Истраживање УНС-а о убијеним и отетим новинарима на Косову

08. 06. 2018.

Аутор: Јелена Л. Петковић Извор: УНС

Јан Брату, шеф Мисије ОЕБС-а на Косову: Важно је удвостручити напоре да се истраже убиства и киднаповања новинара на Косову

„Специјализовано веће (Суд за ратне злочине на Косову) има специфичан мандат и нисам сигуран до које ће мере гледати у случајеве киднапованих и убијених новинара. Ове случајеве је требало да истраже међународни тужиоци и судије који су годинама уназад водили владавину права на Косову, и немам одговор на питање зашто то није учињено.

Наша мисија схвата озбиљно безбедност новинара и зато разматрамо могућност  формирања комисије која би истражила те случајеве. То је све у почетној фази, али је од виталног значаја да за овај рад имамо политичку подршку косовских власти, пре свега, председника", каже Јан Брату, шеф Мисије ОЕБС-а на Косову у интервјуу за Удружење новинара Србије (УНС), уједно се захваљујући овој организацији на упорном и посвећеном истраживачком на раду о овој теми. 

У наставку је овај интервју преведен на албански и енглески језик. Please find below albanian and english translation of this interview.  Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Међународна мисија на Косову траје 19 година. Како објашњавате да је за толико година од 15 случајева убистава и киднаповања новинара и медијских радника пред лице правде изведен само један убица? 

- Нисам овде 19 година, па не знам шта се све дешавало, али јесте необично. Необично је да киднаповања и убиства познатних новинара нису истраживана и процесуирана. То је чудно, с обзиром на то да је од почетка присуства међународних мисија, истицана важност медија и улога новинара. Такође, тема безбедности новинара је у фокусу дуже време. Дакле, веома је изненађујуће, а одговор немам. Јасно је да је непосредно након конфликта био турбулентан период на Косову, и политички и безбедоносно, па претпостављам да је фокус међународне заједнице отишао у другом правцу. Ипак, убијени и киднаповани новинари, и у таквој ситуацији би били приоритет, али изгледа да нису. Не знам шта је урађено када је реч о истрагама, у случајавима када је истрага било, иако претпостављам да су неки напори направљени. Непосредно након конфликта, Косово су администрирали УНМИК и УН полиција. Можда је било темељних истрага, али они нису довеле до оптужница, што отвара многа питања, али је на међународној заједници да одговори, јер транспарентност важи за све. 

Од јуна 1999. године до 2005. године, дакле у периоду у којем је на Косову у пуном капацитету била међународна управа, убијена су и нестала деветорица наших колега. Није ли заправо међународна мисија на Косову постала саучесник за некажњивост злочина над новинарима и медијским радницима? 

- Разумем зашто тако постављате питање. Као што сам рекао, питања могу и требало би покренути, али не могу ићи толико далеко да се сложим са појмом саучесника. Требало би да знамо више о томе шта су урадиле међународне власти које су имале надлежност на Косову. Слажем се, међутим, да је веома збрињавајуће да и даље постоји некажњивост за деветоро новинара убијених и киднапованих под стражом међународне заједнице. Шесторо новинара је киднаповано или убијено до јуна 1999. године.

Наша истраживања показују да је УНМИК у неким случајевима отварао предмет неколико година након што је наш колега киднапован, да су неке истраге под необичним околностима заустављене, све у свему, оптужница нема. Када не истражујете, а то је ваш посао, у европским земљама, постајете саучесник. 

- Да, разумем Ваше питање. То отвара неколико питања, не само питање некажњивости злочина над новинарима, већ и улогу и одговорност међународних мисија. То јесте екстремно важно питање, али ја нисам права особа да на њега одговори. То је питање за Уједињене нације и друге који су били укључени у судске процесе у то време. Ипак, одговорићу Вам, не као шеф мисије, већ као појединац који верује у УН, њену улогу, мандате и одговорност. Питања о праћењу ових случајева изазивају забринутост и требало би на њих одговорити.

Ви сте први високи међународни представник који је обишао место где су пре 20 година киднаповане наше колеге из Радио Приштине Ђуро Славуј и Ранко Перенић. Да ли тај Ваш чин треба да разумемо као спремност да заиста учините све што је у Вашој моћи да се расветле убиства наших колега?

- Мисија ОЕБС-а на Косову је фебруара прошле године организовала конференцију на којој је тема била убиства и киднаповања новинара. Конференцији је присуствовао председник Тачи који је изразио подршку истази убистава и киднаповања новинара. То је био први пут од 1999. да је једна међународна организација јавно поставила ово питање. То смо урадили, јер наша мисија на Косову схвата безбедност новинара озбиљно, то није нешто о чему само говоримо, већ желимо да нешто и урадимо. Зато разматрамо могућност комисије која би се бавила овим случајевима, слично комисијама које су уставновљене у Србији и у Црној Гори. То је све у почетној фази, али је од виталног значаја да за овај рад да имамо политичку подршку власти Косова, пре свега, председника. Верујем да ту подршку имамо, јер је председник Тачи такође изразио жељу да оде и ода почаст на месту где је постављена плоча Ђури Славују и Ранку Перенићу. Моје присуство на поновном постављању плоче јесте знак солидарности, пре свега са породицама. Оне још пате, оне су у болу и заслужују да неко схвати њихову ситуацију. Моје присуство је и наставак рада који смо покренули фебрауара прошле године. 

Имате ли било какве информације да ЕУЛЕКС и КФОР заиста нешто раде на расветљавању злочина над новинарима и медијским радницима на Косову? 

- Немам никакве информације шта су друге међународне организације на Косову радиле поводом ове теме. Еулекс је заузет припемама за промену мандата, 14. јуна, када се очекује да ће мандат мисије бити промењен. За КФОР не верујем да на овој теми ради, јер немају мандат да истражују злочине. Еулекс јесте имао истражни мандат од 2008, али са садашњим мандатом, и овим који ће уследити, није у позицији да иницира случајеве, већ ће то радити косовске институције. Еулекс је у процесу примопредаје великог броја документа косовској полицији и правосуђу. То отвара многа питања, јер знамо да је истражни капацитет косовског тужилаштва и полиције ограничен, као и у сваком тужилаштву и полицији, а сада одједном добијају велики број случајева, које ће неко морати да пречешља. Они већ сада имају велики заостатак у раду, иста ситуација као свуда у региону, и питам се шта би и могли да ураде у скоријој будућности. Мислим да у косовском правосуђу постоји воља, али да је из практичних разлога велики изазов да се то и уради. 

За КФОР (НАТО) сам Вас питала, јер знамо да је сакупљао обавештајне податке и пре 1999, а и након тога. Ти подаци би могли бити од великог значаја за истраге. Шта се са њима догодило? 

- Питање је да ли је ту реч о извештајима КФОР-а или националним извештајима држава чланица КФОР-а. Мислим да ћете наћи да је ту пре свега реч о националним извештајима, а као што знамо, обавештајни подаци било које врсте су поверљиви. У суштини, не знам шта КФОР или државе чланице имају. 

Због неспремности институција, заправо због њихове умешаности у убиство познатог српског новинара Славка Ћурувије 1999. године у Београду, оптужница против убица подигнута је тек када је власт формирала Комисију за истраге убистава новинара чији су чланови и угледни новинари. Да ли би таква комисија могла да помогне да се и на Косову најзад процесуирају одговорни за убиства и киднаповања новинара и медијских радника?

- Не знам, али волео бих да то мислим. Успостављање такве комисије ставља ову тему у јавни фокус и јесте важно да је председник Хашим Тачи то подржао. ОЕБС сада ради на томе да провери могућност успостављања такве комсије на Косову. Најгора ствар да ова убиства и киднаповања остану без одговора. На путу су да избледе у заборав. Ми смо подигли ови питање и ставили у јавну агенду, а мислим да би комисија допринела проширењу истраге и подизању свести у јавности. Да истакнем да ми овде не говоримо само о српским новинарима, већ говоримо и о српским и албанским новинарима, а последње убиство се догодило 2005. године.  

Ви сте дипломата са богатим искуством, угледом и одличан сте познавалац политичких прилика на простору бивше Југославије. Да ли је, по Вашем мишљењу, могуће да косовска полиција, тужилаштво и правосуђе ураде свој посао када су у питању убиства наших колега без одлучне и безрезервне подршке међународних институција? 

- Да. Има пуно добих професионалаца у косовском правосуђу и полицији, посвећених својим задацима и правди и имају воље да то ураде. Ти људи узимају ту одговорност веома озбиљно, али мислим да је овде пре свега питање конкретних капацитета да то истраже. Реч је о комплексним случајевима, у неким је прошло 20 година и биће веома тешко истражити их. Како наћи доказе, сведоке, како сачинити одрживу оптужницу, јер за пресуду докази морају бити ван основане сумње. Такође, ти случајеви су до сада били под контролом међународних фактора све до сада.

Да ли је заправо Специјални суд за ратне злочине на Косову права адреса за расветљавање убистава новинара и медијских радника на Косову? 

- Специјализовано веће има специфичан мандат и нисам сигуран до које ће мере гледати у ове случајеве. Њихов мандат је да испрате тврдње изнете у извештају Дика Мартија поднетом Свету Европе, а ван тога не знам шта ће њихови приоритети бити. Ове случајеве је требало да истраже међународни тужиоци и судије који су годинама уназад водили владавину права на Косову, а сада је на косовском правосуђу да их настави. 

Дакле, враћамо се на почетак са темом личне одговорности оних који је требало да обаве ове истраге, а нису.

- Не могу да на то одговорим, осим да кажем је то питање за инстутуције које су имале ову одговорност. Они који су на челу тих институција данас, нису били овде пре 20 година. Саветодавна комисија за људска права је објавила неколико извештаја који су били веома важни, али мислим да би такође требало погледати улогу међународне заједнице у смислу обезбеђивања правде током њиховог мандата и шта је тим поводом урађено.

Како видите резолуцију Европске федерације новинара о киднапованим и убијеним новинарима на Косову, коју је иницирао УНС, а предложиле и Асоцијација новинара Косова (АГК), Независно удружење новинара Србије (НУНС) и Синдикат новинара Србије (СИНОС)?

- Драго нам је што чујемо да је Европска федерација новинара (ЕФЈ) једногласно усвојила резолуцију који су предала новинска удружења из Београда и Приштине о истрази киднаповања и убистава новинара и медијских радника на Косову између 1998. и 2005. године. Ова резолуција требало би да помогне у појачавању посла који је Мисија ОЕБС-а до сада радила - заједно са медијском заједницом - у расветљавању судбине убијених и несталих новинара. Такође, желим да похвалим уважена удружења новинара што су заједно поднеле захтев и за њихову сарадњу са Мисијом ОЕБС-а на овој важној теми.

Захвалност УНС-у

- Желео бих да захвалим Удружењу новинара Србије за упорно и посвећено истраживачко новинарство. Мислим да је то истраживачко новинарство најбоље врсте. Тешко је, комплексно и може бити и помало застрашујуће копање ствари које неко не би желео да се истражују. Желео бих да похвалим УНС и Вас госпођице Петковић, за Ваше одлучне напоре. Мисија ОЕБС-а је посвећена да ради на побољшању безбедности новинара и да прекине некажњивост напада на новинаре. То нису етничка питања, већ питања основних људских права, слободе информисања и приступа информицијама - рекао је Јан Брату, шеф Мисије ОЕБС-а на Косову. 

* Преузимање делова или целокупног текста је дозвољено уз обавезно навођење извора

Текст је резултат истраживања новинарског тима Удружења новинара Србије о убијеним и несталим новинарима на Косову. У оквиру постојећег Досијеа о убијеним и несталим новинарима од 1998. до 2005. године, објавићемо нова сазнања како би се јавност детаљно информисала, а домаћи и међународни правосудни органи подстакли да пронађу и казне починиоце ових злочина. Истраживање се спроводи у оквиру пројекта Удружења новинара Србије подржаног од стране Министарства културе и информисања Републике Србије. Ставови изнети у тексту не одражавају нужно ставове и мишљења органа који је пројекат подржао.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Jan Braathu, shefi i Misionit të OSBE-së në Kosovë: Është e rëndësishme të dyfishohen përpjekjet për t’i hetuar vrasjet dhe kidnapimet e gazetarëve në Kosovë

„Dhoma e Specializuar (Gjykata për krime lufte në Kosovë) e ka mandatin specifik dhe nuk jam i sigurt në çfarë mase do t’i shqyrtojë rastet e gazetarëve të kidnapuar dhe të vrarë. Këto raste ishte dashur t’i hetojnë prokurorët dhe gjykatësit ndërkombëtarë të cilët vitet e tëra e kanë udhëhequr sundimin e ligjit në Kosovë, dhe unë nuk e kam përgjigjen ndaj pyetjes pse kjo gjë nuk është bërë. 

Misioni ynë e kupton sigurinë e gazetarëve seriozisht dhe për këtë e shikojmë mundësinë e formimit të Komisionit i cili do duhej t’i hetojë këto raste. E gjithë kjo është në fazën fillestare, por është e rëndësisë jetike që për këtë punë ta kemi edhe mbështetjen politike të autoriteteve kosovare, e në rend të parë të Presidentit”, thotë Jan Braathu, shefi i Misionit të OSBE-së në Kosovë në intervistë për Asociacionin e gazetarëve të Serbisë (UNS), duke iu falënderuar njëkohësisht kësaj organizate për punën e vazhdueshme dhe të devotshme hulumtuese për këtë temë. 

Misioni ndërkombëtar në Kosovë zgjatë tani 19 vjet. Si e shpjegoni faktin, që gjatë tërë këtyre viteve, nga 15 raste të vrasjeve dhe rrëmbimeve të gazetarëve dhe punonjësve mediatik, para drejtësisë është sjellë vetëm një vrasës?

- Nuk jam këtu 19 vjet, andaj nuk di se çfarë ka ndodhur, por është për t’u çuditur. Është e çuditshme që rrëmbimet dhe vrasjet e gazetarëve nuk janë hetuar dhe proceduar. Kjo është e çuditshme, duke e pasur parasysh se nga fillimi i pranisë i misioneve ndërkombëtarë, është theksuar rëndësia e mediave dhe roli i gazetarëve. Gjithashtu, tema e sigurisë së gazetarëve është në fokus për një kohë të gjatë. Andaj, është shumë e çuditshme, dhe unë nuk e kam përgjigjen. Është e qartë që menjëherë pas konfliktit ishte një periudhë turbulente në Kosovë, edhe politikisht, edhe në aspektin e sigurisë, andaj supozoj se përqendrimi i komunitetit ndërkombëtar shkoi në një drejtim tjetër. Megjithatë, gazetarët e vrarë dhe të kidnapuar, në një situatë të tillë, do të ishin prioritet, por si duket, nuk kanë qenë. Nuk e di se çfarë është bërë, kur është fjala për hetimet, në raste kur ka pasur hulumtime, edhe pse supozoj se disa përpjekje janë bërë. Menjëherë pas konfliktit, Kosovën e kanë administruar Policia e UNMIK-ut dhe e KB-së. Ndoshta edhe ka pasur hetime të detajuara, por ato nuk çuan deri te ngritja e aktakuzave, gjë që ngre shumë pyetje, por komuniteti ndërkombëtar duhet t’u përgjigjet, sepse transparenca vlen për të gjithë. 

Nga qershori i vitit 1999 deri në vitin 2005, do më thënë në periudhën në të cilën në Kosovë, në kapacitet të plotë ishte administrata ndërkombëtare, u vranë dhe u rrëmbyen nëntë nga kolegët tanë. A nuk është bërë Misioni ndërkombëtar në të vërtetë bashkëfajtor për mosndëshkimin e krimeve ndaj gazetarëve dhe punonjësve mediatik?

- Kuptoj pse e parashtroni pyetjen në këtë mënyrë. Siç thashë edhe më herët, pyetjet mund dhe duhet të ngritën, por nuk mund të shkojnë aq larg, që të pajtohem me nocionin e bashkëfajtorit. Duhet të dimë më shumë për atë se çfarë kanë bërë autoritetet ndërkombëtare që i kishin kompetencat në Kosovë. Megjithatë, jam dakord, që është tepër shqetësuese që ende ekziston mosndëshkimi për nëntë gazetarë të vrarë dhe të rrëmbyer nën rojën e komunitetit ndërkombëtar. Gjashtë gazetarë janë kidnapuar ose janë vrarë deri në qershor të vitit 1999. 

Hulumtimet tona tregojnë se UNMIK-u në disa raste e ka hapur lëndën disa vjet pasi që kolegu ynë ishte rrëmbyer, dhe disa hetime, nën rrethana të pazakonshme, u ndërpriten, dhe rezultati i fundit është që aktakuza nuk ka. Kur nuk hetoni, e kjo është puna e juaj, në shtetet evropiane, ju bëheni bashkëfajtor. 

- Po, e kuptoj pyetjen tuaj. Kjo hap disa çështje, jo vetëm çështjen e mosndëshkimit të krimit ndaj gazetarëve, por edhe të rolit dhe përgjegjësisë së misioneve ndërkombëtare. Është një çështje e rëndësisë ekstreme, por nuk jam personi i duhur për t’u përgjigjur ndaj saj. Kjo është pyetja për Kombet e Bashkuara dhe të tjerët që ishin të përfshirë në proceset gjyqësore në atë kohë. Megjithatë, do të Ju përgjigjem, jo si shef misionit, por si individ, i cili beson në KB-në, në rolin e tij, mandatet dhe përgjegjësinë. Pyetjet për monitorimin e këtyre rasteve e shkaktojnë brengosjen e madhe dhe duhet të jepen përgjigjet ndaj tyre. 

Ju jeni përfaqësuesi i parë i lartë ndërkombëtarë i cili e vizitoi vendin, ku para 20 vitesh u kidnapuan kolegët tanë nga Radio Prishtina, Gjuro Sllavuji dhe Ranko Pereniqi. A duhet ta konsiderojmë aktin tuaj si gatishmëri që në të vërtetë do të bëni çdo gjë që është e mundur për të zbardhur vrasjet e kolegëve tanë?

- Misioni i OSBE-së në Kosovë, në muajin shkurt të vitit të kaluar, e ka organizuar konferencën tema e së cilës ishte vrasjet dhe rrëmbimet e gazetarëve. Në konferencë ishte i pranishëm edhe Presidenti Thaçi, i cili e shprehi mbështetjen për hetimet e vrasjeve dhe rrëmbimeve të gazetarëve. Kjo ishte hera e parë, nga viti 1999 që një organizatë ndërkombëtare publikisht e ka parashtruar këtë pyetje. Këtë e kemi bërë sepse misioni ynë në Kosovë e merr seriozisht sigurinë e gazetarëve, kjo nuk është diçka për çka vetëm flasim, por duam që edhe të bëjmë ndonjë gjë. Për këtë arsye e shqyrtojmë mundësinë e komisionit i cili do të merret me këto raste, ngjashëm me komisionet që janë themeluar në Serbi dhe në Mal të Zi. E gjithë kjo është në fazën fillestare, por është e rëndësisë jetike që për këtë punë ta kemi edhe mbështetjen politike të autoriteteve kosovare, në rend të parë të Presidentit. Besoj se këtë mbështetje e kemi, sepse edhe Presidenti Thaçi e ka shprehur dëshirën të shkojë dhe të bëj homazhe në vendin ku është vendosur pllaka për Gjuro Sllavujin dhe Ranko Pereniqin. Prania ime në rivendosjen e pllakës është shenja e solidaritetit, para së gjithash, me familjet. Ato ende vuajnë, ato kanë dhimbje dhe meritojnë që dikush ta kuptojë situatën e tyre. Prania ime është edhe vazhdimësia e punës që e kemi filluar në shkurt të vitit të kaluar. 

A keni çfarëdo informatash që EULEX-i dhe KFOR-i në të vërtetë janë duke punuar për të zbardhur krimet ndaj gazetarëve dhe punonjësve mediatik në Kosovë?

- Nuk kam kurrfarë informatash se çfarë kanë bërë organizatat ndërkombëtarë në Kosovë në lidhje me këtë temë. EULEX-i është i zënë me përgatitjet për ndërrimin e mandatit më 14 qershor, kur pritet që mandati i misionit të ndërrohet. Për KFOR-in nuk besoj që është duke punuar në këtë temë, sepse nuk kanë mandat t’i hetojnë krimet. EULEX-i e ka pasur mandatin hetimor nga viti 2008, por me mandatin e tashëm, i cili do të pasojë, nuk është në pozitë të iniciojë rastet, këtë do ta bëjnë institucionet kosovare. EULEX-i është në procesin e dorëzimit e një numri të madh të dokumenteve policisë dhe gjyqësorit kosovar. Kjo i hap pyetjet e shumta, sepse ne e dimë që kapaciteti hetimor i prokurorisë dhe policisë kosovarë është i kufizuar, si dhe në çdo prokurori dhe polici, dhe tani, menjëherë do të marrin një numër të madh të rasteve, të cilat dikush duhet t’i shqyrtojë. Ata madje tani e kanë një ngecje në punë, situata e njëjtë është kudo në rajon dhe e pyes vetën se çfarë mund të bëjnë në të ardhmen e afërt. Mendoj se në gjyqësorin kosovar ekziston vullneti, por për shkak të arsyeve praktike, është sfidë e madhe që kjo gjë të bëhet. 

Për KFOR-in (NATO-n) ju pyeta, sepse e dimë që i ka mbledhur të dhënat e inteligjencës edhe para vitit 1999, edhe pas. Ato të dhëna mund të jenë shumë të rëndësishme për hetimet. Çfarë ndodhi me to?

- Pyetja është a janë ato raporte të KFOR-it, apo raportet nacionale e shteteve anëtare të KFOR-it. Mendoj që para së gjithash do të gjeni se këtu bëhet fjalë për raportet nacionale, e siç e dimë, të dhënat e inteligjencës janë konfidenciale. Në parim, nuk di se çfarë ka KFOR-i ose shtetet anëtare. 

Për shkak të mosgatishmërisë së institucioneve, përkatësisht për shkak të përfshirjes së tyre në vrasjen e gazetarit të njohur serb, Sllavko Quruvisë (Slavko Ćuruvija) në vitin 1999 në Beograd, aktakuza kundër vrasësve u ngrit kur pushteti e formoi Komisionin për hetime të vrasjeve të gazetarëve, anëtarët e së cilit ishin edhe gazetarët e respektuar. A do të mund të ndihmojë një komision i tillë që në Kosovë më në fund të procedohen përgjegjësit për vrasjet dhe kidnapimet e gazetarëve dhe punonjësve mediatik? 

- Nuk e di, por dëshiroj të mendoj se po. Themelimi i një komisioni të tillë e vendos këtë teme në fokus të publikut dhe po, është e rëndësishme që Presidenti Hashim Thaçi e ka mbështetur. OSBE-ja tani po punon për ta verifikuar mundësinë e themelimit të një komisioni të tillë në Kosovë. Gjëja më e keqe është që këto vrasje dhe rrëmbime të mbesin pa përgjigje. Janë në rrugëtim për t’u zbehur dhe harruar. Në e kemi ngritur këtë çështje dhe e kemi vendosur në agjendën politike, dhe mendoj që komisioni do t’i kontribuonte zgjerimit të hetimit dhe vetëdijesimit të publikut. Duhet të theksoj se ne këtu nuk jemi duke folur vetëm për gazetarë serbë, por jemi duke folur për gazetarë serbë dhe shqiptarë, e vrasja e fundit ka ndodhur në vitin 2005. 

Ju jeni diplomat me përvoja të vlefshme, me reputacion dhe jeni njohës i shkëlqyer i zhvillimeve politike në hapësirën e ish Jugosllavisë. A është e mundur, sipas mendimit tuaj, që policia, prokuroria dhe gjyqësori kosovar ta kryejnë punën e tyre kur bëhet fjalë për vrasjet e kolegëve tanë pa mbështetje këmbëngulëse dhe pa rezerva të institucioneve ndërkombëtare?

- Po, ka shumë profesionistë në gjyqësorin dhe policinë kosovare, që janë të përkushtuar ndaj detyrave të tyre dhe ndaj drejtësisë, dhe ata kanë vullnet ta bëjnë këtë. Ata njerëz e marrin përsipër atë përgjegjësi shumë seriozisht, por mendoj që këtu, para së gjithash, bëhet fjalë për kapacitetet konkrete për ta hetuar këtë. Bëhet fjalë për raste komplekse, në disa raste kanë kaluar më shumë se 20 vjet dhe do të jetë shumë e rëndë të hetohen. Si të gjeten provat, dëshmitarët, si të  përpilohet aktakuza e qëndrueshme, sepse për aktgjykim, provat duhet të jenë përtej dyshimit të arsyeshëm. Gjithashtu, ato raste deri tani ishin nën kontrollin e faktorëve ndërkombëtar. 

A është Gjykata Speciale për krime lufte në Kosovë adresa e duhur për zbardhjen e vrasjeve të gazetarëve dhe punonjësve mediatik në Kosovë?

- Dhoma e Specializuar e ka mandatin specifik, dhe nuk jam i sigurt se në çfarë mase do t’i shqyrtojnë këto raste. Mandati i tyre është që t’i ndjekin pohimet e dhëna në raportin e Dik Martit, i cili është parashtruar në Këshillin Evropian, e jashtë kësaj nuk di cilat do të jenë prioritetet e tyre. Këto raste do të duhej t’i hetojnë prokurorët dhe gjyqtarët ndërkombëtarë të cilët vite me radhe e kanë udhëhequr sundimin e ligjit në Kosovë, dhe tani është përgjegjësia e gjyqësorit kosovar t’i vazhdojë. 

Andaj, kthehemi në fillim me temën e përgjegjësisë personale të atyre që ishte dashur t’i zhvillojnë këto hetime, por nuk e kanë bërë këtë gjë. 

- Nuk mund të përgjigjem, përveç që mund të them se kjo është pyetja për institucionet që e kanë pasur këtë përgjegjësi. Ata që janë në krye të këtyre institucioneve sot, nuk ishin këtu para 20 viteve. Komisioni konsultativ për të drejtat e njeriut i ka publikuar disa raporte, të cilët ishin tepër të rëndësishëm, por mendoj se gjithashtu se duhet të shikohet roli i komunitetit ndërkombëtar në kuptim të sigurimit të drejtësisë gjatë mandatit të tyre dhe çfarë është bërë në këtë rast. 

Si e shihni Rezolutën e Federatës evropiane të gazetarëve për gazetarët e rrëmbyer dhe të vrarë në Kosovë, të cilën e inicioi UNS-i, dhe e propozuan Asociacioni i gazetarëve të Kosovës (AGK), Asociacioni i pavarur i gazetarëve të Serbisë (NUNS) dhe Sindikata e gazetarëve të Serbisë (SINOS)?

- Jemi të kënaqur që dëgjuam se Federata evropiane e gazetarëve (EFJ) njëzëri e miratoi Rezolutën të cilën e dorëzuan shoqatat e gazetarëve nga Beogradi dhe Prishtina, për hetimin e kidnapimeve dhe të vrasjeve të gazetarëve dhe punonjësve mediatik në Kosovë, mes viteve 1998 dhe 2005. Kjo Rezolutë ishte dashur të ndihmojë në fuqizimin e punës të cilën e ka kryer deri tani Misioni i OSBE-së – së bashku me komunitetin e mediave – në zbardhjen e fatit të gazetarëve të vrarë dhe të zhdukur. Gjithashtu dua ti lavdëroj edhe shoqatat e respektuara të gazetarëve që së bashku e parashtruan kërkesën dhe për bashkëpunimin e tyre me Misionin e OSBE-së për këtë temë të rëndësishme. 

Mirënjohje UNS-it 

Dëshiroj t’i shpreh mirënjohje Asociacionit të gazetarëve të Serbisë për gazetari hulumtuese  këmbëngulëse dhe të përkushtuar. Mendoj se kjo është gazetaria hulumtuese e llojit më të mirë. Është rënd, komplekse dhe mund të duket edhe pakëz e frikshme të gërmosh nëpër gjëra për të cilat dikush nuk do që të hetohen. Dua ta lavdëroj UNS-in dhe personalisht juve zonjushë Petkoviq, për përpjekjet e juaja të vendosura. Misioni i OSBE-së është i përkushtuar të punojë për përmirësimin e sigurisë së gazetarëve dhe të ndërpritet mosndëshkimi i sulmeve ndaj gazetarëve. Këto nuk janë çështje etnike, por çështje të të drejtave themelore njerëzore, të lirisë së informimit dhe qasjes ndaj informatave – tha Jan Braathu, shefi i Misionit të OSBE-së në Kosovë.

* Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar vetëm duke e cekur edhe burimin

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Jan Braathu, Head of OSCE Mission in Kosovo: It is important to double up efforts to investigate murders and kidnappings of journalists in Kosovo

"The Specialist Chambers (Kosovo War Crimes Court) has a specific mandate and I am not sure to what extent it will look at cases of kidnapped and murdered journalists. These cases were supposed to be investigated by international prosecutors and judges who led the rule of law in Kosovo for years, and I don’t have an answer to the question why this was not done. Our mission takes seriously the matter of safety of journalists and therefore we are considering the possibility of setting up the commission that would investigate these cases. This is all in the initial phase, but it is of vital importance that we have the political support of Kosovo authorities for this work, primarily the President" says Jan Braathu, the Head of OSCE Mission in Kosovo in an interview for the Journalists’ Association of Serbia (UNS) at the same time thanking this organization on its persistent and dedicated investigative work on this topic. 

The international mission in Kosovo has been here for 19 years. How do you explain that in so many years, out of 15 cases of murders and kidnappings of journalists and media workers, there was only one murderer who was brought to justice?

- I have not been here for 19 years, so I do not know what was going on, but it's unusual. It is unusual that the kidnappings and murders of well-known journalists were not investigated and prosecuted. That seems strange, considering that importance of the media and the role of journalists was emphasized from the beginning of the international presence. Also, the topic of journalists’ safety has been in focus throughout this time. So, it is very surprising, but I don’t have an answer. It is clear that immediately after the conflict there was a turbulent period in Kosovo both politically and in terms of security, so I assume that the focus of the international community went in the other direction. However, killed and kidnapped journalists would have been priority even in such situation, but it seems that they haven’t. I do not know what was done about the investigations, in cases when there were investigations, although I assume efforts were made. Immediately after the conflict, Kosovo was administrated by UNMIK and UN police. Maybe there might have been in-depth investigations, but they haven’t led to indictments, which raises many questions, but it is up to international community to respond because transparency is valid for all.

Between June 1999 and 2005, that is in the period when Kosovo was fully under international administration, nine of our colleagues were murdered and went missing. Wasn’t it the case that international mission in Kosovo became an accomplice in the impunity for crimes against journalists and media workers?

- I understand why you are asking this question. As I said, questions can and should be raised, but I cannot go as far as agreeing with the notion of accomplice. We should know more about what the international authorities that had jurisdiction in Kosovo did. I do agree, however, that it is very worrying that impunity persists in the cases of nine journalists who were killed and kidnapped under international watch. Six journalists were kidnapped or killed prior to June 1999.

Our research shows that UNMIK in some cases opened the case several years after our colleague was kidnapped, that some investigations were stopped under unusual circumstances, all in all, there are no indictments. When you do not investigate, and that's your job, in European countries you become an accomplice.

- Yes, I understand your question. This raises several questions, not just the question of the impunity for crimes against journalists, but also the question of the role and responsibility of international missions. That is an extremely important issue, but I am not the right person to answer. This is a question for the United Nations and others who were involved in the judicial process at the time.. Nevertheless, I will reply to you, not as the Head of the Mission, but as an individual who believes in the UN, its role, mandate and responsibility. Questions about the follow up on these cases raise concern. and should be answered. 

You are the first senior international representative to visit the place where our colleagues from Radio Pristina, Đuro Slavuj and Ranko Perenić, were kidnapped 20 years ago. Should we understand this act of yours as readiness to truly do everything in your power to shed the light on the murders of our colleagues?

- In February last year, the OSCE Mission in Kosovo organized a conference focusing on the murders and kidnapping of journalists. The conference was attended by President Thaçi, who expressed his support for the investigation of murders and kidnappings of journalists. It was the first time since 1999 that an international organization has publicly raised this issue. We did that because our mission in Kosovo takes safety of journalists seriously, it's not something we just talk about, but we want to do something as well. Therefore, we are considering the possibility of setting up the commission that would address those cases, like the commissions that are established in Serbia and in Montenegro. All this is in the initial phase, but it is of vital importance for this work to have the political support of Kosovo authorities, above all, the President. I believe that we have this support, because President Thaçi also expressed the desire to go and pay tribute at the place where the memorial plaque to Đuro Slavuj and Ranko Perenić was placed. My presence on re-placing the plaque is a sign of solidarity, first of all with the families. They are still suffering, they are in pain and deserve that someone understand their situation. My presence is also a continuation of work that we launched in February last year. 

Do you have any information that EULEX and KFOR are genuinely doing anything to shed light on the crimes committed against journalists and media workers in Kosovo? 

- I have no information what other international organizations in Kosovo did related to this topic. EULEX is busy with preparations for the change of its mandate, which will happen on 14th of June when the mission mandate is expected to be amended. In terms of KFOR, I do not believe they are working on this topic because they have no mandate to investigate crimes. EULEX did have an investigative mandate since 2008, but with its present mandate and the one that will follow, it is not in position to initiate cases. This will be done by Kosovo institutions. EULEX is currently handing over a large number of documents to Kosovo police and judiciary. This opens up many questions, because we know that investigative capacities of the Kosovo Prosecution Office and police are limited, as it is the case in every prosecution office and police, and now at once, they are receiving so many cases, that somebody will have to go through. They are already lagging behind in their work, the same as everywhere in the region and I wonder what could they do in the nearest future. I think there is will in Kosovo judiciary, but due to practical reasons, this is a huge challenge to be done. 

I asked you about KFOR (NATO) because we know that it collected intelligence information even before 1999 and thereafter. This information could be of great significance for investigations. What happened to them? 

- The issue here is are we talking about KFOR reports or about national reports of KFOR member states. I think that you will find that we are talking about national reports first of all, and as we know, intelligence information of any sort are confidential. In essence, I do not know what KFOR or member states have. 

Due to unpreparedness of institutions, namely due to their involvement in the murder of the famous Serbian journalist Slavko Ćuruvija in 1999 in Belgrade, an indictment against the murderers was issued only when the authorities established Commission to investigate murders of journalists, whose members include also reputable journalists. Could such a commission help processing of those responsible for murders and kidnapping of journalists and media workers finally in Kosovo as well?

- I don’t know, but I would like to think that would be the case. Establishment of such a commission brings this topic into the public focus and it is important that President Hashim Thaçi supported it. OSCE is currently working on it in order to check the possibility of establishing such a commission in Kosovo. The worst thing now is that these murders and kidnappings remain unaswered. They are on their way to be forgotten. We raised this issue and put it on the public agenda, and I think that commission would contribute to expanding investigation and raising the awareness of the public. Let me stress, we are not talking here about Serbian journalists only, but about both Serbian and Albanian journalists, and the last murder happened in 2005.  

You are a diplomat with rich experience, reputation and you are an excellent connoisseur of political circumstances in former Yugoslavia. According to you, is it possible that Kosovo police, prosecution office and judiciary do their jobs in terms of murders of our colleagues without the decisive and unreserved support of international institutions? 

- Yes. There are many good professionals in Kosovo judiciary and police, dedicated to their assignments and justice and who have the will to do so. These people take responsibility very seriously, but I think that here first of all the question pertains to tangible capacities for investigation. We are talking about complex cases, in some of them 20 years have passed and it will be very difficult to investigate them. How to find evidence, witnesses, how to compile a sustainable indictment, because in order to get the judgment, evidence must be beyond reasonable doubt. Аlso, these cases were thus far under the control of international stakeholders. 

Is then Special Court for War Crimes committed in Kosovo the right address to shed light on murders of journalists and media workers in Kosovo? 

- The Specialist Chambers have a very specific mandate and I am not certain to which degree would they be going through these cases. Their mandate is to follow up on the claims from Dick Marty’s report submitted to the Council of Europe, and outside of that I do not know what their priorities will be. These cases were supposed to be investigated by international prosecutors and judges who led the rule of law in Kosovo for years back, and now they will be for the Kosovo judiciary to follow up. 

So, we are returning to the very beginning with the topic of personal responsibility of all those who were supposed to conduct these investigations, and hadn’t done so.

- I cannot respond to that, apart from saying that this is the question for institutions that used to have this responsibility. Those who head these institutions today were not here 20 years ago. The Advisory Human Rights Panel published several reports that were very important, but I think that also the role of the international community needs to be looked into, in the sense of ensuring justice during their mandate and what was done in that regard. 

How do you see the EFJ Resolution on kidnapped and murdered journalists in Kosovo, initiated by UNS and proposed as well by the Association of Journalists of Kosovo, NUNS, and SINOS?

We were happy to hear that the European Federation of Journalists (EFJ) has unanimously adopted a resolution submitted by the journalist association from Belgrade and Pristina on investigations into the kidnappings and murder of journalists and media workers in Kosovo between 1998 and 2005. This resolution should help boost the work the OSCE Mission has been doing so far -- together with the media community -- in shedding light into the fate of murdered and missing journalists. I also commend the respective journalist associations for submitting the application together and for their general cooperation with the OSCE Mission on this important subject matter.

Acknowledgment for UNS

- I would like to thank Journalist’ Association of Serbia for persistent and dedicated investigative journalism. I think this is the best kind of investigative journalism. It is difficult, complex and it can even be a bit frightening to dig up things that somebody would not want to be investigated. I would like to praise UNS and you Ms. Petković, for your persistent efforts. The OSCE Mission is dedicated to work on improving the safety of journalists and to end impunity for attacks against journalists. These are not issues of ethics, but they are issues of fundamental human rights, freedom of information and access to information – said Jan Braathu, Head of OSCE Mission in Kosovo. 

* Reprinting, republishing or usage parts or the entire article is permitted with mandatory source guidance