosovë si “profesionist”, ndërsa shkova si qenie njerëzore, thotë Andersoni.

Andersoni pas Kosovës, punë të ngjashme ka kryer në Afrikë të Jugut, Afganistan dhe Uzbekistan. Sot jeton në Skoci dhe e redakton ueb faqen www.simplifeye.co.uk. Thotë se nga dita kur e ftuam që të flasë për Aleksandër Simoviqin, qau shumë herë. 

* Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar vetëm duke e cekur edhe burimin

_____________________________________________________________________

Anderson on the Last Day of the Murdered Journalist:  One Could Feel the Hatred, Serbian Journalists Were Afraid

A multi-award-winning British journalist Brian Anderson testifies to the final moments of Aleksandar Simović, the journalist of Swiss Media Action International radio, kidnapped and murdered in Priština, for the dossier of the Journalists’ Association of Serbia (UNS).

- We called him Alex. That night we sat in a bar in Priština – him, my Albanian friends I worked with in Skopje and me. Alex spoke Serbian in a loud speaking voice. People at the nearest table told the girl from Skopje to come to their table. She came back terrified. She said something like: “They said they would get him” referring to Alex, told Anderson.

Crying was heard in the Media Action International’s Serbian studio the following day.

- His father came and said “Alex was murdered”, told Anderson.

According to UNMIK‘s intelligence, Simović was kidnapped on August 21^st, 1999 in Café Picasso in Priština. Anderson‘s memories match UNMIK’s document description  and the above mentioned facts on the events of  August 20^th,  1999 at the Qafa jazz club the Journalists’ Association of Serbia wrote about.

- It happened only a few days after I came to Kosovo. I don’t remember the details about that night. I still have a recording of a female singer at the bar, as the girl from Skopje informed me I shouldn’t record other people as most of those probably were in the UCK, our interlocutor says, and adds that that nobody, including the Tribunal, had ever asked him to speak about that subject.

Anderson came to Kosovo for the first time in 1999 at the invitation of the Media Action International NGO to make two production studios for news programmes in Albanian and Serbian. He trained young journalists and producers.

Marjan Melonashi, a missing journalist, was among them.

- I really liked Marjan. I would say we were friend. He came to me and said “I would like you to teach me to edit programmes”. I accompaned him in his field work to record stories. I think he was afraid. Such a nice young man. One night we drove in his car and he went out to buy ćevapi. He came back and said: “This man told me he knew who I was and that he would get me“, states Anderson.

He said he had left Kosovo in September 1999, and Marjan, Olivera Bernadoni and another colleague continued doing this big and demanding job. They made a lot of great programme.

- When I came back in 2000 I heard what happened to Marjan, Anderson tells UNS.

Before Kosovo, Brian was a programme editor for a radio station in Scotland, and then worked in China.

- I wanted to do something useful. I was first invited by an NGO to go to Macedonia, make a radio studio and teach people how to do half-hour radio broadcasts for Kosovo refugees, Anderson said.

He adds he was told to make studios for Albanians and Serbs in Priština and help in the making of the programme.

- Priština resembled a dumpjard. The Albanians won the war, and the country was one big party. Albanian reporters were able to create programmes and travel, Serbs were afraid and I had to drive them in my car. I bought them food as they were afraid to leave the studio building. I felt hatred in the air. You could sense it more than anything else, testifies Anderson.

He points out that quality journalism had been impossible back in 1999, but that it had been important to keep trying. He says that it is incredibly important for media not to separate, but include both sides.

- When I returned to Kosovo in 2000, a Serbian working in Priština told me this: ”I wanted to be a reporter and I looked forward to meeting Western journalists, but of all that I met, I would only call two people human beings. You are one of them”. It is the biggest compliment I have received. I came to Kosovo as a “professional” and left as a human being, says Anderson.

After Kosovo, Anderson worked similar jobs in South Africa, Botswana, Afghanistan and Uzbekistan. Today he lives in Scotland and manages the www.simplifeye.co.uk website. He says he cried many times since we had asked him to speak about Aleksandar Simović.

* Reprinting, republishing or usage parts or the entire article is permitted with mandatory source guidance