Истраживање УНС-а о убијеним и отетим новинарима на Косову

11. 12. 2017.

Аутор: Јелена Л. Петковић Извор: УНС

Новинар Њујорк Тајмса видео аутомобил Перенића и Славуја

- Игром случаја видео сам извештај Војске Југославије о прислушкивању ОВК. У дану када су киднаповани Ранко Перенић и Ђуро Славуј, у том извештају забележено је: "Два пакета су донесена до Беле Цркве" (насеље у Ораховцу). Одмах сам тамо послао новинара Њујорк Тајмса Мајка О’Конора. Када се вратио питао ме је за серијски број њиховог диктафона. Знао сам број, јер сам га лично купио.

Видео је "сони" који су Ранко и Ђуро понели на терен.  О’Конор је видео и плаву Заставу 128 и у њој је био диктафон. Питао је команданте ОВК где су људи из аутомобила, а они су одговорили да не знају ништа, да су све тако затекли - прича за УНС Миливоје Мики Михајловић, некадашњи уредник Радио Приштине и руководилац Медија центра у Приштини, кључног извора информација за све медије 1998. и 1999. године на Косову.

У наставку је овај текст преведен на албански и енглески језик. Please find below albanian and english translation of this article.                    Në vijim, këtë tekst mund ta lexoni në gjuhën shqipe dhe angleze.

Да ли је Мајк О’Конор посведочио још некоме о овом догађају, није познато. Преминуо је 2013. године, а у доступној онајн архиви Њујорк Тајмса нема ни речи о киднапованим новинарима, нити о догађају из Беле Цркве.

Говорећи о околностима под којим су двојица новинара Радио Приштине киднапована, Михајловић се сећа да је то био једини случај када он није послао екипу на терен, јер тога дана није био у Приштини. 

- Када сам дошао у канцеларију, рекли су ми - "од јуче их нема!" Звао сам све хотеле, амбуланте, болнице. Звао сам Кети Мортон, супругу Ричарда Холбрука, председницу Комитета за заштиту новинара (ЦПЈ). Она је алармирала читав свет, звала сваки дан. Молио сам Адема Демаћија да помогне. Мислим да је био искрен, јер је био свестан шта значи убити новинара. Ђуро Славуј је писмен, образован, професионалан, врхунски човек. Био је освежење на програму јер је говорио чист језик, није имао наш косовско-ресавски акценат. У Радио Приштини је био омиљен. Ранко Перенић на хлеб да га мажеш, добар друг, поуздан. Људи какве би сваки колектив пожелео - истиче Михајловић за УНС-ов Досије, додајући да је потрагу за њима омела и велика офанзива ОВК у Ораховцу која је трајала пет дана. 

Михајловић је сведочио и пред Трибуналом у Хагу, између осталог и о штампи која се тих ратних година могла купити на киосцима у Приштини. Тада је на Косову излазило 25 различитих магазина и новина, од тога 12 на албанском језику. "Комби" и "Газета шћиптаре" објављивали су интервјуе са ратним командантима ОВК. Они су причали о својим ратним дејствима. 

- О оперативним зонама ОВК смо сазнавали у "Комбију" и "Газети шћиптаре", јер су за њих локални команданти давали интервјуе, описивали разне акције, причали кога су убили, а кога планирају да убију. Сами су себи правили оптужнице. У новинама су биле и фотографије и тада сам први пут видео Рамуша Харадинаја и Рустема Мустафу - Ремија. Садржаји из тих новина би за овај Специјални суд били од изузетног значаја (Специјални суд за ратне злочине на Косову). То не може бити доказ, али може бити добар путоказ за постављење питања - истиче Михајловић за УНС-ов Досије.

Додаје да се та штампа продавала регуларно на киосцима, пред очима српске полиције, од које је "иначе, тешко било добити икакву информацију". 

- Али, сваки пут када сам слао екипу на терен, звао сам српску полицију и питао докле може да се прође. Новинарске екипе су ишле само до те линије. Говорио сам им да се јаве полицији, па ако треба да их превезу, уколико није безбедно. Али, дан када су Ранко и Ђуро отишли на радни задатак, нисам био на Косову.

Без демантоване вести  - Осим Радио Приштине, водио сам и Медија центар (од априла 1998. до јуна 1999) кроз који је прошло 2.800 страних новинара и 1.200 дипломата. Сви су долазили ту, а ја сам их упућивао у ситуацију. Медија центар је објављивао вести које смо слали на 11.000 адреса у свет, на српском и енглеском језику. Морали смо да будемо први и тачни, а да бисте то успели, морате да имате добар извор. Ту дописници Радио Приштине нису били довољни. Генерал Сретен Лукић ми је био пријатељ, али веома затворен човек. Ипак, пријатељство са њим ми је омогућило да позивам локалне шефове полиције и да тражим информације. С друге стране, пре рата сам у Приштини држао карате клуб, где је пола ОВК долазило, тако да сам и тамо имао пријатеље који би јавили по нешто. Медија центар никада није објавио вест која је демантована, а преносила га је и албанска штампа, што из ове перспективе делује као озбијан комплимент - каже Миливоје Мики Михајловић.

* Преузимање делова или целокупног текста је дозвољено уз обавезно навођење извора

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Текст је резултат истраживања новинарског тима Удружења новинара Србије о убијеним и несталим новинарима на Косову. У оквиру постојећег Досијеа о убијеним и несталим новинарима од 1998. до 2005. године, објавићемо нова сазнања како би се јавност детаљно информисала, а домаћи и међународни правосудни органи подстакли да пронађу и казне починиоце ових злочина. Истраживање се спроводи у оквиру пројекта Удружења новинара Србије подржаног од стране Министарства културе и информисања Републике Србије.Ставови изнети у тексту не одражавају нужно ставове и мишљења органа који је пројекат подржао.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Gazetari i New York Times e ka parë makinën e Pereniqit dhe Sllavujit 

- Rastësisht e kam parë raportin e Ushtrisë së Jugosllavisë mbi përgjimet e UÇK-së. Në ditën kur u kidnapuan Ranko Pereniqi dhe Gjuro Sllavuji, në atë raport u shënua: “Dy pako u sollën nga Bella Crkva (Fortesa)” (Lagja në Rahovec). Menjëherë pastaj atje e dërgova gazetarin e New York Times, Mike O’Connor. Kur u kthye më pyeti për numrin serik e diktafonit të tyre. E kam ditur numrin, sepse unë personalisht e pata blerë. E pa “Sony-in” të cilin Ranko dhe Gjuro e kishin marrë në terren. O’Connor e ka pare edhe Zastavën 128 të kaltër dhe brenda saj ishte edhe diktafoni. I pyeti komandantet e UÇK-së ku janë njerëzit nga makina, dhe ata u përgjigjen se nuk dinë asgjë, që kështu e gjetën – tregon për UNS, Millivoje Miki Mihalljoviq, redaktori i dikurshëm i Radio Prishtinës dhe udhëheqësi i Qendrës Mediale në Prishtinë, burimit kyç për të gjitha mediat gjatë viteve 1998 dhe 1999 në Kosovë. 

A i ka treguar O’Connor edhe dikujt tjetër për këtë ngjarje, nuk dihet. Ai ndërroi jetë në vitin 2013, dhe në arkivin në dispozicion online të New York Times, nuk ka asnjë fjalë për gazetarët e kidnapuar dhe as për ngjarjet te Bella Crkva (Fortesa). 

Duke folur për rrethanat nën të cilat janë kidnapuar dy gazetarë të Radio Prishtinës, Mihajlloviq përkujtohet se ky ishte i vetmi rast kur ai e dërgoi ekipin në terren, sepse atë ditë nuk ishte në Prishtinë. 

- Kur erdha në zyre, me thanë –“nga dje nuk janë!” I kam thirr të gjitha hotelet, ambulantat, spitalet. E kam thirr edhe Keti Mortonin, bashkëshorten e Riçard Hollbrukut, kryetaren Komitetin për mbrojtën e gazetarëve. Ajo e alarmoi tërë botën, thirrtë çdo ditë. E kam lutur Adem Demaçin të ndihmojë. Mendoj se ka qenë i sinqertë, dhe i vetëdijshëm se çfarë do të thotë ta vrasësh një gazetar. Gjuro Sllavuj ishte i edukuar, i arsimuar, profesional, njeri i mrekullueshëm. Ka qenë freskim në program sepse e ka folur gjuhën e pastër, nuk e ka pasur theksin kosovaro-resavian. Në Radio Prishtinën ka qenë i preferuar. Ranko Pereniq i mire si buka, shok i mire, i besueshëm. Njerëz që çdo kolektiv i kishte dëshiruar – thekson Mihajlloviqi për Dosjen e UNS-it, duke shtuar se kërkimin e tyre e ka penguar ofansiva e UÇK-së në Rahovec e cila zgjati pesë ditë.

Mihajlloviqi ka dëshmuar edhe pranë Tribunalit të Hagës, ndër tjerash edhe për shtypin i cili mund të blihej gjatë këtyre viteve të luftës nëpër kioska në Prishtinë. Atëkohë në Prishtinë dilnin rreth 25 magazina dhe gazeta të ndryshme, 12 prej këtyre në gjuhen shqipe. “Kombi” dhe “Gazeta shqiptare” i publikonin intervistat me komandantet luftarakë të UÇK-së. Ata flisnin për veprimtarinë e tyre luftarake. 

- Për zona operative të UÇK-së mësonim vetëm nga “Kombi” dhe “Gazeta shqiptare”, sepse për këto dy gazeta komandantet lokal jepnin intervista, i përshkruanin aksionet e ndryshme, dhe tregonin kë e kanë vrarë, e kë planifikojnë ta vranë. Vetvetes ia kanë bërë aktakuzat. Në gazetat ishin edhe fotografitë, dhe atëherë për herë të parë e kam parë Ramush Haradinajn dhe Rrustem Mustafën- Remin. Përmbajtja e atyre gazetave do te ishte jetike për Gjykatën Speciale (Gjykata Speciale për krime lufte në Kosovë). Kjo nuk mund të jetë dëshmi, por mund të jetë një shenjë rrugore për parashtrimin e pyetjeve – thekson Mihajlloviqi për Dosjen e UNS-it. Shton se ky shtyp i shiste rregullisht nëpër kioske, para syve të Policisë serbe, nga e cila “përndryshe ishte shume vështirë të merret çfarëdo informacioni.” 

- Por çdo herë qe e kam dërguar ekipin në terren e kam thirr edhe Policinë serbe për t’i pyetur deri ku mund të kalohet. Ekipet e gazetarëve shkonin deti tek ajo vijë. U thosha që t’i lajmërohen Policisë, dhe madje nëse nuk është sigurt edhe t’i marrin pjesëtarët e saj me vete. Por, kur Ranko dhe Gjuro shkuan në detyrë punë, unë nuk kam qenë në Kosovë. 

Pa lajm të demantuar  -  Përveç Radio Prishtinës, unë e kam udhëhequr edhe Qendrën Mediale (nga prilli i vitit 1998 deri në qershor të vitit 1999) nëpër të cilën kaluan 2.800 gazetarë të huaj dhe 1.200 diplomatë. Të gjithë vinin aty, dhe unë i kam njoftuar me situatën. Qendra Mediale i ka publikuar lajmet të cilat i dërgonim në 11.000 adresa në botë në gjuhet serbe dhe angleze. Duhej të ishim të parët dhe të saktë, e për ta arritur këtë, duhet ta keni burimin e mirë. Korrespodentët e Radio Prishtinës për këtë gjë nuk ishin të mjaftueshëm. Gjenerali Sreten Llukiq ishte miku im, por njeri tepër i mbyllur. Megjithatë, miqësia me të më mundësoi t’i ftoj shefat lokalë të Policisë dhe të kërkoj informata nga ta. Nga ana tjetër, para luftës e kam mbajtur në Prishtinë një karate klub, në të cilin vinte gjysma e UÇK-së, kështu që edhe atje kam pasur miq të cilët lajmëronin ndonjë gjë. Qendra Mediale kurrë nuk e ka publikuar lajmin i cili pastaj u demantua, i ka transmetuar edhe shtypi shqiptar, që nga kjo perspektivë duket si një kompliment serioz –thotë Millivoje Miki Mihajlloviq.

* Marrja e pjesëve të tekstit ose tekstit në tërësi është e lejuar vetëm duke e cekur edhe burimin

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

New York Times journalist saw Perenić's and Slavuj's vehicle

- By a coincidence, I saw a report by the Yugoslav Army on the KLA wiretapping. On the day when Ranko Perenić and Đuro Slavuj were kidnapped, the report noted: "Two packages were brought to Bela Crkva" (settlement in Orahovac). I immediately sent there a New York Times journalist Mike O'Connor. When he returned, he asked me for the serial number of their voice recorder. I knew the number because I personally bought it. He saw the "Sonny" that Ranko and Đuro took to the field. O'Connor saw blue Zastava 128, and the voice recorder was in it. He asked the KLA commanders where are the people were from the car, and they replied that they did not know anything, that this is how they found it -  says for the UNS, Milivoje Miki Mihajlović, former editor of Radio Priština and the head of the Media Center in Priština, a key source of information for all media in 1998 and 1999 in Kosovo.

It is unknown if Mike O'Connor testified to anyone else about this event. He died in 2013, and there is no word about kidnapped journalist in the available online archives of the New York Times, nor about the event from Bela Crkva.

Speaking about the circumstances under which two Pristina journalists were kidnapped, Mihajlovic recalled that this was the only case when he did not send the team to the field because he was not in Pristina that day.

- When I came to the office, they said to me - "They are gone since yesterday!" I called all hotels, ambulances, hospitals. I called Cathy Morton, wife of Richard Holbrooke, president of the Committee for the Protection of Journalists (CPJ). She alarmed the whole world, called every day. I asked Adem Demaci to help. I think he was honest, because he was aware of what it means to kill a journalist. Đuro Slavuj was a literate, educated, professional, top-notch man. He was a refreshment in the program because he spoke pure language, he did not have our Kosovo-Resava accent. He was a favorite in Radio Priština. Ranko Perenić was a pure soul, a good friend, reliable. People like any community would wish for - says Mihajlović for the UNS Dossier, adding that the search for them was hampered by the large KLA offensive in Orahovac, which lasted five days. Mihajlović testified before the Hague Tribunal, among other things, about the press that could be bought at kiosks in Priština. At that time, 25 different magazines and newspapers were published in Kosovo, of which 12 were in Albanian. "Kombi" and "Gazeta Shqiptare" published interviews with KLA warlords. They were talking about their warfare.

- We were getting information about the KLA operational zones from "Kombi" and "Gazeta Shqiptare", because local commanders gave interviews, described various actions, told them who they killed and who they were planning to kill. They made their own indictments.  There were photographs in the newspapers, and then I first saw Ramush Haradinaj and Rustem Mustafa - Remi. The content of these newspapers would be of exceptional importance for this Special Court (Special War Crimes Chamber of Kosovo). This cannot be evidence, but it can be a good direction to ask questions - Mihajlovic says for the UNS Dossier.  He adds this press was sold regularly at kiosks, in front of the Serbian police, from which "it was difficult to get any information."

- But every time I sent the team to the field, I called the Serbian police and asked how far one can go. The press teams went only up to that line. I told them to report to the police, so if needed they could get transported if they were not safe. But the day Ranko and Djuro went to work, I was not in Kosovo.

No news denied - Besides Radio Priština, I also led the Media Center (from April 1998 to June 1999) through which 2,800 foreign journalists and 1,200 diplomats passed. Everyone came here, and I briefed them about the situation. The Media Center published news that we sent to 11,000 addresses in the world in Serbian and English. We had to be the first and the right one, and to be successful, you have to have a good source. In this case, Priština correspondents were not enough. General Sreten Lukić was my friend, but a very closed man. Nevertheless, my friendship with him allowed me to invite local police chiefs and ask for information. On the other hand, before the war, I had a karate club in Priština, where half of the KLA came, so I had friends there, too, who would report about something. The Media Center never published a news item that has been denied, and it was also broadcast by the Albanian press, which from this perspective is a serious compliment - says Milivoje Miki Mihajlović.

* Reprinting, republishing or usage parts or the entire article is permitted with mandatory source guidance